Egzotik Janrın Büyülü Sesi: Yma Sumac

5 oktavı aşan bir ses aralığında gezinen doğaüstü sesi ve stiliyle, örgülü simsiyah saçları, geleneksel kostümleri, altın ve gümüş takıları ve makyajıyla 1950’ lerin Amerikan sahnelerinde adına “exotica” denilen yeni bir müzikal janrın ( Amerikan folk müziği kökenli, kolay anlaşılır bir tür Brodway müziği) yüzü ve sesi olarak fırtınalar koparan, milyonlar satan plaklarıyla plak listelerinde en üst sıraya oturan, sahne aldığı gece klüplerini tıklım tıklım dolduran ve neredeyse tapınılası bir kahraman haline gelen Peru’lu Yma Sumac yazımızın konusu..

Hiçbir eğitim almamıştı. Onu duyan profesyonel şancılar, bu sesten çok etkilendiklerini, dünya üzerinde böyle bir ses olmadığını dile getiriyorlardı.

Garip sesler çıkarıyordu, sanki orman hayvanları diliyle şarkı söylüyordu, şarkılarındaki folklorik ezgiler büyüleyiciydi ve sahnedeki canlılığıyla hayranlık uyandırıyordu. Lounch müzik meraklılarından, eterik seslerden hoşlanan rock müzik dinleyicilerine, klasik pop sevenlerine kadar çok geniş bir dinleyici kitlesi vardı.

“Bu ses kesinlikle garip ve insanlık dışı değil.. Pesleri ne kadar yumuşacık, tizleri adeta bir kuş gibi.. Orta rejistrleri de en az onlar kadar güzel..”

1954’ de Herald Trubune gazetesinde onun için böyle yazılmıştı…

1951’de “Flahooley” adlı bir Broadway müzikalinde göründü, ardından 1954’ de Charlton Heston ile “Secret of Incas” ve 1957’ de “Omar Khayyam” da başrolde yeraldı . “Mambo” (1954) ve “Fuego del Ante” (1959) adlarında iki albüm daha yaptı.


Yma Sumac Peru’nun kuzey dağlarındaki Cajamarca bölgesinde, Ichocan köyünde Zoila Emperatriz Chávarri del Castillo adıyla dünyaya geldi. Küçük yaşlarından itibaren şarkı söyleyen ve dans eden sanatçı, ailesiyle Lima’ ya göçtükten sonra bir halk dansları topluluğuna katıldı.

1942’ de Compañía Peruana de Arte’ nin lideri, müzisyen Moisés Vivanco ile tanıştı ve evlendi. Vivanco ondaki muhteşem sesi, çarpıcı özelliğe sahip star materyali keşfetti ve bütün sanatsal yaratıcılığını onun üstüne kurdu. 1943 ‘de Sumac Arjantinde Peru’ nun Odeon etiketiyle kayıtlar yapmaya başladı ve Peru’ da büyük isim yaptı. Vivanco Peru’ nun bu muhteşem ses için çok küçük yerel market olduğunu farketti ve 1946’ da New York’ a göçettiler.Sumac’ın şarkı söylediği, Vivanco’ nun gitar çaldığı ve kuzeni Cholita Rivero’ nun geri vokal yaptığı ve dans ettiği “ ınca Taki Trio”, gece klüplerinde boy göstermeye başladı. Sumac’ın popularitesi giderek arttı, radyo ve televizyonlarda görünmeye başladı.

1950’de Capitol Record’ dan çıkan ilk Amerikan albümü “Voice of Xtabay” da ( Xtabay, Peru dilinde eşi benzeri olmayan kadın anlamına geliyormuş) ınka Güneş ıbadeti müzikleri, kafa avcılarının şarkıları, mambo dansı, Peru Halk Şarkıları gibi değişik stillerin hepsi belirgin bir Holywood tarzıyla ve full orkestrasyonla işlendi. 500,000 kopyası hemen tüketilen albüm Variety’ nin “en iyi satan” listesinde ilk sıraya oturdu.


http://www.youtube.com/watch?v=-vk_...023A9B2E8&playnext=1&playnext_from=PL&index=9

bu kadının sesine hayranım. bir anda erkek sesine geçip bir anda tiz kadın sesine çıkabiliyor. 5 oktavlık ses zaten çok ender bulunur.

http://www.youtube.com/watch?v=Z5HWLhKXDYU

Yma Sumac (13 Eylül 1922 - 1 Kasım, 2008) Peru asıllı soprano. 1950'li yıllarda egzotik şarkıcılarının en tanınmışlarından biriydi. Hayret verici bir şekilde beş oktav aralığında kullanabildiği sesi ile uluslararası bir şöhrete erişen sanatçı 1955'te ABD vatandaşı olmuştur. Seyrek de olsa Ima veya Imma Sumack adlarını da kullanmıştır. Egzotik müzik de denen ınka kızılderililerine özgü yüzyıllar öncesine dayanan eski bir Peru müziği tarzını icra ediyordu.

Dünyada çok az sayıda şarkıcının erişebildiği bu beş oktavlık ses aralığından daha da şaşırtıcı olanı Yma Sumac'ın hiçbir müzik eğitimi almamış olmasıdır. Hatta bazı söylentilere göre Yma Sumac nota okumayı bile bilmiyordu. [1] Sadece 5 albümle efsane haline gelen ender şarkıcılardan biridir. Albümleri 50 yıldan beri defalarca yeni baskılar yapmaya devam etmiştir. 2008 yılında 86.cı yaşını kutlayan şarkıcı, aynı yılın 1 Kasım'ında Los Angeles, California'da hayata veda etmiştir. Sanatçı kalın bağırsak kanseri tedavisi görüyordu.


13 Eylül 1922 tarihinde Peru'nun kuzeyinde yer alan yüksek dağlarla çevrili bölgesi Cajamarca'nın Ichocán kentinde dünyaya gelmişti. Doğduğunda verilen ismi "Zoila Augusta Emperatriz Chavarri del Castillo" idi. Doğduğu tarih ve kökeni hakkında da çok çeşitli söylentiler ortaya atılmıştı. Daha önce doğduğu yıl ile ilgili olarak 1921'den 1929'a kadar değişik tarihler verilmişti. Ününün doruğunda olduğu 1950'li yıllada ise son ınka imparatoru Atahualpa'nın soyundan gelen bir prenses olduğu iddia edilmişti. Hatta bir ara aslında Brooklyn veya Kanada'da doğduğu ve New York'ta şarkı söylerken Peru ile ilgili bu hikayelerin reklam için uydurulmuş olduğu bile ileri sürülmüştü.

13 yaşına geldiği zaman olgunlaşan sesi ile dikkati çekmeye başladı. Arjantin'e radyo programı yapmak üzere davet edildi. 1943'e gelindiğinde Arjantinde 16 kadar şarkıyı plak yapmıştı bile. 1942'de Orkestra şefi Moises Vivanco ile tanıştı ve evlendiler. Cholita Rivero adlı bir dansçıyı da aralarına alarak kurdukları "The Inka Taky Üçlüsü" adlı grupla ınka kızılderililerine özgü yüzyıllar öncesine dayanan eski bir Peru müziği tarzını uyguladı. Bu grupla birlikte bütün Güney Amerika'yı turlayarak konserler verdi.

Yma Sumac'ın annesinin kızlık soyadının Atahualpa olması onun son ınka ımparatoru Atahualpa'nın soyundan gelen bir prenses olduğu söylentisinin çıkmasına yol açmıştı. 1946 yılında grup New York'a gitti. Başlarda Amerikalıların onun müziğine pek hazır olmadıkları anlaşıldı, bu tarz müziği tuhaf bulmuşlardı ve fazla ilgilenmemişlerdi. Küçük gece kulüplerinden birinde şarkı söylerken orada bulunan Capitol Records plak şirketinden bir yetenek avcısının dikkatini çekince 1950 yılında bu şirketle bir kontrat imzaladı. Artık adını da resmen Yma Sumac yaptı.Bu daha büyüleyici ve egzotik bir isimdi. Artık 20'li yaşlarının ortalarında olan Sumac'ın sesi de gücünün zirvesine erişmişti. Çok az sayıda şarkıcıda görülebilecek bir şekilde 5 oktava kadar bir ses aralığında şarkı söyleyebiliyordu. Bu olağanüstü yeteneğinin yanısıra kendisine eşlik eden büyük orkestralarla beraber tarzını daha da geliştirdi ve 1950 de doldurduğu Voice of the Xtabay albümü hiç reklamı yapılmamasına rağmen 100.000'in üzerinde sattı.

Aynı yıl "Hollywood Bowl" da verdiği başarılı koserlerle de ünü tüm dünyaya yayıldı ve yurt dışı konserlerine başladı. Kendisine "ınka Prensesi", "Peru'lu diva", "egzotik müziğin kraliçesi", "Dünyanın en egzotik sesi" gibi lakaplar takılan Sumac tüm 50'ler boyunca dünya turneleri, plak kayıtları yaptı birçok filmde oynadı ve sonunda kendisine "Dünyanın 8.ci harikası" da dendi.

Şarkılarını eski Peru dilinde ve ıspanyolca söyleyen Sumac ıtalya turnesi sırasında aslında vokal yorumlamaya fazla açık olmayan ıtalyanca arya ve şarkıları da büyük bir cesaretle yorumladı. Bunlardan "Sihirli Flüt" ve "Ay Işığı Sonatı" nı yorumladığı zaman 20 dakika ayakta alkışlanmıştı. Kendiyle yapılan röportajda soyunma odasına gelen ünlü bir ıtalyan sopranonun kendisinden kendi müzik türüne geri dönmesini rica ettiğini, opera müziğini yapmaya devam ederse kendisi ile rekabet edecek hiçbir ıtalyan sopranonun kalmayacağından yakındığını söylemiştir.[1]

1961'de 2 haftalık bir turne için gittiği Sovyetler Birliği'nde aşırı yoğun talep üzerine tam 6 ay kaldı. Dönüşte kocasından ikinci ve son kez kez boşandı. 1970'lerin başında birkaç hayranının ısrarı ile "Miracles" (mucizeler) adlı bir psychedelic müzik albümü yaptı ancak beğenmeyip derhal piyasadan toplattı. Bu nedenle piyasada çok az olan 1971 tarihli bu albüm hayranları ve koleksiyonerler arasında değerli bir meta haline gelmiştir.


alıntıdır

http://www.youtube.com/watch?v=WE-V60s2QCg
http://www.youtube.com/watch?v=G-6eKroZeIg

yma'nın sesi 4' oktavı geçer imiş , bariton sesini de colaratur soprano sesini de peşi sıra verebilen bir şarkıcı..
opera kariyeriyle, ilk adini duyurmaya başlamış ..mezzo ve dramatik soprano ,rollerine çıkmış..ama bi turlu o range'lere hapsolmaktan memnun olamamış.

bir ara inka prensesi olduğu rivayet edilen sanatçımız etnik oriented operatik bi stil geliştirmis... kariyeninin baslarinda yerel festivallerde çıkmış ,compania peruana de arte'ye katılmış, daha sonraları ise
amerika'da sinema endüstriiine karışmış ve bir zamanların, action tarzı filmleri sayılan jungle temalı filmlerin ,müziklerini seslendirmiş....o aralar bir şekilde adının amy camus olduğu düşünülmüş,,
yma'nın bi ozelliği de kendi gelistirdiği bir teknikle geniş bir ses kapasitesini ses dokusuna zarar vermeden kullanabilmesi,,,tiz'leri falsetto'suz söyler ve zorlanmaz,,ama yine de kalin bir soprano sesine sahiptir....onunkisi, bir çesit doğal falsetto'dur denebilir..
alkolik olmasina ragmen ve geçmiş yaşına rahmen başarılı konserler vermeyi sürdürmüştür,,ve kişilik olarak biraz ukala olduğu söylenir

alıntıdır

trt televizyonunda 1980'lerin başında öztürk serengil tarafından sunulan ve türk komedi dünyasına fatih mühürdar gibi pek çok ünlüyü kazandıran "gülünüz güldürünüz" adlı yetenek yarışmasının jenerik müziği yma sumac'ın "mambo!" albümünde yer alan "gopher" adlı mambo'suydu. öztürk serengil şarkıyı söyler gibi yapıyor ve müzik eşliğinde garip dansını yapıyordu.

alıntıdır


http://www.youtube.com/watch?v=-vk_GjINYr8