NEDİR? KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Derimizde pigment üreten, dolayısıyla derimize rengini veren melanosit hücreleri vardır. Çeşitli sebeplerden dolayı, bu melanositlerin hasar görmesi sonucu, pigment üretilemez. Pigment yetersizliği sonucu deride, dağınık ve yama şeklinde sınırları belli olan beyaz alanlar (leke) oluşur. Süt kadar belirgin bir beyazlıktır.Bu lekelerin büyüklükleri değişiktir; nokta kadar ya da 2-3 madeni para büyüklüğünde olabilir. bu şekilde deride ortaya çıkan hastalığa vitiligo denir. Vücutta en çok etkilenen yerler el, kol, bacak, yüzdür. Genital bölgede de görülme sıklığı fazladır.
Toplumda her yüz kişiden ortalama 1.5’inde vitiligo ortaya çıkar. Kalıtsal faktörlerin (ailesinde bu hastalığa yakalanmış olanların olması) bu hastalığın ortaya çıkmasında etkili olduğunu söylemek mümkün. Yapılan araştırmalar, ailesinde bu hastalık görülen kişilerin yüzde 25’inde vitiligonun görüldüğünü göstermiştir. Deride beyazlık şeklinde kendini gösteren bir hastalık olduğundan, koyu renkli kişilerde daha belirgindir. Ortaya çıkma yaşı değişkendir. Hastaların yarısı 20 yaşından önce hastalığa yakalanmıştır.
VİTİLİGO ORTAYA ÇIKMA SEBEPLERİ
Vitiligonun ortaya çıkış sebebi, deriye rengini veren melanosit hücrelerin azalması sonucu pigment üretilememesidir. Bu hücrelerin niçin azaldığı kesin olarak bilinmese de bazı teoriler üretilmiştir. Genlerde ortaya çıkan bazı bozukluklar, bağışıklık sisteminin bozulması sonucu vücudun melanositleri yıkması, bu hücrelerin kendi kendini yok etmesi gibi nedenler yüzünden melanositlerin azaldığı düşünülmektedir.
Ayrıca hastalığın ortaya çıkmasında ya da daha da şiddetlenmesinde etkili olan bazı faktörler vardır. Güneş yanması, stres, bazı hastalıklar ve çarpma gibi faktörler bu hastalıkta etkin rol oynar. Tabiki kalıtsal faktörleri de unutmamak gerekir. Aile öyküsünde bu hastalığın olması da bir risk faktörüdür.
VİTİLİGONUN BELİRTİLERİ VE SEYRİ
Vitiligonun belirtisi, deride yama şeklinde görülen beyaz lekelerdir. Süt beyazı gibidir. Bazı olgularda, vücudun tamamı beyazlar. Bu beyaz alanlardaki kıllarda da beyazlaşma olabilir. Koyu tenli kişilerin rahatlıkla farkettiği bu durum, açık tenlilerin de güneşte bronzlaşması sonucu dikkat çekecek düzeydedir. Hastalığın şiddeti ve seyri herkeste aynı değildir. Lekelerin olduğu yerde bazı esmerlikler olabilir. Bunun nedeni hala o bölgede bir miktar pigment olmasıdır.
Vitiligolu kişilerde pigment kaybı, hastalık ortaya çıktıktan bir süre sonra durur. Yani pigment miktarı sabit kalır. Sonra tekrar pigment kaybı ortaya çıkabilir ve bu şekilde devam eder. Hastalık ilerler ve hasta eski rengine kavuşamaz. Derinin renginin tamamen değişmesi yani vücudun tek renk olması hastalığın geçtiği anlamına gelmez. Vitiligo devam etmektedir.
VİTİLİGO TANISI NASIL KONUR?
VİTİLİGO TEDAVİSİ
Vitiligonun tedavisinde doktor tarafından uygulanan tedavi ile hastanın dikkat etmesi gereken bazı durumlar vardır. Amaç; melanosit hücrelerinin çalışmasını normale döndürmektir. Bunun için bazı ilaç ve kremler kullanılmaktadır. Fakat son zamanlarda uygulanan en etkili yöntem lokal ultraviyole B (UVB) ışık tedavisidir. Yeni ve gelişmiş bir yöntemdir. B u ışık tedavisi sadece lekelerin olduğu bölgelere uygulanır. Böylece vücudun diğer bölgelerinin oluşacak yan etkilerden korunması amaçlanır. Bu tedavi için bir kaç seans yeterli olmamaktadır. En az 10 seansta hastalığa cevap alınmaktadır. Bu seanslardan sonra hasta normal yaşamını sürdürebilmektedir. Haftada 2-3 seans uygulanır.
Bunun dışında krem tedavisi uygulanmaktadır. Fakat yüze uygulandığında dikkat edilmesi gerekir. Çeşitli yan etkileri olabilir. Ayrıca bazı ilaçlarla hastalığın ilerlediği durumlarda, lekelerin olmadığı bölgelerin de renginin açılarak, hastanın derisinin görünümü normal hale getirilmeye çalışılır.
Vitiligo hastalarının güneşe dikkat etmesi gerekir. Güneşe çıkarken yüksek koruyucu faktörlere ( en az 15 faktör ) sahip krem kullanılmalıdır. Çünkü vitiligolu kişilerde güneşe karşı savunma mekanizması azalmıştır. Sonuçta ortaya çıkacak güneş yanıkları, hastalığın şiddetlenmesine neden olur.
Bu tedavilerin hepsi hastanın yaşı, maddi durumu, hastalığın şiddeti göz önüne alınarak yapılır. Her hastaya aynı tedavi şekli uygulanmaz. Tedavi sonucu elde edilen başarı genellikle yüz bölgesindeki lekeler içindir. Eller ve ayaklar tedaviye geç yanıt vermekte ve düzelmesi gecikmektedir. Zaten hastayı da en çok rahatsız eden yüz bölgesi olduğundan, tedaviyle sevindirici sonuçlar alınmaktadır.
Başka deri beyazlaması yapan hastalıklar var mı?
Bazı mantar hastalıkları, ben türleri ve bazı deri hastalıkları da deride renk açılması yapabilir ve vitiligo ile karışabilir.
Vitiligo nasıl gelişir?
Vücudun birkaç yerinde deri renginin beyazlaşması görülür. Koyu tenli kişilerde kolay fark edilebilir. Açık tenli kişiler ise özellikle yazın bronzlaşmanın ardından fark ederler. Hastalığın seyri ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Vitiligolu alanlar çeşitli şekil ve büyüklükte olabilir. Yıllarca değişmeden kalabilir ya da bazen tüm vücudu etkileyebilir. Vitiligolu alandaki kıllar da beyazlaşabilir.
Hastalığı artıran faktörler var mıdır?
Sıkıntı, stres, ateşli hastalıklar ile çarpma ve güneş yanığı gibi nedenlerle meydana gelen deri travmaları hastalığın şiddetlenmesine ya da yeni vitiligo alanlarının oluşmasına neden olabilir.
Vitiligo hastalarda herhangi bir şikâyete neden olur mu?
Şikâyetler genellikle estetik kaygıyla ilgilidir. Deri hastalıklarında sık rastladığımız kaşıntı, yanma gibi herhangi bir belirti olmaz. Ama hastalar yaşam kalitesi yönünden oldukça etkilenir. Vitiligolu hastaların çoğunda ve özellikle de genç yaş grubunda kızgınlık, utangaçlık, içe kapanma olabilir. Okul başarısı etkilenebilir. Arkadaşlık kurulması zorlaşabilir. Anksiyete ve depresyon gelişebilir.
Erişkinler nasıl etkileniyor?
Erişkinlerde iş yaşamı etkilenir. Evlilik problemleri olabilir. Hastalar psikolojik tedavi almak zorunda kalabilirler. Vitiligonun tedavi edilmesi bu anlamda hastanın tüm yaşamını etkileyebilir.
Vitiligo kendiliğinden geçebilir mi?
Vitiligolu hastaların ortalama yüzde 10-20’sinde sıklıkla güneş gören yerlerde ve daha çok genç hastalarda deri rengi değişik oranlarda kendiliğinden geri gelebilir. Ancak bu durum nadirdir ve genelde tam olarak hastayı memnun edecek derecede değildir.
Tahlil yapılmasına gerek var mı?
Vitiligo tanısı cilt hastalıkları uzmanları tarafından kolaylıkla konulur. Çok beyaz tenli hastalarda tam emin olunamıyorsa Wood lambası ile muayene edilerek karar verilebilir. Basit ve masrafsızdır. Biyopsi çok nadir gerekir. Vitiligo ile birlikte tiroid, diyabet ve bir tür kansızlık olan pernisiyöz anemi gibi hastalıklar olabilir ve araştırmak gerekir.
Vitiligo nasıl tedavi edilir?
Vitiligoda tedavide amaç renk hücrelerinin tekrar normal çalışmasını sağlamaktır. Kremler, ultraviyole (ışık) tedavileri, bazı ağızdan alınan ilaçlar günümüzde en sık kullanılanlardır.
Vitiligolu hasta öncelikle hangi tedavileri almalı?
Her tedavi, her hasta için uygun değildir. Hastanın yaşı, yaşam tarzı, vitiligonun tipi ve yaygınlığı, bulunduğu bölge, hastalığın aktivitesi, tedavinin yarar-zarar oranının bilinmesi tedavinin seçiminde etkilidir. Erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.
Tedavi başarısı neye göre değişiyor?
Yakın zamanda çıkan vitiligolu alanlarda tedavi şansı daha yüksektir. Tedaviye en çok yüzdeki lezyonlarda en az ise eller ve ayaklarda cevap alınır. Vitiligonun çeşidi önemlidir. Örneğin vücut sinir dağılımı üzerindeki ve vücudun tek tarafında olan vitiligoların tedavisi biraz daha zordur. Esmer tenli kişilerde başarı genelde daha fazladır. Farklı tedavi türleri farklı hastalarda farklı oranlarda başarılı olabilir. Vitiligo tedavisi zor ve zaman alıcıdır. Tedavi olma, olmama ya da tedavi yöntemini değiştirme hastanın doktoruyla ortaklaşa karar vereceği bir durumdur. Bu yüzden hastanın hastalığı hakkında bilgi sahibi olması çok önemlidir.
Vitiligo tedavisinde yenilikler nelerdir?
Halen yeni tedaviler üzerinde çalışılmaktadır; bu yeni ve etkili tedavilerden biri lokal ultraviyole B (UVB) tedavisidir. Umut vaat edici olan bu tedaviyi Türkiye’de de uygulamaktayız.
Ultraviyole tedavisi nedir?
Ultraviyole eski bir tedavi olmakla birlikte şimdiye kadar kabin tedavisi ve lambalar şeklinde uygulandığından sınırlı hastalarda kullanılabiliyor ve yüksek dozlara yan etkiler nedeniyle çıkılamıyordu. Sağlıklı deriyi ışığın etkisinden koruma imkânı olmayan bu yöntemde, yan etkiler göz önüne alınarak az sayıda lezyonu olan hastalarda tercih edilmiyor, genelde vücudun yüzde 20-25’inden fazla alanda hastalığı olanlar tedaviye alınıyordu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte en başarılı tedavilerden biri olan UVB artık sadece hastalıklı bölgeye uygulanabilir hale getirildi. Bu sistem Amerika, İngiltere, İsrail’den sonra Türkiye’de de uygulanmaya başladı.
Tedavi başarısı nasıl?
Her vitiligo tedavisinde olduğu gibi yüz bölgesi, tedaviye en iyi cevap veren yerlerden biri. Yüzde, sonuçlar gerçekten çok iyi. Ayrıca hastayı da en rahatsız eden bölge yüz. Ancak eller ve ayaklar tedaviye en zor yanıt alınan bölgeler olmaya devam ediyor. Hastanın vitiligo tipi, deri rengi, hastalığın süresi gibi daha önce bahsettiğimiz başarıyı etkileyen temel kavramlar bu tedavide de önemli. Klasik tedavilere cevap alamamış bazı hastalarımızda da bu tedaviyle başarı elde ettik. Hastayı tedavi öncesi başarı oranları hakkında mutlaka bilgilendiriyoruz bu da hastanın tedaviye uyumunu arttırıyor ve gerçekçi beklentilere sahip olmasını sağlıyor.
Lokal UVB
FDA onaylı bu sisteme kısaca BClear diyoruz. BClear, hedeflenmiş ışık sistemi ile sedef ve vitiligo hastalıklarının tedavisinde yeni ve gelişmiş bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Sadece hastalıklı bölgeye uygulanır ve böylece normal kabin tedavisindeki gibi sağlıklı bölgelere ışık verilmez. Sağlıklı bölgeler yan etkilerden korunur. Hastalıklı alanlarda yüksek dozlar uygulanabilir ve seans sayıları azalır. Tedavi alanlarında ertesi gün hafif bir kızarıklık oluşabilir.
Kimlere uygulanabilir?
Hasta bu tedaviye uygunsa sekiz yaşından sonra çocuklar dâhil olmak üzere herkese uygulanabilir.
Klasik tedavi yöntemi olan PUVA’dan farkı nedir?
Hastanın, PUVA tedavisinde olduğu gibi bazı ilaçlar içmesi gerekmez. İlaçların yan etkileri ve hastanın tüm gün güneş gözlüğü takması, vücudunu güneşten koruması gibi zorluklar önlenmiş olur. Hastalar tedavi sonrası normal hayatlarına devam ederler. Sağlıklı deri ultraviyole yan etkilerine maruz kalmaz. Yan etkiler açısından PUVA’dan daha güvenlidir. Seans sayısı daha azdır.
Lokal UVB, vücudun her bölgesine uygulanabiliyor mu?
Vitiligonun bulunduğu bölge ve derinin yapısı, vitiligo çeşidi tedavinin seçilmesinde çok etkili. BClear, uygulama başlığı sayesinde, kolay uygulanabilir bir sistemdir. Eğer hasta UVB tedavisine uygunsa, vücudunu her bölgesine kolaylıkla tedavi yapılabilir. Ancak yan etkiler nedeniyle genital bölgeye yapmaktan kaçınıyoruz..
Bu tedavide seanslar ne kadar sürüyor?
Seans sayısı hastaya, vitiligonun çeşidine ve bulunduğu bölgeye göre değişir. Ama genel olarak 8–15 seans arasında cevap alınmaya başlar. 10 cm’lik bir vitiligonun lokal UVB tedavi süresi 1–2 dakika kadar kısa sürer. Hastalar haftada 2–3 seans tedavi görürler. Seans sonrası günlük aktivitelerine dönüyorlar.
Vitiligoda kullanılan diğer tedavi yöntemleri nelerdir?
Krem tedavileri sınırlı alanlarda vitiligosu olanlara uygulanabilir. Başarı hastaya göre değişir. En sık kullanılan kortizonlu kremlerdir. Çok yaygın ve uzun süre kullanımlarda ve yüz gibi derinin özellikli olduğu bölgelerde yan etkiler açısından dikkatli olunmalıdır. Kortizon içermeyen bazı kremler de yenilikler arasındadır ve başarılı olabilirler. Az sayıda hastaya uygulanabilen normal derinin vitiligolu alana nakledildiği cerrahi yöntemler üzerinde halen çalışılmakta. Diğer bir tedavi şeklinde ise vitiligosu çok yaygın olan hastalarda hastalıksız deri alanlarının normal rengi ilaçlarla açılarak kabul edilebilir bir kozmetik görünüm sağlanmaya çalışılır. Makyaj ve boya kolay ve güvenlidir. Tüm deri renklerine uygun kozmetikler mevcuttur. Bu bir tedavi yöntemi değildir, görünümü geçici olarak düzeltir ama hastaları görünüş açısından çok rahatlatır.
Çocuklarda vitiligonun tedavisi nasıldır?
Vitiligo tedavisi çocuklarda da genel olarak benzerdir ama PUVA’dan kaçınılır. Diğer ilaçlar uygulanırken de çok daha dikkatli olmak gerekir. Bu açıdan bakıldığında lokal UVB tedavisi yani B Clear çocuklar için de çok iyi bir yenilik oldu.
Vitiligonun tedaviden sonra tekrar etme riski var mı?
Vitiligonun tekrarlama ve başka bölgede çıkma olasılığı vardır. Bu risk, hastaya göre değişir. Böyle bir şey olduğunda tekrar tedavi uygulanabilir.
Vitiligo hastaları güneşten korunmalı mı?
Bazı tedavi seçenekleri güneş ışığından ya da yapay ultraviyole kaynaklarından belirli ölçülerde yararlanır. Tedavi haricinde güneşe maruz kalmak ve bronzlaşmak vitiligoyu belirginleştirir. Ayrıca vitiligolu deride güneşe karşı doğal savunma yeteneği kaybolmuştur. Bu alanlarda kolaylıkla güneş yanığı gelişebilir. Güneş yanığı yeni vitiligo alanları gelişmesine neden olabilir. Bu nedenlerle en az 15 faktörlü bir güneş koruyucu devamlı kullanılmalı ve uygun giysiler giyilmelidir.
Dr. Canan Savaş
Dermatoloji Uzmanı
Son düzenleme:
