Böbrek taşı çok şiddetli ağrılara neden olabilir bu ağrılar hayatınızı normal seyrinde
sürdürmenizi ciddi ölçüde engeller ve çekilmez kılar. Eski zamanlardan bu yana insanları rahatsız eden böbrek taşları son 20 yıldır ciddi ölçüde artmıştır. Bunun sebebini uzmanlar beslenme alışkanlıkları ve az sıvı almaya bağlı olduğunu düşünmektedirler.
Böbrek taşları böbreklerin içerisindeki çeşitli maddelerin taşlanması sonucu ortaya çıkarlar. Bu taşların büyük çoğunluğu kalsiyum oksalat taşlarıdır. Taşlar böbrekte kalabilir, büyüyebilir ve mesaneye doğru ilerleyebilir. İdrar yolları içindeki taşın sistemde bulunduğu bölgeye göre isim alır; Kalis taşı, Renal Pelvis taşı, Üreter taşı, Mesane taşı gibi…
İdrar yolu taşına bağlı yakınmalar nelerdir ?
Taşlar büyükse ve böbrek havuzcuğunda tıkanıklığa yol açmışsa ağrı ve enfeksiyona yol açabilir. Taş hareket edip böbrek ve mesane arasındaki yola girerse idrar akışını tamamen engelleyebilir. Bu da “kolik” denen ağrıya yol açar. Ağrı bel bölgesinde başlayıp kasıklara kadar devam eder. Hastada kusma,bulantı,karın şişliği gibi yakınmalara yol açabilir.
BÖBREK TAŞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Öncelikle şunu söylemeliyiz ki böbrek ağrısı insanlarda genel bir sorundur. Böbrek hastalıkları çok çeşitlilik göstermektedir. Bu yüzden böbrek taşlarını iyi ayırt etmek gerekir.
Böbrek taşı çok uzunca bir süre ağrı,sızı,belirti göstermeyebilir. Ayrıca önemsiz zannedilen ağrılar böbrek taşının habercisi olabilmektedir.
Şiddetli ağrılar çekiyorsanız ve en önemlisi kumlu idrar yapıyorsanız böbrek taşı olma ihtimaliniz yüksektir. Böbrek taşının en bilinen belirtisi ise böbrek koliği dediğimiz sancı tipidir. Ağrılarınız şiddetli olarak aniden başlar. Eğer taş idrar borunuzda ise idrar borusu spazm olarak gerilmektedir. Bu gerilmeler şiddetli ağrıları doğurmaktadır. Böbrek havuzunun böbrek taşı tarafından tıkanması aynı idrar borusunda olduğu gibi şiddetli ağrılara sebep olur. Böbrek ağrıları ilk zamanlarda aralıklarla olur. Zamanla ağrıları sıklaşmaya sizi daha çok rahatsız etmeye başlar. Ağrıları hissettiğiniz ilk yer böbreklerinizin bulunduğu bölge olan bel bölgesidir. Ağrılar git gide bel bölgesinden aşağıya doğru makat bölgesinde hissedilmeye başlar. Zaten ağrı şiddetlendiği anda bir sorun olduğunun farkına varırsınız. Etki olarak bunalma,sıkılma,soğuk soğuk terleme,gerilme gibi şikayetler baş gösterir.
Eğer böbrek taşı düşürme aşamasındaysanız taşın dar olan siyek kanalından geçerken verdiği acı çok fazladır. Taş düşürüldüğü anda ise hasta hayata yeniden doğmuş gibi hissetmektedir. Ağrı çekerken idrarınızdan bir miktar kan gelebilir ve idrarınızda azalma görülebilir. Böbrek taşı böbrek havuzuna tekrar dönerse çekilen acı hafifler.
Böbrek ağrıları bazen 1 saat kadar sürebilmektedir. Taş hareket ettikçe ağrının şiddeti de artacaktır. Böbrek taşı hastalığının tek güzel yanı belirtilerinde ve tetkiklerden çok kolay şekilde hastalık tayin edilebilmektedir.
Böbrek taşı belirtilerinden idrarın kanlanmasından söz etmiştik. Bu çok önemli bir belirtidir. Tabi ki başka hastalıkların da belirtisi olabilir. Korkmamanızı ve doktora gidip tetkikleri yaptırmanızda fayda var.
Nadir de olsa böbrek taşı ağrılarının testislere de vurduğu gözlemlenebilir. Hasta ağrı anında genellikle ayakta durmak isteyecektir. Çünkü oturduğunuzda ağrı hissedersiniz.
Böbrek taşı üst idrar yolunu tıkarsa aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilir.
Genel olarak belirtileri maddeler halinde sıralamak gerekirse;
1.Sırttan makat bölgesine kadar yayılan şiddetli ağrılar
2.Mide bulantılar ı ve kusma
3.Soğuk terlemeler
4.İdrardan kan gelmesi ve idrarın renginin renk değiştirmesi
5.Sık sık idrara çıkma isteği
6.Ağrılı sancılı idrar yapma
7.Yüksek ateş, titreme, ürperme
8.Bulanık renkli ve kötü kokulu idrar
9.İshal
Şeklinde sıralayabiliriz.
Böbrek Taşının Tespiti İçin Ne Tür Testler Yapılır?
Böbrek taşının tespiti için günümüzde pek çok test yapılmaktadır. En sık kullanılan yöntem tam idrar tahlilidir. Tam idrar tahlillerinde kanama, hastanın göremediği yani (gözle görülemeyen ) gizli kanamaya rastlanmışsa daha ileri tahliller hasta için uygulanmaktadır. İncelemeler sonucunda idrar içerisinde gizli kan tespiti yapılabilir. İlk yapılan radyolojik tespitler sonucunda ise üriner sistem grafisi röntgen filmi kontrol edilir.
Radyolojik film oldukça basit olmakla birlikte bizlere pek çok bilgiler vermektedir. Böbrek ultrasonu çektirmek oldukça önemli bir tetkik olarak göze çarpar. Böbrek ultrasonu bize böbrek taşımız var mı yok mu sorusunun ötesinde bilgiler sunar. Böbrek taşının boyutunu,bulunduğu bölgeyi ve böbreğe verdiği hasarı bizlere gösterebilmektedir. Ultrasonun tek yetersiz kaldığı kısım üreter taşları görebilmekte olan kusurdur. Üreter taşlar da böbreğin ve idrar kesesinin tam arasındaki taşlardır. Bu yüzden ultrason yetersiz kalabilmektedir. Eskiden üreter taşları için böbrek filmi çekiliyordu. Ancak son yıllarda geliştirilen bilgisayar destekli sistemler sayesinde tomografi ile üreter taşları da kolaylıkla tespit edilebilmektedir.
Böbrek taşının yerini tam olarak belirleyemezsek ve böbreğimize verdiği zararı bilemezsek çok büyük sıkıntıların bizleri beklediğini zaten biliyoruz. Bu tetkikler son derece önem arz etmektedir. Ayrıca sintigrafi denilen bir yöntem daha vardır. Bu yöntem böbreğin çalışmasını kontrol eder ve gerektiği durumda yaptırılması önerilir. Genel olarak bu yöntemler hastalığın belirlenmesi konusunda yeterli gelmektedir.
Ek olarak biraz daha bilgi vermek gerekirse böbrek taşları sürekli sabit kalmazlar. Bazen idrar yollarına gidebilir. Bu durum en istenmeyen durumlardandır. İdrarınızdan kan gelebilir. Taşın hareket etmesi doku ve hücrelerinize zarar verebilir özellikle köşeli taşlar çok büyük hasarlara yol açabilmektedir. Verilen hasarın sonucunda kan idrar ile atılır. Bol sıvı tüketmeniz bu aşamada sizleri bir nebze olsun rahatlatacaktır.
Böbrek taşı tedavisi ilaçlarla yapılabilir. Ancak biz bu yöntemi pek tavsiye etmiyoruz. Bitkisel tedavi yöntemlerini denemenizde yarar var. Çünkü böbrek taşlarından ilaçla da hemen kurtulamazsınız. Taşların boyutlarıyla da alakalı olarak nasıl bir tedavi sürecinden geçeceğinize karar verilir.
Özellikle erkeklerde daha çok görülen böbrek taşları dünya’nın her yerinde her mevsiminde ve her ikliminde görülebilir. Yazın vücudun daha fazla su kaybetmesine bağlı olarak daha sık oluştuğu gözlemlenmektedir. Birçok faktör taş oluşumuna neden olabilir.
Kalıtsal faktörler, az su tüketimi, bol su tüketimi gibi etkenlerin yanı sıra aldığınız kimyasal madde tüketimi de neden olabilir.
İdrar Yolu Taşları;
Böbreklerimiz sürekli olarak kan süzerken yararlı maddeleri emer ve istenmeyenleri idrarla dışarı atar. Yani vücudumuzun filtresidir. İdrarın yoğun olması böbrek taşı oluşum riskini arttıran bir etmendir. Yoğun idrar içerisinde atılan tuzlar ve mineraller zamanla kristaller olarak böbreğin iç yüzeyinde tübül denilen bölgelerde çökeltiler oluştururlar. Bu kristaller de zamanla böbrek taşına dönüşür. Bir şehir efsanesi olarak “kumlu yemekle taş oluşur.” İbaresi kesinlikle yanlıştır. Başka bir inanışa göre de “incir ve armut gibi iri tanecikli meyveler taş oluşturur” da yanlıştır. Bu tür kulaktan dolma bilgilere itibar etmeyiniz.
Taş oluşumunun başlıca sebeplerinden az sıvı tüketmek ve bol tuz tüketmektir. Günde en az 2,5 litre sıvı tüketerek ve hayvansal proteinlerin tüketimine dikkat ederek böbrek taşı oluşum riskinizi azaltabilirsiniz.
İdrardaki sitrat maddesi; idrardaki maddelerin birbirine yapışmasına engel olmaktadır. Bu maddenin az olması da taş oluşumuna sebep olabilir. Taşların çok çeşitli boyutları vardır, bunlar şöyledir ki pirinç tanesinden ceviz büyüklüğüne kadar olabilir.
İdrar Yolu Taşı Nasıl Tespit Edilir?
Taşların bir kısmı rastlantısal olarak saptanabilir. Herhangi bir yakınma olmadan ultrason ile tespit edilen taşların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Ayrıca bel ağrısı, tekrarlayan idrar yolu iltihapları ve idrarda kanama gibi yakınmalar gibi nedenler hastaları doktora gitmeye teşvik eden unsurlardır. Şimdi size tedavi süresinde teşhis için yapılan incelemeleri anlatmaya çalışalım.
İç organları izlemek için yüksek frekansta ses dalgaları kullanarak bir bilgisayar ekranında görüntü elde edilmesine Ultrasonografi denir. X ışınları kullanılmadığından güvenli bir yöntemdir ancak küçük taşları gösteremez.
Sık uygulanan yöntemlerden bir diğeri ise İntravenöz Pyelografi (İVP)’dir. Bu yöntemde damarların içine kontrast bir madde verilir. Bu madde sayesinde böbreklerin fonksiyonlarını incelemek mümkün olur. Yöntemle böbrek taşlarının yerleri ve oluşturdukları hasarlar hakkında çok detaylı bilgi almak ümkündür fakat bu maddeye alerjisi olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ve hamilelere bu teknik uygulanmamalıdır.
Direk Üriner Sistem Grafisi yönteminde ise; X ışını kullanarak bir film çekilir. Çekilen film saydam olan böbrek taşlarının çoğunu görebilir. Saydam olmayanlar ve küçük olanlar bu yöntemle görünemez.
En etkili yöntem ise Spiral Bilgisayarlı Tomografi’dir. Çok kısa sürede yapılabilir ve 1-2 mm boyundaki taşlar dahi görülebilir. Taşların kırılabilirlik derecesi saptanır .
Böbrek Taşı Tedavi Yöntemleri;
Böbrek havuzcuğunda yerleşmiş taşların tedavisi kesinlikle gerçekleştirilmelidir. Yoksa böbrekte fonksiyon bozukluğuna ve iltihaplara sebebiyet verebilir. Böbrek taşı tedavisi çeşitli yollarla yapılabilir. Böbrek taşı tedavisinde operasyonlar, ilaçlar son tercihiniz olmalıdır. Birçok taş zaten kendiliğinden düşer. Küçük taşlara kendilerinden düşmeleri için şans tanınmalıdır.Özellikle böbrek taşı tedavisinde bitkisel yöntemler tercih edilebilir.
ESWL(Taş kırma tedavisi); bu böbrek taşı tedavisi yönteminde şok dalgaları vücut dışından uygulanarak taşın kırılması sağlanır. Vücut daha sonra küçük parçalar halinde atar bunları.
Üreteroskopi yöntemi ise Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse veya ESWL ile kırılamazsa idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Üreteroskoplar mercek yardımıyla görüntüyü sağlayan küçük aletlerdir.
Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilirek taşlar Holmium lazer veya pnömatik taş kırıcı ile kırılarak tedavi edilir. Bu tedavinin fleksible üreteroskop ve lazer yardımı ile böbrek taşlarına uygulanmasına da RIRS (retrograd intrarenal cerrahi) adı verilir.
Teleskop ile böbreğe girilere müdahale içeren yöntem ise Pertükan Taş Kırma (PCNL)’dir. Teknik genelde büyük taşlar için uygulanır. Çok büyük değillerse böbrek lazer,pnömotik ve ultrasonik kullanarak parçalanabilir.
Günümüzde az kullanılan tekniklerden biri ise Açık Cerrahi’dir. Yeni teknikler açık cerrahinin kullanılmasını bir hayli azaltmıştır.
Tekrar Taş Oluşumunu Engellemek
Böbrek taşı tedavisinden sonra tekrar taş oluşumunu engellemek tüm dünyaca kabul olmuş bir tedbir olan, bol su tüketimidir. Çünkü; su tüketimi kristalize olacak kimyasalların konsantrasyonlarını azaltır. Taş oluşumu özünde kan ve idrar biyokimyanıza ve diyetinize bağlıdır.
Taş Oluşum Riskini Arttıran Faktörler Nelerdir ?
Yetersiz Sıvı Alımı: Daha önce de bahsettiğimiz gibi yeterli sıvı tüketilmezse idrar içerisinde taş oluşumuna neden olan kimyasalların konsantrasyonu artar ve taş oluşum riski artar. Bundan dolayıdır ki sıcak kuşaklarda yaşayan insanlarda taş oluşum riski daha fazladır.
Kalıtsal Nedenler : Ailesinde daha önce böbrek taşı oluşmuş insanlarda böbrek taşı oluşma riski daha fazladır. Yine böbrek taşı oluşmuş insanlarda önündeki 5 yıl içerisinde tekrar taş oluşumuna çok yüksek ihtimaldir.
Yaş, Cinsiyet ve Irk : Erkeklerde ve beyaz ırklarda daha çok görülen bu hastalık özellikle 30-50 yaş arası ortaya çıkar.
Diyet : Yüksek hayvansal protein ve düşük lif içeren besinleri tüketmek taş oluşturma riski artar. Fazla tuz tüketimi de çok tehlikelidir.
Böbreklerimiz vücudumuzun filtre sistemleri olarak çalışırlar. Böbreklerimiz yararlı maddeleri emerken, zararlı ve istenmeyen maddelerin idrarla dışarı atılmasını sağlarlar. İdrar içerisinde atılan tuzlar ve mineraller böbreklerin iç yüzeyinde tübül denilen kristal halinde çökelir ve taşa dönüşür. Böbrek taşına yol açan maddeler Ürik Asit, Sistin, Fostat, Kalsiyum, Oksalat gibi maddelerdir ve bunların yüksek miktarda bulunması taş oluşumuna neden olur.
Böbrek Taşı süreci çok sorunlu ve sancılı bir süreçtir. Duran bir taş ağrı yapmaz fakat idrar yolunda ilerlemeye başladığında zor bir süreç başlar. Böbrek taşlarının boyutları çok farklı olabilir, bir buğday tanesi büyüklüğünden bir ceviz büyüklüğüne kadar çeşitli boyut ve şekilleri vardır. Küçük bir taşın idrar yolunda hareketi bir sorun yaratmazken, büyük taşın hareketi çok sancılı bir sürecin başladığının habercisidir.
“Böbrek Taşı Neden Olur?” sorusuna verebileceğimiz birkaç yanıtı inceleyelim.
Temel olarak böbrek taşının oluşması onları parçalayacak enzim olan sitrat’ın az miktarda olması olarak bakabiliriz.
Üriner sistemdeki bozukluk nedeniyle dışarıya atılamayan küçük parçalar nedeniyle böbrek taşı oluşabilir. Yani dışarı kum şeklinde parçalar atılamamasından dolayı oluşabilir..
Fosfat, kalsiyum ve oksalat içeren besinlerin sık tüketilmesi “böbrek taşı neden olur?” sorusuna yanıt olur.
Sindirim sisteminde sorun olması ve ya idrar yolu enfeksiyonlarının sık geçirilmesi böbrek taşı oluşumlarına zemin hazırlamaktadır.
Ailesel ve genetik faktörler de çok önemlidir.
Vitamin ve koruyucu madde içeren besinlerin çok fazla tüketilmesi de böbrek taşı oluşumuna neden olabilir .
Beslenme bozukluğu da önemli nedenlerden biridir.
Az sıvı tüketimi en önemli etmenlerdendir.
AIDS hastalığında kullanılan ilaçlar da taş oluşumuna neden olabilir.
Gut hastalığı, iltihabi barsak hastalığı veya kronik idrar yolları enfeksiyonu olan kişilerde daha sık görülür.
Dengesiz Beslenme ve Sıvı Tüketimi
Sıvı almamak böbrek taşını tetikleyen en önemli etmenlerdendir ve en büyük risk faktörünü taşır. Gün içerisine yeterince sıvı alınmaması ( ortalama günde 2 litre ) ve yeterince sıvının idrarla atılmaması ( ortalama günde 1 litre) taş oluşumuna zemin hazırlar. Sıvı tüketmekten kastım çay, kahve, kola değildir. Bol bol su içilmesi gereklidir.
Doktorunuz taşın riski veya türüne göre, kalsiyum, protein yada oksalat ile ilgili çeşitli diyetler önerebilir. Bu tip düzenlemeler kesinlikle doktor kontrolünde yapılmalıdır. Kaş yaparken göz çıkarmak deyimi herhalde uygundur bu konu için. Böbrek taşından korunayım derken sağlığınızı başka şekillerde riske etmeyin.
Obezite böbrek taşının oluşumuna zemin hazırlayabilir. Aşır tuz ve şeker tüketmek ve hazır gıdalarla beslenmek de böbrek taşı konusunda tehlikeli unsurlardandır. Bunlardan kaçınmak sizin yararınızadır.
Kalsiyum ve Oksalat Alımı
Böbrek taşların önemli bir kısmı kalsiyum kümelenmesinden kaynaklı oluşmaktadır. Bu kümeler parçalara ayrılarak, böbrek taşı dediğimiz kitle haline alırlar ve idrar yolunda ilerlemeye çalışırlar.
Bu “Kalsiyum bakımından zengin beslenme böbrek taşı oluşturur.” Demek değildir elbette. Ailesinde böbrek taşı olan kişiler doktorlarına başvurarak kalsiyum ve D vitamini takviyelerini sınırlamalarında fayda vardır. Diyeceksiniz ki; D vitamini sınırlandırması neden ? Bunun cevabı D vitamini vücutta kalsiyum emilimine yardımcı olmasıdır. Vücut kalsiyum emdikçe bu mineralin birikmesi tabi ki daha yüksek muhtemeldir.
Kalsiyum ve oksalatı başlıklarını birlikte bulundurmamızın sebebi ise; kalsiyum taş oluştururken oksalat ile işbirliği yapmasıdır. Çikolata, çeşitli çaylar, ıspanak, pazı ve pancar, oksalat bakımından zengin yiyeceklerdir. Böbrek taşı şikayetiyle doktora başvurduğunuzda, taşın neden kaynaklandığını öğrendiğinizde, zaten doktorunuz da tükettiğiniz yiyeceklerle ilgili bir değişikliğe ihtiyaç olup olmadığını size belirtecektir.
Genetik Faktörler
Böbrek taşında sadece çevresel faktörler değil, ailesel yani genetik etmenler de önemli rol oynamaktadır.
Ailesinde böbrek taşı bulunan kişilerde böbrek taşı oluşması olağandır. Özellikle bazı tür böbrek taşlarında olma ihtimali daha yüksektir. Daha fazla su tüketerek tedbir alabilirsiniz ancak taşlara hazırlıklı olmalısınız.
Enfeksiyon ve Hastalıklar
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları böbrek taşları açısından risk doğurur. Bu enfeksiyonlara yol açan bakteriler idrardaki amonyak oranının artmasına yol açar. Yüksek amonyak seviyeleri ise özel bir tür böbrek taşına yol açabilir.
Bunun dışında sistinüri gibi böbrek hastalıkları, tiroid hastalıkları benzeri metabolizma hastalıkları veya kronik pankreas hastalığı böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Bir tür romatizmal hastalık olan gut, vücutta ürik asit oranını arttırır ve ürik asit taşlarının sıklıkla oluşmasına neden olur. Ürik asit taşları, kadınlara oranla erkeklerde daha çok görülür.
Kronik bağırsak iltihabı da, sık sık böbrek taşı oluşmasına neden olan hastalıklardan biridir.
Asidik İdrar
İdrarın asidik olması demek kalsiyumun idrar yolunda taş oluşumuna neden olması demektir.Şeker hastaları ve Obez kişiler, asidik idrara sahiptirler bu insülin direncinin bir sonucudur. Bu kişilerde böbrek taşları da daha çok görülür.
Fazla protein tüketimi de asit oranını arttıran etmenlerdendir. Dengeli beslenmemek sadece kilo problemi değil bir çok hastalığın -böbrek taşı da dahil olmak üzere- büyük risktir ve sağlıklı olmak için dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur. Sebze ve meyve tüketmemek, fast-food tüketmek veya herhangi bir besin kaynağında aşırıya kaçmak pek çok sağlık sorununda önemli bir faktördür .
Cinsiyet ve Yaş
Cinsiyet, ırk veya yaş böbrek taşının ilk nedenlerinden olmasa da erkeklerde daha çok görüldüğü kabul edilir bir gerçektir. Bazı böbrek enfeksiyonundan kaynaklanan taş türleri ise kadınlarda daha çok görülür çünkü idrar yolu enfeksiyonu kadınlarda daha çok görülmektedir.
