Hastalık insanlara ve kedilere dört temel yolla bulaşır.
Birincisi enfekte kedilerin dışkıları ile atılan yumurtaların ağız yolu ile alınması (insan kedi), ikincisi ise doku kisti olan kuş ve kemirgenlerin (kedi) veya etlerin çiğ yenmesi ile (insan kedi), üçüncüsü enfekte hayvanların sütlerinin çiğ içilmesi (insan kedi), veya kan nakli (insan) ile ve son olarak ta enfekte anneden (insan kedi), yavrusuna göbek kordonu ile olur.
Kediler paraziti ağız yolu ile aldıktan 1-2 hafta sonra yumurtalarını saçmaya başlarlar. Dışkıları ile atılmaya başlanan parazit yumurtaları uygun şartlarda 2 ile 4 gün arasında enfeksiyon yapabilme gücüne erişirler. Bu süreden önce böyle bir yetenekleri yoktur. (Kediniz enfekte olsa bile kumunu her gün değiştirirseniz hastalığın bulaşması engellenebilir). Parazit yumurtaları kedilerce 1 ile 14 gün süreyle atılabilir. Sonrasında vücutları bağışıklık kazanır, oluşan bağışıklık parazit yumurtası atılımını engeller ve ömür boyu bu devam eder. Bu şu demek, bir kedi hayatı boyunca bir kez enfektif oluyor ve paraziti en fazla 2 hafta saçabiliyor. Bırakın ev kedilerini sokakta yaşayan fare ve çiğ et yiyen yetişkin kediler bile hastalığı çok önceden geçirmiş olurlar ve insanlar için tehlike taşımazlar. Avrupa'da yapılan bir çalışmaya göre 1000 kedinin sadece 3'ünün enfektif yumurta saçtığı belirlenmiştir.
Gelelim hastalığın insanlardaki seyrine. Toksoplasma kedilerde olduğu gibi insanlarda da bir kez yaşanır ve sonrasında ömür boyu sürecek bir bağışıklık gelişir. Hastalığa yakalanan insanların % 90'nında hiçbir belirti görülmez. Kalan % 10'da ise hafif ateş ve halsizlik görülür ve çoğunlukla tedavi olmadan atlatılır. Ülkemizde çiğ etin özellikle koyun etinin en yoğun tüketildiği ve tahminen evlerde kedi besleme oranının da en az olduğu Güneydoğu Anadolu bölgesinde hastalığın görülme oranı % 80'lere ulaşmaktadır. Çiğ olarak tüketilen koyun eti ve sütü hastalığın bulaşmasında temel rol oynamaktadır. Yine bu tür etlere ve etle bulaşık mutfak aletlerine temas sonrası hijyen kurallarına dikkat edilmemesi etkenin bulaşmasına sebep olur. Sığırlarda ise etken çok kısa süre canlı kalmakta ve etlerinde doku kistlerine nadiren rastlanmaktadır. Diğer önemli bulaşma yolu da çiğ olarak tüketilen sebze ve meyvelerdir. Bunların enfekte yumurtalarla teması ve sonrasında iyi yıkanmadan yenmesi durumunda hastalık bulaşabilmektedir. Özellikle dışarıda yenilen salatalar risk oluşturmaktadır.
Diyelim ki yukarıda anlattığımız bu kurallara uymayan ve sokaktaki yavru kedilerle devamlı temas halinde olan bir bayansınız ve hastalığı kaptınız. İleride bebek sahibi olmak isterseniz büyük bir ihtimalle oğlunuz olacak. Evet yanlış duymadınız Çek Cumhuriyeti'nde yapılan bir çalışmaya göre kanında toksoplazma seropozitif (hastalığı atlatmış,bağışık) olan kadınların erkek çocuk doğurma olasılığı % 72. 1996 ve 2004 yılları arasında 1803 hamile kadını inceleyen Çek bilim adamları parazitin kadınların bağışıklık sistemini ve fiziksel parametreleri etkilediği ve bu şekilde erkek embriyoların hayatta kalma olasılığını arttırdığın belirtiyorlar.
Son olarak olasılıklara göre hamilelikte kedimiz ve kendimiz için uymamız kurallara değinelim. Bunu belirlememiz için öncelikle hem anne adayının hem de kedimizin toksoplazma testi yaptırması gerekiyor. Toxoplasma testi her ikinizde pozitif çıktı ise korkacak hiçbir şey yok bebeğinize erkek ismi aramaya başlayabilirsiniz. Sizde pozitif kedinizde negatif ise yine problem yok. Korkmayın kedinize bir şey bulaştırmazsınız. Sizde negatif kedinizde pozitif ise kedinizden size hastalık bulaşma ihtimali yok ancak daha önce anlatılan çevresel faktörlere dikkat etmelisiniz. Her ikinizde negatif ise daha dikkatli olmamız gerekiyor. Öncelikle kedimizin dışarı çıkmasını engellemeli ve fare yakalamasını yasaklamalıyız. Çiğ et özellikle koyun ve keçi etini vermeyiniz. Yine çiğ koyun keçi sütü (tabii bulabilirseniz) içirmeyiniz. Bunlara pek dikkat edemeyeceğim derseniz kumunun 24 saatte bir değişmesini sağlayın. Mümkünse siz yapmayın, yaparsanız mutlaka tek kullanımlık eldiven kullanın (gerçi sizinki sokağa çıkıyorsa buna pek gerek kalmaz). Tüm bu uyarılar çoğunluğu oluşturan, evden sokağa adımını atmayan ve bırakın çiğ eti, kendi özel markasından başka mamayı ağzına koymayan kediler için geçerli değil tabi ki. Başta da anlatmaya çalıştığım gibi hamilelikte toksoplazma yönünden kedilerin riski yok denecek kadar az, hatta evde kedinin varlığı, doğacak bebeğin sağlığını son derece olumlu etkiliyor (bu konuyu daha sonraki sayılarda ayrıntılı anlatacağım). Bu arada kediniz yok, hamilesiniz ve toksoplazma negatif ; o zaman sokaktan yavru kedi almak için iyi bir dönem değil.
Alıntı