Romatoloji - Romatizmal Hastalıklar Osteoartrit (Kireçlenme) Bilgi Ve Paylaşım Alanı

Nevreste

Bir garip yolcu
Yönetici
Editor
16 Ağustos 2010
289.383
594.051
42
timthumb.jpg



Osteoartrit ya da OA (kireçlenme), eklemlerde kıkırdak yıkımından (eklem harabiyeti) dolayı oluşan eklem ağrılarına ve eklem tutukluğuna yol açan bir hastalıktır. Osteoartrit insaoğlunun bilinen en eski ve en yaygın hastalıklardandır. Ayrıca dejeneratif eklem hastalığı, artroz, osteoartroz veya hipertrofik artrit gibi birçok değişik isimleri ile de bilinir. Kıkırdak yıkımına yol açabilen birçok durum vardır. Bunlar; fazla kilolu olmak, bir eklemde yaralanma öyküsü olması, kaslarda zayıflık, eklem bölgesini destekleyen sinirlerde hasar, eklem zarı hastalığı (iltihaplı romatizmal hastalıklar) ve kalıtımdır.

Osteoartrit herhangi eklemi etkileyebilir fakat genellikle kalçada, dizlerde ve belkemiğinde oluşur. Aynı zamanda parmak eklemlerinde de, özellikle ellerde tırnağa yakın eklemlerde ve ayakta baş parmak kökündeki eklemde oluşur. Osterioartrit yaş ilerledikçe daha sık görülür ve hem kadınları hem de erkekleri etkiler.

OSTEOARTRİT'DE NELER OLUR ?

Osteortrit, eklemde kıkırdak kaybının ve hasarının bir sonucudur. Eklemde ağrıya neden olur. Normal eklemlerde eklemi oluşturan her bir kemiğin ucunda kemiği kavrayan ve kemik üzerini örten kıkırdak diye adlandırılan doku mevcuttur. Kıkırdak eklem hareketini rahat yapsın diye için yumuşak, kaygan bir yüzey oluşturur ve kemikler arası yastık gibi hareket eder. Kemiklerin birbirine sürtmesine engel olur. Osteoartrit' te kıkırdak hasarı zaman içersinde yavaş yavaş oluşur.

Kıkırdak yapısı yaş ilerledikçe değişmeye başlar. Yaşla birlikte kıkırdak ta yaşlanır. Fazla ve kötü kullanılan yada hastalıklı eklemde kıkırdak daha kolay zarar görür. Bu kıkırdak hasarının oluşma süresi kişiden kişiye değişiklik gösterir. Ailesinde kireçlenme olan yada daha önce geçirilmiş eklem ameliyatı, eklem yaralanması bulunan kişilerde kireçlenme daha kolay ve kısa zamanda gelişir. Zamanla, eklem zarı kıkırdak hasarına bağlı iltihaplanır. Bu iltihaplanma kıkırdağa daha fazla hasar verir. Eklemde şişliğe sebep olur. Kıkırdak yok oldukça alttaki kemik meydana çıkar ve eklem doğal şeklini kaybedebilir. Kemik uçları kalınlaşır ve eklemdeki yumuşak dokuların kemiğe bağlandığı kemiksi çıkıntılar (kemik süğmeleri) oluşur.

Kıkırdak hasarının yanında, eklemdeki eklem zarlarının salgıladığı sıvı normal özelliğini yitirir ve bunun sonucunda eklem hasarı ilerler. Bu eklem zarlarının salgıladığı eklem sıvısı eklemde şok emici ve kaydırıcı olarak görev yapar ve eklemin doğru şekilde çalışması için çok gereklidir. Eklem sıvısı çoğunlukla hyalüronan diye adlandırılan bir maddeden oluşmuştur. Osteoartrit'de hyalüronan yeteri miktarda bulunmayabilir ve hyalüronanın özelliği bozulmuş olabilir. Bu değişiklikler eklemdeki kıkırdak yıkımının ve belirtilerinin sebeplerinden biri olabilir.

84121.jpg



BULGULAR VE BELİRTİLER

Genellikle hasta eklemler onları çok kullanmaktan veya uzun süreli hareketsizlikten sonra ağrırlar. Muhtemel hasta eklemi kolayca hareket ettirmekte zorlanacaksınız. Ağrıyan eklemi hareket ettirmez veya egzersiz yaptırmazsanız eklemi çevreleyen kaslar zayıflar ve küçülür. Zayıflayan kaslar eklemleri destekleyemez ve bu da eklemi haraket ettirdikçe artan eklem ağrısına neden olur.

OSTEOARTRİT VE ROMATOİD ARTRİT ARASINDAKİ FARKLILIKLAR

Bazı insanlar osteoartrit ile romatoid artriti karıştırır. Bu iki hastalık aslında oldukça farklıdır. Bazı insanlarda iki hastalık ikisi birden aynı hastada olabilir. Osteoartrit

  • Genellikle 40 yaşından sonra başlar.
  • Genellikle uzun yıllar boyunda yavaşça gelişir.
  • Birkaç eklemi etkiler ve vücudun her iki tarafında oluşabilir.
  • Eklem kızarıklığı, sıcaklığı ve şişmesi genellikle azdır / minimaldir. Sabah tutukluğu, katılığı yaygındır fakat genellikle kısadır ve yarım saati geçmez.
  • Genel hastalık hissine , halsizliğe, yorgunluğa neden olmaz.
Romatoid Artrit

  • Genellikle 25 ve 50 yaşları arasında başlar.
  • Aniden, haftalar ya da aylar içinde gelişir.
  • Genellikle birkaç eklemi, öncelikle vücudun her iki tarafındaki el ve ayak parmaklarındaki küçük eklemleri, el ve ayak bileklerini, dirsek, diz ve omuz eklemlerini etkiler.
  • Eklemler kızarıklığa, sıcaklığa, şişliğe ve sabahları uzun süren tutulmaya (en az 1 saat) neden olur.
  • Kilo kaybı ve ateş ile beraber genel hastalık ve yorgunluk hissine sık sık neden olur.
El Parmaklarında Osteartrit (Nodüler El Artrozu)

El parmak eklemlerindeki kıkırdak hasarı ağrıya, şişliğe ve bu eklemlerde kemiksi çıkıntılara sebep olabilir. Sıklıkla el eklemlerini çok sık kullanan (el işi yapma, örgü örme gibi) kişilerde ve ailesinde benzer hastalık olan kişilerde görülür.Bu çıkıntılar el parmaklarının uç eklemlerinde ve ortasındaki eklemlerde oluşabilir. Bu kemiksi çıkıntılar şişlikler sıklıkla kadınlarda görülür. Bazen 40 yaşında bile oluşur. Böyle kemiksi çıkıntıları olan hastaların genellikle annelerinde de benzer hastalık öyküsü vardır. Bu çıkıntılar ilk önce bir ya da birkaç parmakta ve sonra da diğer parmaklarda gelişebilir. Hasta eklemde kızarıklık, şişlik, sertlik ve ağrı oluşur. Fakat ciddi sakatlık oluşmaz. Bazı insanlar el parmak eklemleri hastalandığında herhangi bir ağrı, kızarıklık ya da sertlik dahi fark etmezler.

Omurgada Osteoartrit (Spinal Artroz)

Belkemiği disklerinin kronik bozulması ve kemiklerin çok büyümesi bunun sonucunda boyunda ve sırtta tutulmaya ve ağrıya sebep olabilir. Ağrı sıklıkla çok yorulmayla, ayakta durmayla artar. Hastalar genellikle sabah daha rahat uyanırlar. Sabah sırtınızda, belinizde, boynunuzda sertlik, katılık, tutukluk olabilir fakat genellikle bu 30 dakika içinde kendiliğinden düzelir. Ağrılar gün içinde yoruldukça belirginleşir. Gece yatağa ilk yattığınızda boynunuzda, belinizde sanki birbirinden ayrılıyormuş gibi ağrılarınız olabilir. Fakat bu ağrılar dinlendikçe hafifler ve kaybolur. Boyunda, omuzda, kolda, sırt altında ya da bacaklarınızda ağrı hissedebilirseniz. Bu ağrı kollarınızda ya da bacaklarınızda zayıflık ve hissizlik hissi oluşturabilir.

Dizlerde Osteoartrit (Gonartroz)

Ayağınızı hareket ettirdiğinizde diz eklemi bölgesindeki hassasiyeti ve ağrıyı hissedebilirsiniz. Hareket ettiğinizde eklemlerinizde sürtünme veya çekme hissini duyabilirsiniz. Merdivenlerden inip çıkmak veya bir sandalyeden kalkmak ağrı verici olabilir. Ağrı ayağa ilk kalktığınızda daha hafifken yürüdükçe artış gösterip yürümenizi engelleyecek şekilde olabilir. Ağrı ve hareketsizlik nedeniyle diz çevresindeki kaslarda zayıflama ve erime olabilir.


çağla-görsel-1.jpg



Kalçada Osteoartrit (Coxartroz)

Kalçalarınız osteoartritten etkilendiyse, kalçanızın dış bölümünde ya da uyluk iç bölgesinde, kasığınızda ağrıyı hissedebilirsiniz. Bazı insanlar dizlerinde veya baldır boyunca bahsi geçen ağrıyı hisseder. Ağrı siz yürürken topallamanıza sebep olabilir. Rahat bağdaş kurmak, tuvalete oturmak, eğilip doğrulmak sizi çok zorlayabilir. Hareket ettirdikçe kalçalarınızdan anormal sesler duyup sürtünme hissi duyabilirsiniz.

Ayakta Osteoartrit

Osteartrit ayaklarınızı etkilerse, ayak başparmağınızın başladığı yerdeki büyük eklemde ağrı ve hassasiyet hissedebilirsiniz. Sıkı ve yüksek topuklu ayakkabılar giymek bu ağrıyı daha da kötüleştirebilir. Uzun süre ayakta kalmak, çok yürümek ağrınızı arttırabilir. Bu hastalık sonucu ayağınızda kemiksi çıkıntılar ve şekil bozuklukları oluşabilir.

OSTEARTRİTİN SEBEBİ NEDİR ?

Osteartrit ortaya çıkmasını kolaylaştıran birkaç sebep var. Bu sebepler kalıtım, aşırı şişmanlık, eklem yaralanması, bazı eklemlerin devamlı fazla kullanımı, kas zayıflı ve sinir yaralanmasıdır.

Kalıtım

Bazı ailelerde, kollajen adı verilen ve kıkırdağın önemli bir yapıtaşı olan bir maddenin yapımından sorumlu olan genlerden birinde kalıtımsal bir bozukluk sonucu osteoartrit sık görülür. Bu da kıkırdakta hızlı bozulmaya yol açar. Böyle sorunlar gençlikte her hangi soruna neden olmayabilir fakat zamanla eklemleri yavaş yavaş yıpratabilir. Kalıtımsal yatkınlığı olan kadınların parmak eklemlerinde kemiksi şişlikler (nodüller) gelişebilir. Yay bacak (skoda bacak) veya doğuştan kalça hastalıkları (doğuştan kalça çıkığı) gibi hastalıklarda osteoartrit gelişme ihtimali daha fazladır. Eklemlerde gevşeklik olanlarda osteoartrit gelişme riski yüksektir.

Aşırı Şişmanlık

Çalışmalar aşırı şişmanlığın dizde osteoartrit gelişme riskini arttırdığını gösterdi. Orta ve daha ileri yaşlarda, özellikle şikayetler ortaya çıkmadan önceki 8 ile 12 yıl boyunca osteoartrit gelişme riski üzerindeki en büyük etki vücut ağırlığıdır. Bu nedenle fazla kiloları vermek dizde osteartrit oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir.

Kas Zayıflığı

Zayıf baldır kası olan kişilerin osteoartrit geliştirme olasılığı daha fazladır. Uyluk kasları zayıf olanlarda da dizinde osteoartrit gelişmesi daha muhtemeldir.

Aşırı Kullanım

Aşırı kullanmaya bağlı bazı eklemlerde osteoartrit gelişebilir. Dizde ya da kalçada ciddi bir yaralanma hikayesi bu eklemlerde osteoartrit gelişme riskini arttırır. Bir eklemde yaralanma ya da travmadan kaçınmak osteoartrit oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir. Bazı işlerde devamlı kullanılan eklemler osteoartrit geliştirilebilir. Sıklıkla dizlerini bükmeyi gerektiren işler dizde osteoartrit riskini artırmaktadır. Eklemin aşırı kullanımdan dolayı eklemlerde hasarı önlemek için hastanın işinde bazı değişiklikler yapılması hastaya fayda getirmektedir.


kireçlenme.jpg


NASIL TEŞHİS KONUR ?

Doktorunuz genellikle sizin tıbbi öykünüzü alır. Muayenenizi yapar ve bunlara göre osteoartrit tanısını koyar. Doktorunuz ayrıca teşhisi doğrulamak, diğer hastalıkları bertaraf etmek ve eklem hasarı derecesini tespit etmek için röntgen, tomografi ve MR gibi testlere başvurulabilir. Şişmiş eklemlerden sıvı alınarak incelemek için laboratuara gönderilebilir. Aynı zamanda diğer hastalıkların ayırıcı tanısında yardımcı olabilir.

OSTEOARTRİT NASIL TEDAVİ EDİLİR ?

İyi bir tedavi programı eklem ağrısını ve tutulmasını azaltıp, eklem hareketlerini arttırmaya ve yaşamınızı kolaylaştırmaya yardımcı olur. Tedavi programınız sizin için özel olarak hazırlanacaktır. Fizyoterapi, hafif aerobik egzersiz, kilo kontrolü, hasta eğitimi ve tedavi hep birlikte planlanmalıdır. Bunlar faydalı olmadığında ameliyat düşünülebilir. Tedavi programınız, eklemlerin etkilendiği hastalık ciddiyetine, şikayetlerinizin şiddetine, yaşınıza ve diğer sağlık problemlerinize bağlı düzenlenecektir. Programınız şikayetlerinize ve ihtiyaçlarınıza cevap vermesini sağlamak için doktorunuzla ve fizyoterapistlerle ortak çalışacaksınız.

Fizyoterapi

Osteoartrit yürüme, banyo yapma, giyinme, merdiven çıkma, tuvalet ihtiyacınızı giderme ve ev işleri gibi hareketlerinizi kısıtlar. Fizyoterapistler günlük yaşamınızda bu aktivitelerinizi, günlük işlerinizi sürdürmenizi şu şekilde yardımcı olabilirler:

  • Kas gücü ve eklem hareket mesafenizi geliştirmenize yardımcı olurlar
  • Bastonlar, koltuk değnekleri, yürüteçler, ayakkabı içi destekler gibi yardımcı araçlar sağlarlar
  • Sıcağı ve soğuğu doğru olarak kullanmayı öğretirler (sıcak bazı durumlarda kas spazmlarını ve acıyı azaltır, soğuk bazı durumlarda ağrıyı azaltır ağrılı bölgeyi uyuşturur)
  • Ağrılı bölgelere splint (atel özel cihazlar) uygularlar
  • Doğru eklem kullanımı ve enerji koruma prensiplerini öğretirler
  • Uygun ayakkabı tavsiye ederler
Fizyoterapi sayesinde eklemlerde daha az ağrı, günlük görevleri yapmada daha fazla kolaylık ve eklemlerde daha az baskı olacaktır.

Aerobik Egzersiz

Başarılı osteoartrit kontrolünde düzenli aerobik egzersizleri yapmak çok önemlidir. Egzersiz tutulmuş eklemde baskıyı azaltmaya yardımcı olur. Ağrı azalınca eklem hareket ve fonksiyonlarını arttırır ve eklem çevresi kasları güçlendirir. Su içinde yapılan aerobik egzersizleri eklemlerinizde daha az baskı yapar ve genel sağlığınız için iyidir. Kalçalarınız veya dizlerinizde çok fazla hastalık yoksa ve çok ağrılı değilse yürüme iyi olabilir. Tutulmuş eklemlerin etrafındaki kasların gücünü arttıran egzersizler önemlidir.

Kilo Kontrolü

Fazla kilonuz varsa tavsiye edilen kiloda kalmak veya kilo vermenin birçok avantajları vardır. Özellikle dizin osteoartritini engellemeye yardımcı olur. Osteoartritiniz varsa kilo vermek ağırlığınızı taşıyan eklemlerde (kalçalar, dizler, sırt ve ayak) baskıyı azaltarak ağrıyı azaltır. Aynı zamanda iyi görünmenize ve daha iyi hissetmenize yardımcı olur. Kilo vermenin formülü daha az kalorili yemek ve fiziksel aktivitenizi arttırmaktır. Yani iştahınızı kontrol altında tutmalısınız. Bol bol egzersiz yapmalısınız.

Hasta Eğitimi

Sağlık ekibinizle ortaklaşa çalışmak tedavinizde daha aktif rol almanızı gerektirir. Aşağıdaki bazı öneriler durumunuzu daha iyi hale getirmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir.

  • Osteoartrit hakkında öğrenebileceğiniz kadar okuyun, öğrenin, bilgi sahibi olun. Hastalığınızda neler yaşayabileceğinizi doktorunuza sorun.
  • Artık yapamayacağınız şeyler için kederlenmeyin. Hastayken de neler yapabileceğinize odaklanın ve size zevk hissi veren yeni aktiviteler, faaliyetler keşfedin.
  • Hissettikleriniz ve sorunlarınız hakkında yakınlarınızla, arkadaşlarınızla sık sık konuşun. Böylece aileniz ve arkadaşlarınız sizi daha iyi anlayacaktır.
  • Her zaman olumlu düşünmeyi öğrenin. Osteoartrit bulgularını kontrol altına almakta büyük bir rol oynayabilirsiniz.
kireclenme-nedenleri-nelerdir-1.jpg



İLAÇ TEDAVİSİ

Osteoartritin bulgularını kontrol etmek için birçok ilaç kullanılır. Bu ilaçlar ağrı duyulduğunda alınır. Doktorunuz hangi ilaç tedavisinin en iyisi olduğuna sizin şikayetlerinize ve yaşam tarzınıza göre karar verecektir.

Uyuşturucu İçermeyen Ağrı Kesiciler

Ağrı kesiciler ağrıyı azaltan ilaçlardır. Parasetamol (vermidon, minoset, parol, tamol, panadol) ağrıyı azaltmada sık sık kullanılan bir uyuşturucu içermeyen ağrı kesicidir. Esas amacın ağrıyı azaltmak olduğu durumlarda parasetamol çoğu insan için diğer ağrı kesici iltihap giderici (NSAİİ) ilaçlardan daha güvenlidir. Doktorların çoğu, şimdi osteoartrit ağrısı için parasetamolün tercih edilen ilk tedavi olduğunu düşünüyorlar. Parasetamol aç ya da tok kullanılabilir. Günde 8 tablete kadar güvenle kullanılabilir. Mide üzerine yan etkileri yoktur. Böbrekler ve karaciğer üzerine yan etkileri çok nadirdir.

NSAİİ (kortizon içermeyen ağrı kesici iltihap giderici ilaçlar)

Kortizon içermeyen iltihap giderici ilaçlar veya NSAİİ'ler (voltaren, dolarex, cataflam, apranax, majezik, etol gibi..) eklem ağrısı, tutulması ve şişmeyi azaltmaya yardımcı olurlar. Bir düzineden fazla NSAİİ osteoartrit tedavisinde kullanılmaktadır. NSAİİ'lerin en yaygın yan etkilerinden biri ülser ya da mide kanamasıdır. Doktorunuz bu ilaçların mide yan etkilerini önlemeye yardımcı olmak için size ilaçlarınızı yemekle beraber vaya tok karına almanızı önerecek aynı zamanda mide koruyucu ilaçlar (lansor, panto, ulcurex, omeprol vb.) verecektir. Mide rahatsızlığından dolayı NSAİİ'leri kullanmakta sorun yaşıyorsanız doktorunuz midenizi korumak için bu ilaçları reçete etmeyebilir veya diğer başka ilaçlara karar verebilir.

Kortizon Enjeksiyonu

Kortizon bir vücut hormonu olan kortizolle ilişkilidir. Osteoartrit ile birlikte oluşan şişme ve ağrıyı azaltmak için eklemden sıvı alımını takiben ekleme enjekte edilebilirler. Bu ilaçlar hap biçiminde de mevcuttur. Fakat osteoartrit için bu hap sürekli olarak kullanılmaz. Aynı eklemde kortizon enjeksiyonları genellikle yılda üç veya dört ile sınırlıdır. Daha fazla yapılmamalıdır. Çünkü tekrarlanan enjeksiyonlar kalça ve dizler gibi ağırlık taşıyan eklemlerde ara sıra kıkırdak harabiyeti oluşturabilir.

313739.jpg




Hyalüronan Enjeksiyonları

Hyalüronan enjeksiyonları hafif ağrı kesici kullanımına ve temel tedavi programlarına cevap vermemiş dizdeki osteoartrit ağrıları olan hastalarda yeni bir tedavidir. Enjeksiyonlar özellikle NSAİİ'lere cevap vermeyen ya da kullanamayan hastalarda düşünülebilir. Bu işlem diz eklemine, eklemi desteklemeye ve kayganlaştırmaya yardımcı olan, eklem sıvısında zaten doğal olarak bulunan bir madde olan hyalüronan'ı enjekte etmektir. Dizde osteoartriti olan hastalarda iltihap nedeniyle eklem sıvısında normalde bulunan hyalüronanın bozulmasına neden olur. Hyalüronan enjeksiyonları diz eklemine üç ila beş hafta süre ile haftada bir kez yapılır. Hyaluronan tedavilerini takiben ağrı azalması aylar sürebilir. Çalışmalar, bu enjeksiyonların diz ağrısını azaltmada sürekli NSAİİ tedavisi kadar etkili olduğunu göstermiştir.

Topikal (lokal) Ağrı Kesiciler

Lokal ağrı kesiciler krem formunda ağrıyan eklemin üzerine deriye uygulanan, sürülen veya sprey edilen ağrı kesici ilaçlardır. Bunlar eklem bölgesinde kan akışını arttırırlar. İçeriğindeki tahriş ediciler asıl ağrıdan dikkati dağıtan, sıcak veya soğuk hislerine neden olmak için derideki sinir uçlarını uyarırlar.

Beslenme ve Özel Katkılı İlaçlar Bazı besin katkıları (glukozamin ve kondroidin sülfat gibi) osteoartrit için benimsenmiş tedavilerdir. Bu ilaçlar NSAİİ'ler gibi aynı etkiyi sağlayabilirler.

AMELİYAT

Çoğu osteoartritli hasta hiçbir zaman ameliyata ihtiyaç duymayacaktır. Fakat, ameliyat sürekli eklem ağrısı ve ciddi eklem hasarı olduğunda yararlı olabilir. Osteotomi kemiği kesmektir. Kemikteki bozukluğu düzeltip sonra kemiği daha iyi bir pozisyonda tekrar yerine oturtan bir ameliyat yöntemidir. Kaval kemiğin osteotomisi zarar görmemiş kıkırdağa daha fazla yük bindirmek ve diz ağrısını azaltmak için bacağın ağırlık taşıma pozisyonunu değiştirmek için yapılan bir ameliyattır. Bu, diz ekleminin bir tarafı diğerinden daha fazla zarar gördüğünde yapılır. Total eklem artroplastisi eklemlerin yeniden düzeltilmesini sağlayan diğer bir ameliyat işlemidir. Bu kıkırdağın aşındığı ve kemiğin çok zarar gördüğü yerde protez ekleyerek ya da eklem yüzeyini yeniden kaplayarak yapılır. Operatörler dayanıklı metal, seramik, plastik ya da titanyumdan yapılmış yapay eklemler ile zarar görmüş eklemleri onarır ya da eklemleri yerinden çıkararak yerine bunları yerleştirebilirler. Bugün suni eklemlerin çoğu için insan yapımı parçalar, maddeler vardır. Bazı suni eklemler kemik çimentosu ile kemiklere bağlanırlar. Son zamanlarda bu kemik çimentosuna ihtiyacı olmayan yeni suni eklemler kullanılıyor. Bu tip eklemlerin daha genç insanlarda özel bir değeri olabilir çünkü kemiğin içine yerleştirilen maddeler daha uzun dayanır. Eklem cerrahileri çoğu osteoartritli hasta oldukça yüz güldürücü sonuçlar vermektedir.

SAĞLIK EKİBİ İLE SÜREKLİ İLETİŞİM

Sizin tedavinizde ve bakımınızda birçok sağlık uzmanı aktif bir rol oynar. Çalışmalar bunun hasta için daha iyi bir yaşam standardı ve daha az ağrı ile sonuçlandığını göstermiştir. Doktorunuz ile ve diğer sağlık uzmanları ile sağlıklı bir iletişim, osteoartrit ile başarıyla mücadelede için temel bir yol olabilir.
 
X