Omega yağ asitlerinin fonksiyonları

Poliansatüre yağ asitleri olan omega-6 ve omega-3 yağ asitlerinin hücre yapısının oluşumunda çok önemli görevleri vardır. Örneğin beyinin %60’ı yağdır ve bu yağların üçte biri omega-3 yağ asitlerinden oluşmuştur.

Omega yağ asitlerinin yapıtaşı olmalarının ötesinde çok sayıda başka fonksiyonları mevcuttur.
Omega-6 yağ asitleri metabolitleri enflamatuvar (iltihap yapıcı), hiperaljezik (ağrı yapıcı), trombotik (pıhtı yapıcı) ve mitojenik (hücre üremesini artıran) özelliklere sahiptir (Tablo 2).
Aslında vücudun bu özelliklere ihtiyacı vardır. Aksi halde düşmanlara karşı mücadele edemeyiz (iltihap), kanamalarımız artar, ağrı hissetmeyiz ve hücrelerimiz çoğalmaz.

Fakat bunların aşırı etkileri de dizginlenmelidir. Aksi halde denetlenemeyen iltihap vücudumuzu tahrip eder, kanımız pıhtılaşır, aşırı ağrı hissi olur ve kanserleşmeye eğilimimiz artar.

İşte omega-3 yağ asitleri antienflamatuvar, analjezik, antitrombotik ve antimitojenik özellikleri ile omega-6 metabolitlerinin aşırı etkilerini dizginlerler



Omega yağ asitlerinin diyetimizdeki yeri :

Diğer yağlardan farklı olarak omega yağ asitleri vücudumuzda sentezlenmezler. Bu nedenle mutlaka yiyeceklerimizle alınmalı ve diyetteki kalorinin en az %5’ini oluşturmalıdırlar. Taş devrinde yaşayan insanların diyetlerinde w-6: w-3 oranı yaklaşık 1:1 imiş. Fakat son 50-100 yılda serum kolesterol düzeylerini düşürmek (!) amacı ile mısır, soya, pamuk, ayçiçeği gibi yağların aşırı kullanılması, buna karşılık özgür beslenen hayvanlardan kaynaklanan proteinler (et, balık, süt, yumurta) ve lahana, marul ve semizotu gibi yeşil sebzelerin daha az tüketilmesi ile bu oran 20-50:1’e kadar çıkmıştır.



Omega-3 yağ asitleri-Hastalıklar

Omega-3 yağ asitleri antienflamatuvar, antitrombotik, antiaritmik, antimitojenik, hipolipemik (kan yağlarını azaltıcı) ve vazodilatatör (damar genişletici) etkilere sahiptir(Tablo-2). Bu özellikleri ile koroner kalp hastalıkları, hipertansiyon, tip 2 diyabet, ülseratif kolit, romatoid artrit, depresyon, çeşitli kanserler ve kronik obstrüktif akciğer hastalılarının önlenmesinde ve tedavisinde potansiyel etkiye sahiptirler.

OMEGA-3 yağ asitlerinin yararlı olduğu hastalıklar

• Akne
• Akıl hastalıkları
• AIDS
• Alerjiler
• Alzheimer
• Anjina pektoris
• Artrit
• Damar sertliği
• Davranış bozuklukları
• Demans
• Diyabet
• Egzama
• Enfeksiyon
• Enflamatuvar hastalıklar
• Felçler
• Görme bozuklukları
• Hipertansiyon
• Hiperaktivite
• İmmün yetersizlikler
• Kalp hastalığı
• Kanser
• Kistik fibroz
• Kronik Yorgunluk sendromu
• Lösemi
• Lupus
• Malnütrisyon
• Menopoz Meme kanseri
• Memenin kistik hastalığı
• Metastaz
• Multipl Skleroz
• Otoimmün hastalıklar
• Otizm
• Öğrenme bozuklukları
• Reye Sendromu
• Şişmanlık
• Sedef Hastalığı
• Şizofreni


Omega-3’ün kalp-damar sistemi üzerine olan başlıca etkileri :

• Antiaritmiktir; kalp ritim bozukluklarını düzeltir.
• Antitrombotiktir; pıhtılaşmayı azaltır
• Antiaterosklerotiktir; damar sertliğini azaltır.
• Anti-enflamatuvardır; iltihabı azaltır.
• Endotel fonksiyonunu düzeltir
• Kan basıncını düşürür
• Trigliserid düzeylerini düşürür.


Gebelikte omega-3/omega-6 dengesinin önemi :

Gebelik sırasında anneden bebeğe aktif olarak omega-3 transferi olmaktadır. Bu durum annenin w-3 depoları ciddi olarak tüketmekte ve yeterli takviye almazsa doğum sonu depresyonuna sebep olmaktadır.

23 ülkede 14,532 kişi üzerinde yapılan çok merkezli bir çalışmaya göre balık yağı alan ya da balık tüketen kadınlarda doğum sonu depresyon belirgin olarak daha düşük bulunmuştur.

Annenin omega-3 depoları fetüsün (dölüt) sağlıklı büyümesini de etkilemektedir. Danimarka’da 8927 gebe üzerinde yapılan bir araştırmada, hiç balık yemeyenlerde prematüre ve/veya düşük doğum tartılı çocuk doğurma oranı %7.1 iken, haftada en az bir kez yiyenlerde bu oran %1.9 olarak saptanmıştır.

Beyin gelişiminin büyük bir bölümü hamilelikte ve hayatın ilk iki yılında olmaktadır. Bu nedenle omega-3 takviyesinin gebelikten önce başlayarak bütün gebelik süresinde ve emziklilik döneminde yapılması şarttır. Gebelik ve emziklilik dönemlerinde annelerinden w-3 yağ asidi (balık yağı) takviyesi alan çocukların IQ’su (106.4) almayanlara oranla (102.3) yaklaşık 4 puan daha yüksek bulunmuştur.

Bebek mamalarının birçoğunda yeterli omega-3 olmadığı gibi zararlı trans yağ asitleri de mevcuttur. Bu nedenle mama ile beslenen bebeklerin beynindeki dokozahekzoenoik asit miktarı anne sütü ile beslenenlerden daha düşüktür. Bu durum bebeklerin zekasını da yakından ilgilendirmektedir.


Kanserlerde omega-3/omega-6 dengesinin önemi :

Diyette omega-6/omega-3 oranının yüksek olmasının kanser oluşumu ve ilerlemesi üzerine olumsuz etkileri vardır; Diyetteki yağlar kanser gelişimini ve ilerlemesini etkiler. Bu bağlamda w-6’lar uyarıcı, omega-3’ler ise baskılayıcıdır (Tablo-6). Bu nedenle yeterli omega-3 tüketen topluluklarda kanser oranı çok daha düşüktür.


Prof. Dr. Ahmet Aydın
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı Başkanı

Güvenilir Bir Üretici Bulun

Bir üreticinin güvenilir olup olmadığına karar vermek hiç de kolay değildir. Piyasaya düşük kaliteli bitkisel ürünler süren birçok şirket bulunmakta olup, araştırmalar birçok önde gelen bitkisel ürün satıcısı firmaların bile, ne yazık ki, bunların arasında olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, herhangi gıda takviyesi alırken, satın almakta olduğunuz ürünün saflığını ve kalitesini garanti altına almak için,

Bu gibi ürünlerin;

sağlık ve Tarım Bakanlığı onaylarına,
FDA (Food and Drug Administration) üretim onay sertifikasına
GMP (Good Manufacturing Practise) üretim onay sertifikasına,
PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) ürünlerin hayvanlar üzerinde test edilmediğine dair onay sertifikasına,

Ayrıca inorganik ve kimyasal maddeler içermediğine yani doğal olduğuna dair;

İslami (IFANCA Halal Product Certificate ve Islamic Society Certificate ) helal sertifikalarına,
Kosher (Musevi Helal) sertifikasına sahip olması gerekmektedir.


Kaynaklar :
1. Aydın A. Yapay beslenme ve ek gıdalar. İçinde: Sever L, Gür E (Editörler). Sağlam Çocuk İzlemi, İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Sempozyum Dizisi no:35, Deomed Medikal Yayıncılık, İstanbul, 2003: 79-84
2. Aydın A. Süt Çocuğu Beslenmesinde Ek Gıdalar, Vitaminler, Mineraller. SSK Bakırköy 11.Çocuk Sağlığı Günleri Kongre Kitabı. SSK Bakırköy Eğitim Hastahanesi Yayını, İstanbul, 2004:132-57
3. Aydın A. Sağlığımız ve Omega-3 yağ asitleri (içinde) Sağlıkta ve hastalıkta beslenme. İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum dizisi No 41;2004:181-9
4. Raheja BS, Sadikot SM, Phatak RB, Rao MB. Significance of the n-6/n-3 ratio for insulin action in diabetes. Ann N Y Acad Sci 1993;683:258–71
5. Stene LC, Geir Joner G, the Norwegian Childhood Diabetes Study Group. Use of cod liver oil during the first year of life is associated with lower risk of childhood-onset type 1 diabetes: a large, population-based, case-control study American Journal of Clinical Nutrition, 2003;78(6): 1128-34
6. Nordstrom DC, Honkanen VE, Nasu Y, Antila E, Friman C, Konttinen YT. Alpha-linolenic acid in the treatment of rheumatoid arthritis. A double-blind, placebo-controlled and randomized study: flaxseed vs. safflower seed. Rheumatol Int 1995;14:231-4.
7. Soyland E, Funk J, Rajka G et al. Effect of dietary supplementation with very-long-chain n-3 fatty adds in patients with psoriasis. N EngI J Med 1993;328(25):1812-16
8. Shahar E, Folsom AR, Melnick SL, et al. Dietary n-3 polyunsaturated fatty acids and smoking-related chronic obstructive pulmonary disease. Atherosclerosis Risk in Communities Study Investigators. N Engl J Med 1994;331:228–33
9. Tiemeier H, van Tuijl HR, Hofman A, et al. Plasma fatty acid composition and depression are associated in the elderly: the Rotterdam study. Am J Clin Nutr 2003;78:40-46.
10. Mamalakis G, Tornaritis M, Kafatos A. Depression and adipose essential polyunsaturated fatty acids. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 2002; 67: 311-18.
11. Puri BK, Richardson AJ, Horrobin DF et al. Eicosapentaenoic acid treatment in schizophrenia associated with symptom remission, normalisation of blood fatty acids, reduced neuronal membrane phospholipid turnover and structural brain changes. International Journal of Clinical Practice, 2000; 54 (1):57-63.
12. Morris MC, Evans DA, Bienias JL, et al. Consumption of fish and n-3 fatty acids and risk of incident Alzheimer disease. Arch Neurol. 2003;60(7):940-6.
13. Burgess JR, Stevens L, Zhang W, Peck L. Long-chain Polyunsaturated Fatty Acids in Children with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder Am J Clin Nutr 2000;71(1 Suppl):327S-30S
14. Nordvik I, Myhr KM, Nyland H et al. Effect of dietary advice and n-3 supplementation in newly diagnosed MS patients. Acta Neurologica Scandinavica, 2000;102:143-149.
15. Stoll BA. Essential fatty acids, insulin resistance, and breast cancer risk. Nutr. Cancer, 1998;31: 72-7
16. Bougnoux P. n-3 polyunsaturated fatty acids and cancer. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metabolic Care, 1999; 2: 121-126
17. de Deckere EA. Possible beneficial effect of fish and fish n-3 polyunsaturated fatty acids in breast and colorectal cancer. Eur. J. Cancer Prev., 1999;8: 213-21
18. Rose DP. Dietary fatty acids and cancer. Am J. Clin. Nutr., 1997; 66: 998S-1003S, 1997.
19. Larsson SC, Kumlin M, Ingelman-Sundberg M, Wolk A. Dietary long-chain n–3 fatty acids for the prevention of cancer: a review of potential mechanisms. Am J. Clin. Nutr, 2004;79(6): 935-945
20. Pearce ML, Dayton S. Incidence of cancer in men on a diet high in polyunsaturated fat.Lancet. 1971; 6;1(7697):464-7.
21. Holub BJ. Fish oils and cardiovascular disease. CMAJ 1989;141:1063.
22. Connor WE. The importance of n-3 fatty acids in health and disease. Am J Clin Nutr 2000;71(1 Suppl):171S-5S.
23. Angerer P, von Schacky C. n-3 Polyunsaturated fatty acids and the cardiovascular system. Curr Opin Lipidol 2000;11(1):57-63
24. Geleijnse JM, Giltay EJ, Grobbee DE, Donders AR, Kok FJ. Blood pressure response to fish oil supplementation: metaregression analysis of randomized trials. J Hypertens 2002;20: 1493-9
25. Morris MC, Sacks F, Rosner B. Does fish oil lower blood pressure? A meta-analysis of controlled trials. Circulation 1993;88:523-33.
26. Sanders TAB, Sullivan DR, Reeve J, Thompson GR. Triglyceride-lowering effect of marine polyunsaturates in patients with hypertriglyceridemia. Arteriosclerosis 1985;5:459–65
27. Leaf A, Kang JX, Xiao YF, Billman GE. Clinical prevention of sudden cardiac death by n-3 polyunsaturated fatty acids and mechanism of prevention of arrhythmias by n-3 fish oils. Circulation 2003;107: 2646-52.
28. Hibbeln JR. Seafood consumption, the DHA content of mothers' milk and prevalence rates of postpartum depression: a cross-national, ecological analysis. J Affect Disord. 2002 May;69(1-3):15-29.
29. Ruyle M, Connor WE, Anderson GJ, Lowensohn RI. Placental transfer of essential fatty acids in humans: venous arterial difference for docosahexaenoic acid in fetal umbilical erythrocytes. Proc Natl Acad Sci U S A 1990;87:7902–6.
30. Olsen SF, Secher NJ. Low consumption of seafood in early pregnancy as a risk factor for preterm delivery: prospective cohort study BMJ 2002;324:447
31. Helland IB, Smith L, Saarem K, Saugstad OD, Devron CA. Maternal supplementation with very-long-chain n-3 fatty acids during pregnancy and lactation augments children’s IQ at 4 years of age. Pediatrics 2003;111:e39-e44.
32. Innis S, Kuhnlein H. Long-chain n-3 fatty acids in breast milk of Inuit women consuming traditional foods. Early Hum Dev 1988;18:185–9.
33. Holman RT, Johnson S, Ogburn P. Deficiency of essential fatty acids and membrane fluidity during pregnancy and lactation, Biochemistry, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 1991; 88: 4835-9.
34. Sanders TAB, Reddy S. The influence of a vegetarian diet on the fatty acid composition of human milk and the essential fatty acid status of the infant. J Pediatr 1992;120:S71–7.
35. Helland IB, Saarem K, Saugstad OD, Drevon CA. Fatty acid composition in maternal milk and plasma during supplementation with cod liver oil. Eur J Clin Nutr.1998; 52 :839 – 45
36. Eritsland J, Arnesen H, Gronseth K, Fjeld NB, Abdelnoor M. Effect of dietary supplementation with n-3 fatty acids on coronary artery bypass graft patency. Am J Cardiol 1996;77:31-6.
37. Google