- 12 Temmuz 2006
- 34.860
- 29.816
- 60
Yaşlanmaktan kastımız, anladığım kadarıyla atom çekirdeklerinin değişmesi, yani başka elementler haline gelmesi. Bazı çekirdekler çok kararlı. Örneğin, yalnızca tek bir protondan oluşan ve Büyük Patlama ile ortaya çıkan hidrojen. Yani, hidrojen 13,75 milyar yaşında. Hidrojen (ya da proton) trilyonlarca, hatta katrilyonlarca yıl varlığını sürdürebilir; ancak, içlerinden bazıları, sizin kastettiğniz anlamda "yaşlanıyor" yani değişiyor: Daha doğrusu yıldızların merkezlerindeki muazzam sıcaklık ve basınç altında (yaklaşık 1 milyon yılda bir) hidrojen çekirdekleri birleşerek helyum çekirdeğini oluşturuyorlar.
Helyum çekirdekleri de birleşerek karbon çekirdeğin oluşturuyor ve yıldızların kütlesine bağlı olarak demir oluşum aşamasına kadar varabilen bu füzyon süreci sonunda birçok element, demir çekirdek aşamasına varabilmiş dev yıldızların patlaması sonucu oluşan şok dalgalarının etkisiyle de daha ağır elementler oluşuyor. O halde Dünyamız ve başka gezegenler ve üzerlerinde yaşayan canlılar, başka yıldızlarda üretilmiş ve ölümleriyle uzaya saçılmış artıklarından yapılıyız. Kanımızdaki demir, kemiklerimizdeki kalsiyum, hücrelerimizdeki fosfor, hep hidrojenin böyle "yaşlanmış" (değişmiş) biçimi olan, füzyonla ya da nötron yakalama süreciyle sentezlenmiş
görece daha ağır elementler.
Ancak bir de "yaşlanma"nın daha farklı bir yöntemi var ki, soruyla doğrudan ilgili olan da bu. Dünyamızı oluşturan ağır elementlerden birçoğu, çok büyük sayıda proton ve nötron içeren ve dolayısıyla daha küçük çekirdeklere bölünüp kararlı hale gelmek eğilimi taşıyan kararsız çekirdeklere sahipler. Bu kararsız, ağır çekirdeklerin içlerinden bazı parçacıkları atarak (ışıyarak) daha küçük çekirdeklere bölünme sürecine "bozunma" diyoruz. Kararsız çekirdekler bu bozunma sürecinde çoğu kez ısıya dönüşen bir ışınım yayıyorlar. İşte, Güneş'le aynı zamanda oluşan
4,6 milyar yaşındaki (6 milyar değil) dünyamızın, üzerinde yaşam barındırmasını sağlayan levha tektoniği ve yanardağ etkinlikleri gibi süreçleri olanaklı kılan sıcaklığını hala koruyabilmesi, içindeki kararsız ağır elementlerin bozunmasıyla ortaya çıkan sıcaklık sayesinde oluyor.
Helyum çekirdekleri de birleşerek karbon çekirdeğin oluşturuyor ve yıldızların kütlesine bağlı olarak demir oluşum aşamasına kadar varabilen bu füzyon süreci sonunda birçok element, demir çekirdek aşamasına varabilmiş dev yıldızların patlaması sonucu oluşan şok dalgalarının etkisiyle de daha ağır elementler oluşuyor. O halde Dünyamız ve başka gezegenler ve üzerlerinde yaşayan canlılar, başka yıldızlarda üretilmiş ve ölümleriyle uzaya saçılmış artıklarından yapılıyız. Kanımızdaki demir, kemiklerimizdeki kalsiyum, hücrelerimizdeki fosfor, hep hidrojenin böyle "yaşlanmış" (değişmiş) biçimi olan, füzyonla ya da nötron yakalama süreciyle sentezlenmiş
görece daha ağır elementler.
Ancak bir de "yaşlanma"nın daha farklı bir yöntemi var ki, soruyla doğrudan ilgili olan da bu. Dünyamızı oluşturan ağır elementlerden birçoğu, çok büyük sayıda proton ve nötron içeren ve dolayısıyla daha küçük çekirdeklere bölünüp kararlı hale gelmek eğilimi taşıyan kararsız çekirdeklere sahipler. Bu kararsız, ağır çekirdeklerin içlerinden bazı parçacıkları atarak (ışıyarak) daha küçük çekirdeklere bölünme sürecine "bozunma" diyoruz. Kararsız çekirdekler bu bozunma sürecinde çoğu kez ısıya dönüşen bir ışınım yayıyorlar. İşte, Güneş'le aynı zamanda oluşan
4,6 milyar yaşındaki (6 milyar değil) dünyamızın, üzerinde yaşam barındırmasını sağlayan levha tektoniği ve yanardağ etkinlikleri gibi süreçleri olanaklı kılan sıcaklığını hala koruyabilmesi, içindeki kararsız ağır elementlerin bozunmasıyla ortaya çıkan sıcaklık sayesinde oluyor.
