- 6 Mart 2012
- 17.731
- 27.820
- 48
Kök hücreler, vücudun ana hücreleridirler. Bütün diğer hücreler, özel fonksiyonlar kazanarak bunlardan oluşturulurlar. Vücutta uygun şartlarda ya da laboratuarda, kök hücreler bölünerek daha fazla sayıda hücre oluştururlar. Bunlara da yavru hücreler adı verilir. Bu yavru hücrelerden yeni kök hücreler oluşabildiği gibi farklı fonksiyonlara sahip yeni özel hücreler de (kan hücresi, beyin hücresi ya da kemik hücresi gibi) oluşabilir.
Kök hücre kaynakları nelerdir?
Dört tane kök hücre kaynağı vardır.
1) Embriyonik kök hücre. Bu kök hücreler, dört ya da beş günlük insan embriyosundan kaynaklanır. Bu dönemde embriyoya blastokist adı verilir ve yaklaşık 50 ile 150 hücreden oluşur.
2) Erişkin kök hücresi. Kemik iliği gibi bazı erişkin dokularında az miktarda bulunurlar. Bu hücrelerden çocuklarda ve plasenta ile göbek kordonunda da bulunur. Son zamanlara kadar kemik iliğindeki erişkin kök hücrelerinin sadece kan hücrelerini oluşturduğu düşünülüyordu. Oysa şimdi yeni bir görüşe göre düşünülenin aksine çok daha farklı hücrelerin de oluşturabildiği savunulmaktadır. Örneğin, kemik iliği kök hücrelerinden böbrek hücreleri de oluşabilmektedir. Fakat bu araştırmalar halen devam etmektedir.
3) Embriyonik tohum hücreleri. Bu kök hücreler, embriyo ya da fetustaki testis veya yumurtalık olacak kısımdan gelirler. Tıpkı embriyonik kök hücreler gibi her tür hücreyi oluşturabilirler. Ancak bunlarda yapılmış çalışmalar daha azdır.
4) Amniotik sıvı kök hücreleri. 2007 nin ilk aylarında yapılan çalışmalar, amniotik sıvıda da ilave bir kök hücre kaynağı olduğunu göstermiştir. Amnion sıvısı, annenin rahminde gelişen kese içindeki fetusu sarar ve korur. Araştırmacılar, amniosentez denen gebe kadının amniotik sıvısından alınan örneklerde yaptıkları incelemelerle kök hücreleri tespit etmişlerdir. Bu test sırasında doktor, gebe kadının karnına uzun ve ince bir iğne sokarak amnion sıvısını alır. Down sendromu gibi bazı anormallikleri saptamada yardımcı olan bir testtir. Hem anne hem de bebek için güvenilir bir yöntemdir.
Kök hücreler, kişinin kendisinden ya da vericiden alınan kemik iliği veya kanı olabildiği gibi göbek kordonu kanı da olabilir.Bunların hepsi erişkin tip kök hücredir.
Kök hücre hangi hastalıkları tedavi edilebilir?
Erişkin kök hücreleri, lösemi gibi pek çok kanser hastalığı yanında aplastik anemi gibi kanser olmayan hastalıklarda tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Lösemide kemik iliği çalışamaz, çünkü kanser hücreleri tarafından istila edilmiştir. Aplastik anemide ise kemik iliği yeterince çalışmaz ve yeni kan hücresi üretemez. Kök hücre nakliyle görevini yapamayan iliğin yerine yenisi gelmiş olur. Her şey yolunda giderse yeni kök hücreler kemik iliğine gider ve normal çalışmaya başlar. Ayrıca şeker hastalığı ve kalp hastalığı gibi pek çok başka hastalıkların tedavisi için de kullanılması amacıyla çalışmalar devam etmektedir. Öte yandan embriyonik kök hücrelerin tedavide kullanımıyla ilgili hayvan deneyleri de vardır.
Kordon kanının kullanımındaki sorunlar nelerdir?
Kordon kanı kök hücreleri çok değerli oldukları ve sadece doğumda toplanabildikleri için toplama işleminin bu konuda uzman hekimler tarafından yapılması, toplanma sonrası işlemlerin uzman kişilerce yürütülmesi ve örneklerin uygun koşullarda saklanması gerekir.
Kordon kanı nasıl saklanır?
Kordon kanı bankasına ulaşan kordon kanı, ilerde olası bir kök hücre nakli için kullanılmak üzere, miktar, kök hücre sayısı ve mikrobik tetkikler açısından tetkik edilir. Daha sonra, değişik dondurma formüllerinden biri kullanılarak dondurulur ve sıvı azot tanklarına yerleştirilerek -196°C’de saklanır. Saklama süresi olarak belirlenmiş bir zaman bulunmamaktadır.
Kordon kanı bankacılığı nasıl olmalı?
Kordon Kanı Bankası, bebeğin kordon kanını gelecekte olası tıbbi gereklilikler için saklayabilme olanağını sunmalıdır. Doğumdan sonraki ilk 10 dakika içinde alınan kordon kanı uygun şartlarda dondurulmalı ve kordon kanı bankasında saklanmalıdır. Böylece bu değerli kök hücreleri gerektiğinde çözülerek kullanılabilir.
Çocuklarının kordon kanına ihtiyacı olan ve/veya ileride ihtiyaç olduğunda kullanılmak üzere bebeklerinin kordon kanını saklamak isteyen aileler için kordon kanı bankasında belirli bir ücret karşılığında saklama işlemi yapılır. Aile bir süre sonra saklama işleminden vazgeçerse kendilerinden izin alınarak kordon kanları imha edilebilir veya kök hücre nakli ihtiyacı olabilecek hastaların tedavisi için kordon kanı bankası tarafından saklanmaya devam edilebilir.
Kordon kanı saklanmak isteyen ailelere ne önerilmeli?
Kordon kanı saklanmasının kimler için uygun ve gerekli olduğu konusunda bilim çevrelerinde henüz tam bir fikir birliği oluşmamıştır. Ailede kök hücre tedavilerine ihtiyaç gösterebilecek bir hastalık yok ise saklanan kana ihtiyaç olasılığı yaklaşık 1 / 100,000 olarak bilinmektedir. Bu nedenle bazı araştırmacılar sadece ailelerinde ilik nakli gerektirebilecek hastalık öyküsü bulunan ailelerin bebeklerinde bu uygulamanın yapılmasını savunurken, diğer araştırmacılar kök hücre çalışmalarındaki hızlı gelişimi göz önünde bulundurarak herkesin bu alternatifi kullanmasını önermektedirler.
Kordon Kanı Bankacılığı gitgide yaygınlaşmakta, anne ve anne adaylarının oldukça büyük bir kısmı kordon kanını saklama konusunu, bu kanın tam olarak ne zaman ve nasıl kullanılacağını merak etmektedirler.
Kordon Kanı Bankası nedir?
Doğum sonrası, plasenta ve göbek kordonunda bulunan kanı, uygun koşullarda toplayıp özel tesislerde işleyen ve gelecekte kullanılmak üzere saklayan bankadır.
Neden kordon kanı?
Kordon kanının öncül hücreler açısında zengin olması ve kolaylıkla dondurulup saklanabilmesi, ayrıca yaşam boyunca sadece bir kez elde edilebiliyor olması bu kanın değerini bir kat daha arttırmıştır. Göbek kordonu kanından elde edilen öncül hücrelerin gerek sayısı gerek elde edilebilirliği gerekse depolanıp saklanması diğer yöntemlere göre çok daha kolay ve ucuzdur.
Kordon kanınız nasıl alınır?
Aile kordon kanını saklatmaya karar verdikten sonra beklenen doğumdan en az 3 hafta önce Kordon Kanı Bankası ile görüşüp gerekli hazırlıkları tamamlaması gerekmektedir. Bu şekilde gerekli ekipman ve kişilerin doğum sırasında hazır bulunmaları da sağlamış olur.
Yapılan işlemin bebek ve onun doğum anıyla hiçbir ilgisi yoktur. Doğumdan sonra plasentaya bağlı olarak bulunan göbek kordonuna, plasenta rahimden atılmadan önce özel bir kan toplama kiti bağlanır ve kan çok kısa bir sürede kordondan alınır. Anne ya da bebek bu işlemden dolayı zarar görmez ya da acı çekmez.
Kordon kanı nasıl ve hangi şartlarda saklanmaktadır?
Kordon Kanınız çeşitli incelemelerden geçirilir ve ileride olası hücre naklinde kullanılabilmesi için ihtiva ettiği öncül hücre miktarı ve canlılık açısından tetkik edilir. Daha sonra kademeli olarak özel teknikler uygulanarak dondurulur ve -196 °C’de saklamaya alınır.
Kordon kanını saklamanın amacı
Kordon kanını esas saklama amacı, ileride ortaya çıkabilecek olası şimdilik 40 çeşit hastalığın tedavisinde kullanabilmektir. Bu hastalıklar günümüzde kordon kanının yararlı olduğu bilinen hastalıklar dışında halen araştırılmakta olan pek çok rahatsızlığı da kapsamaktadır. Böylece ileride ortaya çıkabilecek çeşitli hastalıklar açısından bebeğinizin sağlığı garanti altına alınmış olmaktadır.
Böylece bebeğinizin ileriki yaşlarda hücresel tedavi gerektiren bir durumla karşılaşması halinde doku uyumlu bir verici aramaya veya beklemeye gerek kalmadan kendine ait sağlıklı öncül hücreleri kullanılarak tedavisi mümkün kılınmış olacaktır ki bu da çok büyük bir avantajdır.
Kordon kanını saklamanın bir diğer amacı ise bebeğin kardeşlerinde veya doku uyumu olan yakın akrabalarında ortaya çıkabilecek hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesidir. Kordon kanı bankacılığı sayesinde yüzlerce hasta tedavi imkânına kavuşmuştur.
Anne adayları;
Hastaneye gelirken doğum çantanızda bulunması gerekenler:
Bebek için;
– 2-3 takım bebek giysisi
– Su bazlı ıslak mendiller ve bebek bezi
– Bebek battaniyesi (hastane çıkışı için)
– Bebek puseti
– Kordon kanı kiti (Kordon kanını saklatmayı düşünüyorsanız)
Anne için;
– 5-6 takım gecelik veya pijama takımı, sabahlık, iç çamaşırı
– Terlik, çorap
– Şampuan, saç fırçası, toka, havlu, pet
– Kulak çubuğu, parfüm, diş macunu ve diş fırçası
– Makyaj çantası
– Emzirme sutyeni, göğüs kalkanı (meme uçlarında oluşabilecek yaraları engellemeye yardımcı olur.)
– Göğüs kremi
– Fotoğraf makinesi ve kamera (bataryaların kontrol edilmesi önerilir)
– Eve dönerken giyilecek rahat kıyafet
