Doğal afetlerin çocuk ve gençler üzerinde travmatik etkilere neden olduğunu belirten uzmanlara göre toplumu tümüyle etkileyen doğal afetler çocuklarda “güvenlik” ve “normallik“ duyularının sarsılmasına neden oluyor. Doğal afetler sonrası çocuklarda oluşan ortak duyguları Memorial Hastanesi’nden Pedagog Dr. Melda Alantar şöyle anlattı:
“İnsanlar doğa olaylarını tümüyle engelleyebilme yetisine sahip değildir. Bu nedenle doğal afetler sonrası çocuklarda da hayatın kontrol dışı olduğu duygusu çok belirginleşir. Afetler doğal, alışılmış düzenin bozulmasına yol açar. Çocuk “Böyle bir felaket yaşanıyorsa, başıma her türlü kötülük gelebilir” düşüncesiyle güvenini yitirebilir. Emniyette olmadığı duygusuna kapılabilir. Bazı çocuklar felaketin kendilerinin daha önceden yapmış oldukları kabahatler yüzünden olduğunu düşünüp, suçluluk duyabilirler. Yaşanan olaylar üzerinde konuşmaktan kaçınanlar bulunduğu gibi, sürekli bu konu üzerinde konuşmayı isteyenler de olabilir. Bazı çocuklar ise bu davranışların hiçbirini göstermeyebilir, yaşadıkları sıkıntı dıştan fark edilmeyebilir. Kimi çocuklarda da bu sıkıntılara bağlı davranışlar haftalar veya aylar sonra ortaya çıkabilir. ”
Doğal afetler sonrası çocuklarda görülen belirtiler
- Okul öncesi çağ çocuklarında bebeksi davranışlar sergileme, parmak emme, alt ıslatma, anne-babaya sıkıca sarılma, yaramazlık, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma, arkadaşlarından ve olağan günlük düzenden uzaklaşma gibi davranışlar gözlemlenebilir .
- İlkokul dönemi çocuklarında öfke, saldırganlık, gece kabusları, okul gitmeme isteği, dikkat dağınıklığı, arkadaş ve etkinliklerden uzaklaşma, akademik ve davranışsal açılardan gerilemeler görülebilir.
- Ergenlerde beslenme ve uyku düzensizlikleri, karmaşık duygular, çelişkiler, sinirlilik, fiziksel şikayetler (baş ve mide ağrıları v.b.), dikkat dağınıklığı, okul başarısızlığı, suç işleme, alkol, sigara ve uyuşturucu kullanma gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Anne-babalar doğal afetlerden etkilenen çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?
- Çocuğunuzla olaylar hakkında konuşmaktan kaçınmayın.
- Sakin davranarak anne-baba olarak her zaman onun yanında olacağınızı belirtin. Olanlar konusunda çocuğunuza dürüst davranın. Durumun ciddiyetini inkar etmeyin.
- Çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine izin verin. Bazı çocuklar olayları tekrar tekrar anlatmak isterler, bu yaraları sarma sürecinin bir parçasıdır. Onu dikkatle dinleyin.
- Aile üyelerinin bir arada olmasına özen gösterin. Çocuğunuzun yetişkinlere yeniden güvenmesini sağlamak için ona verdiğiniz sözleri mutlaka tutun.
- Çocuklarınıza medyada sık yer alan afetlere ilişkin haber ve programları izletmeyin. Seyredebilecekleri diğer program önerilerinden söz edin.
- Çocuğun yaşına uygun kısa, doğru bilgi verin.
- Çocuğunuza bu doğal afetlerin toplumumuzdaki ve dünyadaki tüm insanları bir araya getirdiğini anımsatın.
Eğitimciler doğal afetlerden etkilenen öğrencilere nasıl yardım edebilirler?
- Doğal afetlerin nasıl meydana geldiğini öğrencilerinizle konuşun.
- Çocuklar hayatlarını kontrol edebildikleri duygusunu yeniden kazanmak için somut bazı etkinlikler içinde yer alabilirler; örneğin zarar görenler için bağışta bulunmak, yakınlarına kart veya mektup göndermek, ölenleri anmak için ağaç dikmek gibi.
“İnsanlar doğa olaylarını tümüyle engelleyebilme yetisine sahip değildir. Bu nedenle doğal afetler sonrası çocuklarda da hayatın kontrol dışı olduğu duygusu çok belirginleşir. Afetler doğal, alışılmış düzenin bozulmasına yol açar. Çocuk “Böyle bir felaket yaşanıyorsa, başıma her türlü kötülük gelebilir” düşüncesiyle güvenini yitirebilir. Emniyette olmadığı duygusuna kapılabilir. Bazı çocuklar felaketin kendilerinin daha önceden yapmış oldukları kabahatler yüzünden olduğunu düşünüp, suçluluk duyabilirler. Yaşanan olaylar üzerinde konuşmaktan kaçınanlar bulunduğu gibi, sürekli bu konu üzerinde konuşmayı isteyenler de olabilir. Bazı çocuklar ise bu davranışların hiçbirini göstermeyebilir, yaşadıkları sıkıntı dıştan fark edilmeyebilir. Kimi çocuklarda da bu sıkıntılara bağlı davranışlar haftalar veya aylar sonra ortaya çıkabilir. ”
Doğal afetler sonrası çocuklarda görülen belirtiler
- Okul öncesi çağ çocuklarında bebeksi davranışlar sergileme, parmak emme, alt ıslatma, anne-babaya sıkıca sarılma, yaramazlık, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma, arkadaşlarından ve olağan günlük düzenden uzaklaşma gibi davranışlar gözlemlenebilir .
- İlkokul dönemi çocuklarında öfke, saldırganlık, gece kabusları, okul gitmeme isteği, dikkat dağınıklığı, arkadaş ve etkinliklerden uzaklaşma, akademik ve davranışsal açılardan gerilemeler görülebilir.
- Ergenlerde beslenme ve uyku düzensizlikleri, karmaşık duygular, çelişkiler, sinirlilik, fiziksel şikayetler (baş ve mide ağrıları v.b.), dikkat dağınıklığı, okul başarısızlığı, suç işleme, alkol, sigara ve uyuşturucu kullanma gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Anne-babalar doğal afetlerden etkilenen çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?
- Çocuğunuzla olaylar hakkında konuşmaktan kaçınmayın.
- Sakin davranarak anne-baba olarak her zaman onun yanında olacağınızı belirtin. Olanlar konusunda çocuğunuza dürüst davranın. Durumun ciddiyetini inkar etmeyin.
- Çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine izin verin. Bazı çocuklar olayları tekrar tekrar anlatmak isterler, bu yaraları sarma sürecinin bir parçasıdır. Onu dikkatle dinleyin.
- Aile üyelerinin bir arada olmasına özen gösterin. Çocuğunuzun yetişkinlere yeniden güvenmesini sağlamak için ona verdiğiniz sözleri mutlaka tutun.
- Çocuklarınıza medyada sık yer alan afetlere ilişkin haber ve programları izletmeyin. Seyredebilecekleri diğer program önerilerinden söz edin.
- Çocuğun yaşına uygun kısa, doğru bilgi verin.
- Çocuğunuza bu doğal afetlerin toplumumuzdaki ve dünyadaki tüm insanları bir araya getirdiğini anımsatın.
Eğitimciler doğal afetlerden etkilenen öğrencilere nasıl yardım edebilirler?
- Doğal afetlerin nasıl meydana geldiğini öğrencilerinizle konuşun.
- Çocuklar hayatlarını kontrol edebildikleri duygusunu yeniden kazanmak için somut bazı etkinlikler içinde yer alabilirler; örneğin zarar görenler için bağışta bulunmak, yakınlarına kart veya mektup göndermek, ölenleri anmak için ağaç dikmek gibi.
