Yardımcı üreme yöntemi olan tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların belirlenmesi kadının yaşıyla, yumurtalıklarında olan yumurta rezerviyle ve hormon seviyeleriyle alakalıdır. Kadına yapılan tetkiklerin sonucunda, tedavide kullanılacak ilaçların dozu ve kullanım şekli belirlenmektedir. Bu tedavide uygulanan ilaçlar her hasta için farklı uygulamalar içerir. Bazılarında âdetin ikinci veya üçüncü günü ilaç kullanımına başlanırken, bazılarında âdetin yirmi birinci günü ilaçlara başlanabilir. Tedavide ilaç dozu oldukça önemlidir. Fazla dozda ilaç kullanıldığında, OHSS denilen yumurtalıkların aşırı uyarılma sorunu meydana gelebilir. İlaçların amacı overlerin yeteri kadar büyümesi ve folikül gelişimi sağlanıp, gebe kalma şansının arttırılmasıdır. Tedavi sırasında ilaçlar yumurtaları uyarma ve toplanması aşamasında kullanılmaktadır.
Yumurta üretimi ve fizyolojiyi bastırmak için kullanılan ilaçlar
GnRH Analogları (Lucrin ve Decapepty): Bu ilaçlar yumurtaların erken çatlamasını engellemek ve normal fizyolojiyi baskılamak için kullanılır. Beyinde hipotalamustan salınan hormonun sentetik olanıdır. Burundan sprey ya da iğne yapılarak hastaya verilir.
Uyarıcı iğneler (Menogon, Puregon, Merional, Menopur, Fostimon, Gonal-F): Kadınlar normalde adet döneminde sadece bir yumurta üretir. Tüp bebek tedavisinde başarılı olabilmek için çok sayıda yumurtaya ihtiyaç duyulur. Fizyolojinin baskılanmasından sonra, uyarıcı iğnelerle çok sayıda yumurta elde edilir. Bu ilaçların etkinliği ve güvenilirliği birbirine yakındır. Uyarıcı iğneler cilt altına ya da kas içine uygulanabilir. Fakat çoğunlukla cilt altından yapılması tercih edilmektedir. Kas içine enjeksiyon yapıldığında, kalçanın üst dış tarafına, cilt altı enjeksiyonunda kol, uyluk ön tarafı ve ön karın duvarı tercih edilir.
Bu ilaçlar buzdolabında +4 derecede saklanmalıdır. Oda sıcaklığında tutulan ilaçlarda uzun süre saklanabilir. İlaçların etkinliğinin azalmaması için yaz döneminde oda sıcaklığında tutulmaması gerekmektedir. İlaç tedavisi için, âdetin 2. ve 4. gününde ultrasonografi ve kan östrojen düzeyi ölçülür. Hastaya uygulanan uyarıcı iğneler her gün aynı saatte yapılır. Hastalar için ilaçlarda günlük doz belirlendiği için, bunlara uyulmalıdır.
Yumurtalıkları uyarmak için kullanılan ilaçların yan etkileri nelerdir?
Tedavide yumurtalıkları uyarmakta kullanılan ilaçların ileriye yönelik ciddi yan etkileri yoktur. İlaçlardaki en önemli yan etki, fazla yumurtası olan kadınlarda yumurtalıkların aşırı uyarılması nedeniyle overyan hiperstimulasyon sendromu OHSS gelişebilir. Bu durumda vücutta aşırı su tutulması nedeniyle kilo artışı meydana gelir. OHSS gelişmesi embriyo transferinin ardından ortaya çıkar. Aşağıdaki etkiler görüldüğünde hastanın hemen doktorunu bilgilendirmesi gerekir.
- Karında aşırı şişkinlik
- Karında biraz şişlik, ağrı ve gerginlik olması normal kabul edilir. Fakat aşırı derecedeki etkilerde doktor bilgilendirilmelidir.
- Gün içinde ani olarak ve hızlı şekilde kilo alınması
- İdrar çıkışında artma ya da azalma olması durumunda
- İştahsızlık ve şiddetli bulantı halinde
- Nefes darlığının olması
Yumurtalarda olgunlaştırma ve çatlatma için kullanılan ilaçlar
GnRH Antagonistleri (Cetrotide, Orgalutran): Bunlar yumurtaların erken dönemde çatlamasını önlemek amacıyla kullanılır.
Yumurta çatlatıcı iğne – HCG ( Pregnyl, Ovitrelle): Tedavide yumurtaların gerek duyulan olgunluğa erişmesi, çapının yaklaşık 15 mm den daha fazla olmasını gerektirir. Tedavide tercihen 3 ya da daha fazla yumurta 17 mm üzerine çıkıp olgunlaştığı zaman ya da E2 düzeyinin 500 pg/ml üzerine çıkması durumunda HCG uygulanmaktadır. Çatlatıcı iğnelerin amacı yumurtaların çatlamasını sağlamak değildir. Bu iğneler sadece yumurta hücrelerinin son olgunluğuna erişmesini sağlamak için uygulanır. Yumurtalar çatlamadan önce toplanmalıdır. HCG uygulamasından 36 saat sonra yumurtalar toplanır. Bu süreye dikkat edilmelidir.
Pregnyl: Bu ilaç 5000 ünite toz ve çözücü sudan oluşmaktadır. Kutu içerisinde 1 tane toz ve 1 tane su bulunmaktadır. İlacın kullanımı genellikle 2 doz toz ve 1 doz su olarak kalçadan ve kas içinden uygulanır. Ovitrelle 250 mgr içeriğinde 1 doz toz ve 1 doz su karıştırılıp cilt altından uygulanır. Bu ilaçlar oda sıcaklığında belli bir süre saklanabilir. Ancak etkinliğini tam olarak koruyabilmeleri için yaz döneminde buzdolabında +4 derecede korunmalıdır.
Yumurtalıkların hassaslaştırılmasında kullanılan ilaçlar
Femara: Bu ilaçlar genellikle çok zayıf yumurtalık olgusu beklenen hastalarda kullanılır. Yumurtalıkların daha hassas bir duruma getirilmesi için, bu ilaçlar tercih edilmektedir.
Rahim duvarının hazırlanmasında kullanılan ilaçlar
Progesteron (Crinone, Proluton): Progesteron hormonu yumurtalıklardan salınarak, rahim duvarını embriyoların tutunmasına hazır eder. Tüp bebek tedavisinde mutlaka dışarıdan progesteron hormonu takviye edilmelidir. Bu hormon yumurta toplama işleminden sonraki gün başlanır. Gebeliğin elde edilmesiyle birlikte gebeliğin onuncu haftasına kadar hormon takviyesi yapılır.
Sorularınız için Tüp Bebek Tedavisi Prof. Dr. Bülent Tıraş
Kaynak : http://www.tupbebekklinigi.com
