Menopoz Erken Menopoz hakkında herşey... Erken menopoz nedir/tanılar/tedaviler ve nedenleri

ERKEN MENOPOZ NEDİR?

Erken menopoz 40 yaşından önce menopoz tablosunun görülmesidir. Kadınların % 1'inde bu durum gözlenebilir. Pek çok sağlık problemleri ve hatta yaşam kısalması da söz konusu olduğundan bu hanımlara mutlaka en az normal menopoz yaşına kadar hormon destek tedavisi uygulanmalıdır. Yumurtalıkların yaşam süresi içerisindeki yumurta hücre sayısına göre belirlenmektedir. Daha kız çocuk annesinin karnında ve gebeliğin 20. haftasında iken her yumurtalığında yaklaşık 2-3 milyon yumurta vardır. Bu bir kadının tüm yaşamı boyunca sahip olduğu en yüksek yumurta hücresi sayısıdır. Kız bebek doğduğunda bu sayı her yumurtalıkta 1 milyona, ergenlik döneminde ise 300.000’e düşmektedir. Dolayısıyla yumurtalık için daha “doğmadan yaşlanan organ” terimi kullanılır.

Bu sayı kadın 40 yaşına geldiğinde ise 10.000’e düşmektedir. Üreme çağı boyunca her ay bu yumurtalardan bir kısmı yok olurken sadece 1 tanesi olgunlaşarak yumurtlama olur. Kadının tüm üreme çağı boyunca yani 13 ile 48 yaşları arasında sadece 400-500 dolayında yumurta potansiyel olarak gebelikle sonuçlanabilecek denli olgunlaşmaktadır. Kırk yaşından sonra yumurtaların kaybında belirgin bir hızlanma izlenmektedir. Yumurtaların tükenmesi ise artık hormon üretmeme ve adet görememe yani menopoz olarak tanımlanır.

Menopoz tanısı klinik olarak konulabileceği gibi en kesin teşhis kanda beyinden salgılanan FSH, LH ve yumurtalıklardan salgılanan E2 hormonlarının düzeyleri ile konmaktadır.

“Gizli over (yumurtalık) yetmezliği” olarak tanımlanan durumda ise hasta adet gördüğü halde kan FSH düzeyi o yaş grubu için belirlenen ortalamanın üzerindedir ve ultrasonda da yumurtalıkta follikül adı verilen ve yumurta üretim rezervini gösteren yapıların sayısında azalma olduğu görülür. Bu durum bazı kadınlarda çocuk sahibi olamamanın nedenlerinden biri olabilir.


ERKEN MENOPOZ BELİRTİLERİ NELERDİR? HANGİ DURUMLARDA ERKEN MENOPOZDAN ŞÜPHELENMEK GEREKİR?

En önemli kriter altı ay boyunca hiç adet görmemektir. Ancak üç ay hiç adet görmeyip yanı sıra ateş basması, sıkıntı, sinirlilik, terleme gibi belirtilerin de eklendiği durumlarda yumurtalık fonksiyonları açısından tetkikler yapılır. O tetkiklerde yumurtalık fonksiyonlarında yavaşlama görünürse erken menopoz teşhisi koyulur.

Kadın menopoza yaklaştıkça, daha önce düzenli olan adetleri düzensizleşmeye başlar.Ateş basmaları,ilişki sırasında ağrıcinsel ilişkiye karşı soğukluk,cildin yumuşaklığını ve esnekliğini kaybetmesi,gögüslerde hassasiyet,sırt,bel ve bacaklarda ağrılar gibi yakınmalar görülebilir.Bu yakınmalar birkaç yıl içinde kadının menopoza gireceğinin habercisi niteliğindedir.Bu şikayetler başladığında bir jinekologa başvurulmalı ve gerekli destek alınmalıdır.Jinekolog muayene ve tetkiklerden sonra adet düzensizliği,ateş basmaları için uygun aylık hormon hapları, ruhsal yakınmalar için sakinleştirici ilaçlar ve gerekirse uzman bir psikiyatrın desteği, cinsel yaşamla ilgili sorunlarda partnerinizle beraber yapılan tedavi ve telkinlere menopoza girelen yıllardaki bu olumsuzlukların tümü ortadan kaldırılabilir.


ERKEN MENOPOZUN NEDENLERİ NEDİR?

Bunun sebebi henüz tam olarak bir netlik kazanmamıştır.Fakat bazı kadınların menopoza erken girme açısından riskli oldukları söylenebilir.

Genetik Nedenler:
Erken yumurtalık yetmezliği olan hastaların % 40’ında genetik nedenler görülmektedir. Genetik geçiş şekli X kromozomuna veya diğer kromozomlara bağlı, baskın veya çekinik olabilmektedir. Ancak genetik geçişin nasıl olduğu konusunda kesin bir veri ortaya konamamıştır. Ailesinde erken menopoza giren bayanların olduğu kişilerin bu açıdan daha dikkatli olmalarında ve çocuk sahibi olmayı ertelememelerinde fayda vardır.
Bilinen genetik sebepler arasında Turner Sendromu, X-kromozomunda küçük bozukluklar, 17-Hidroksilaz ve Aromataz gibi bazı enzim eksikleri, hormonların reseptör bozuklukları gibi hastalıklar vardır.

Yumurtalıkların Viruslara Bağlı Enfeksiyonları:
Kabakulak enfeksiyonu geçiren kadınların % 2-8’inde yumurtalıklarda da enfeksiyon görülmektedir. Bu enfeksiyonun yumurtalık tahribatına neden olarak erken menopoza yol açabileceği öne sürülmektedir. Ayrıca sitomegalovirus, sıtma, su çiçeği ve dizanteri ile erken menopoz arasında ilişki olduğu öne sürülmüşse de bu kanıda kesin kanıtlar ortaya konamamıştır.

Ayrıca kanser tedavisi amacıyla uygulanan Kemoterapi ve Radyoterapi gibi tedaviler, bağışıklık sistemine ait bozukluklar da erken menopoza sebep olabilir.

Erken over (yumurtalık) yetmezliği olan hastaların küçük bir bölümünde yumurtalıklara karşı antikorlar sentezlenmekte ve yumurtalık dokusunun tahrip olmasına neden olmaktadır. Bu grup hastalarda yine hastanın kendi dokularına karşı antikor üretmesi ile karakterize hastalıkların görülme olasılığı artmaktadır. Otoimmün hastalıklar adı verilen bu grup hastalık tiroid, paratiroid ve böbreküstü bezi bozuklukları, bazı romatizmal hastalıklar, bazı kan hastalıkları ve şeker hastalığı olarak ortaya çıkabilmektedir.

Aile öyküsü :
Ailede erken menopoza giren kadınların olması erken menopoz görülme riskini arttırır.

Kromozomal Bozukluklar :
• Frajil X Sendromu olarak adlandırılan sendromun görülen kadınlar menopoza 6-8 yıl önce girer.
• Turner Sendromu olarak adlandırılan sendromda bir X kromozomu eksiktir. Bu kadınların birçoğu hiç adet görmez.
Viral enfeksiyonlar (Virüslerin yol açtığı enfeksiyonlar) :
Bazı viral enfeksiyonların yumurtalıkları etkileyerek erken menopoza yol açtığı düşünülür.

Yaşam tarzı :
Sigara içen kadınlar da menopoz daha erken başlar. Sigara östrojen seviyesini düşürür. Bu durum erken menopoza yol açar. Alkol fazla alındığında östrojen seviyesi düşer. Adet düzeni bozulur. Menopoz daha erken yaşlarda başlayabilir.

Stres :
Stres erken menopoza neden olan diğer faktörlere yardımcı olur ve erken menopozun yakınmalarını artırır.

Çevresel Faktörler :
Östrojene benzeyen maddeler içeren kimyasallar östrojen reseptörlerine bağlanarak östrojenin etkisini engeller. Bu durum adet sikluslarını engeller ve erken menopoza neden olabilir.

Beslenme Bozuklukları :
Hormonlu, konsantre gıdaları ve asitli içecekleri fazlaca tüketenler erken menopoza girebiliyorlar.

Bağışıklık bozukluğu :
Bazen vücut kendine karşı antikor üretir ve o bölgedeki dokulara zarar verir. Erken menopoz vakalarında da yumurtalıklara, rahmin içini döşeyen tabakaya veya yumurtlamayı düzenleyen üreme hormonlarına karşı antikor üretir. Buradaki dokulara zarar vererek ve fonksiyonlarını bozar. Bağışıklık bozukluğu olan kadınlarda erken menopoz daha sık görülür.

ERKEN MENOPOZUN TANI VE TEDAVİSİ NELERDİR?

Burada tedavide amaç kadının 50 yaşına kadar ihtiyaç duyduğu hormonları yerine koymak. Özelikle 40 yaş altında menopoza giren kadınlar östrojen eksikliği nedeni ile sağlık açısından risk altında olduklarından bu yerine koyma tedavisi büyük önem taşıyor. Bu durum menopoz tedavisi olarak algılanmamalıdır. Bu dönemde dışardan verdiğimiz ilaçlar vücudun zaten ihtiyacı olan hormonları yerine koymak içindir.

Hasta 50 yaşına kadar düzenli yıllık kontrolleri yapılarak hormon tedavisi aldıktan ve normal menopoz yaşına ulaştıktan sonra isterse tedaviyi bırakabilir, isterse yaklaşık 5 yıl daha ilaç kullanabilir. bu hastaların % 10-15’inde kendiliğinden geri dönüş olabileceğini göz önünde bulundurmak ve belirli aralıklarla (örneğin 6 ayda bir) hormon değerlerine bakmak gerekir. Eğer kişi çocuk sahibi olmak istiyor ise kanda FSH ve LH düzeylerine bakılmalı, FSH/LH oranı 1’den küçük ise yumurtalıkları uyarıcı ilaçların verilmesi denenmelidir.

Diğer hastalarda kemik erimesi ve diğer menopoz belirtilerinin önlenmesi için hormon tedavisine başlanmalıdır. Hormon tedavisi sırasında hastaların % 10-20’sinin kendiliğinden menopozdan çıkabileceği ve bu nedenle hastaların küçük bir bölümünün kendiliğinden de gebe kalabileceği unutulmamalıdır. Hormon tedavisi gebeliği engellememekte ve oluşan gebelik üzerinde de ciddi bir anomali potansiyeli bulunmamaktadır.
Kromozom bozukluklarına bağlı ve baştan beri hiç adet görmeyen hastalarda hormon takviyesi dışında yapılabilecek bir şey yoktur. Bu hastalarda çocuk sahibi olmak için ise tek yol yumurta bağışıdır.

Genetik yapıya bağlı, ancak hastanın ergenlik döneminden sonra menopoza girdiği durumlarda yine belli bir yaşa kadar hormon desteği ve çocuk isteniyorsa da yumurta bağışı dışında yapılabilecek fazla bir şey yoktur.

Hormon takviyesi ayrı ayrı estrojen ve progesteron hapları ya da doğum kontrol haplarıyla uygulanabilir.

Erken Menopoz 40 yaşın altında her yaşta olabilmektedir. Yani 18 veya 22 yaşında ki bir bayan dahi menopoza girebilir, bir daha adet görmez ve doğurganlığı kaybolur.
Son söz olarak tekrar söylemek gerekirse, erken menopoza giren bu bayanlardaki kemik erimesi, kalp hastalıklarına eğilim ve sonuçta da yaşam süresinin kısalmasına bile sebep olabilecek bir hastalık olan erken menopozun mutlaka uygun ilaçlarla tedavisi gereklidir.

Prematür over yetmezliği(ERKEN MENOPOZ) tanısı kanda FSH, LH ve E2 hormonlarının düzeylerine bakılarak konmaktadır. Kesin tanı için 1 hafta ara ile ve 4 defa kan örneklerine bakılması gerekir. Tanı konduktan sonra bu hastaların bir bölümünde otoimmün hastalık riskinde artış olduğu gözönünde bulundurularak aşağıdaki testlerde yapılmalıdır:

Kalsiyum, fosfor, açlık kan şekeri, açlık kortizol düzeyi, serbest tiroid hormonları, TSH, tiroid antikorlar, kan sayımı, sedimentasyon hızı, total protein/globulin, romatoid faktör, ANA.

Ayrıca hasta 35 yaşın altında ise kromozom analizi de mutlaka yapılmalıdır.


MENOPOZ TEDAVİSİ SAĞLIĞI OLUMSUZ ETKİLER Mİ?

Menopoz tedavisinin kalp damar hastalıkları üzerine olumsuz etkileri olduğuna dair sonuç yayımlayan çalışmalarda, hormon tedavisi verilen hastalar 60’lı yaşlarını sürmekteydi ve tedavileri menopozdan yaklaşık 10 yıl sonra başlanmıştı. Bugün erken menopozda, erken dönemde başlanan tedavinin mutlaka gerekli ve yararlı olduğunu biliyoruz.


ERKEN MENOPOZ SAĞLIĞI NASIL ETKİLİYOR?

Kadın vücudu 50’li yaşlara kadar yumurtalıkların salgıladığı östrojen hormonuna ihtiyaç duyacak şekilde programlıdır. Erken menopoza giren kadınlarda östrojen eksikliğine bağlı olarak özellikle kalp damar hastalıkları, ciltte yaşlanma, kemik erimesi, ürogenital sistemde yaşlanma, vajinal kuruluk, cinsel ilişki sırasında ağrı, cinsel isteksizlik gibi sorunlar görülüyor. Bu nedenle mutlaka hormon yerine koyma tedavisi uygulanmalıdır.

Erken menopozda erken tedavi özellikle kemik erimesi ve kalp damar hastalıklarının önlenmesi açısından büyük önem taşıyor. Hastanın menopozdan 10 yıl sonra, geç menopozal şikayetlerle gelmesi durumunda hormon tedavisi başlama şansımız olmuyor. O nedenle erken teşhis edip erken tedaviye başlamak başarı şansını artırıyor.

NASIL BİR BESLENME TARZI BENİMSENMELİDİR?

-Günlük kalori alımı ortalama 1600 kcal olmalı.
-Diyette yüzde kırk karbonhidrat, yüzde kırk yağ ve yüzde yirmi protein yer almalıdır.
-Yağın çoğunluğu bitkisel kökenli (zeytin yağı) ve balık yağı olmalı, hayvansal yağ (tereyağı) tükeniminden kaçınılmalıdır.,
-Günde en az 4 öğün sebze ve meyce tüketilmeli , kırmızı etten uzak durulmalı
-Yağsız süt, yağzız peynir gibi kalsiyumca zengin gıdaları bol tüketmeli

Menapoz öneminde kalsiyum ve D vitamini artmaktadır.
Bu ihtiyacı sadece gıdalarla karşılamak mümkün değildir.Kalsiyum ve D vitamibni içieren ve suya atıldığında eriyen sandoz tabletlerden her gün 1 tane kullanılabilir.

Yukarıda saydğımız bu beslEnme ilkelerine her menopoza girmiş kadın uymaya çalışmalıdır.Bu beslenme programı doğru egzersiz programı ile desteklenince, şeker hastalığı, kalp hastalığı ve kemik erimesi gibi menopozdan sonra sıklıkla görülen hastalıklardan korunmak kolaylaşacaktır.


NASIL BİR EGZERSİZ PROGRAMI YAPILMALIDIR?

-Bir gecelik açlıktan sonra sabah kahvaltısı öncesi,egzersiz için en uygun zamandır.Bu saatlerde vücutta yağ dokusunu harcayan hormonlar arttığı için, egzersiz ile kilo vermek daha kolaydır.Kalp hastalığı, damar tıkanıklığı ve şeker hastası olan hanımlar kalp doktorunun ve endokrinologlarının tavsiye ve iznini aldıktan sonra egzersiz yapabilirler.

-Tempolu yürüyüş, mümkünse koşu ve yüzme gibi geniş kas gruğlarının katıldığı egzersizleri tercih etmelisiniz.
-Açık havada egzersiz yapmalısınız.
-Egzersizin süresi 20 dakikadan az olmamalı, ancak bir saatide geçmemelidir.
-Egzersiz sırasında susadığınızda sadece dudak ve boğazınızı ıslatacak kadar, birkaç yudum su içmeli, fazla su içmemelisiniz.
-Egzersiz sonrası yeterli miktarda sıvı almalısınız, ancak çok acıkmış bile olsanız birdenbire aşırı yemek yemekten kaçınmalısınız.
-Egzersizde devamlılık çok önemlidir, alışkanlık haline getirilmeli ve hergün düzenli bir şekilde uygulanmalıdır.

ERKEN MENOPOZ TEDAVİSİNDE DOĞAL HORMONLAR

Menopoza giren kadınlarda bir çok şikayetlerin görüldüğünden, bazı önemli hastalıkların ortaya çıktığından bahsetmiştik.Bütün bu rahatsızlıkların temel nedenlerininde kadının vücudunda azalan östrojen olduğunu ve tedavide dışardan hormon vermenin mümkün olabileceğinide söylemiştik.Ancak hormon tedavisi iki ucu keskin bıçağa benzemektedir.Bütün rahatlatıcı, olumlu etkileri olan kadınlık hormonlarının bildiğimiz ve şuanda bilmediğimiz bir çok yan etkiside mevcuttur.Bu nedenle her kadına hormon tedavisi verilmemektedir.İşte burada sahip olduğumuz doğal nimetlerden faydalanma fikri ortaya çıkmıştır.

Tabiatta bir çok gıdada doğal olarak östrojen hormonu vardır.Bu gıdalar hiçbir yan etkisi olmayan doğal hormonlardan az miktarda da olsa içermektedirler.Menopozdaki kadının ihtiyacı olan hormonlar için doğal ve zararsız kaynaklardır.Öyleyse ateş basmaları, kemik araması,uykusuzluk,halsizlik,unutkanlık ve diğer menopoz şikayetleri olan kadınlar için bir diğer seçenek ; östrojen içeren doğal gıdaların tüketilmesidir.Menopoz döneminde sıcak basmaları ve diğer menopoz yakınmaları ile başa çıkabilmek ve kemik erimesini önelemek için bol bol alınması gereken gıdalar arasında; soya ürünleri,fasülye,marul,bamya,bakla,ıspanak,kıvırcık sayılabilir.


ÖNEMLİ BİR DİPNOT: STRES VE DEPRESYON ERKEN MENOPOZA YOL AÇIYOR...

Depresyon ile erken menopoz arasında doğrudan bağlantı var. Uzun süreli depresyonla karşı karşıya kalan kadınlar erken menopoza giriyor. Yaşamlarının herhangi bir döneminde uzun süreli depresyonla karşı karşıya kalan kadınların erken menopoza girme riski yüzde 20 artıyor..

Buna göre, uzun süreli veya şiddetli depresyon vücuttaki estrojen hormonunun düşmesine yol açıyor. Uzun süreli estrojen azlığı da erken menopoza yol açıyor.

Depresyon nedeniyle estrojen seviyesinin uzun süre düşük kalması,aynı zamanda kemik kaybı riskini artırıyor ve geç anne olmak isteyen kadınların çocuk yapma şanslarını da azaltıyor.

Bu konunun sabit olması için ne yapabilirim?