İşsizlik ve hayat pahalılığı neden azalmıyor Türkiyede

Eren SAKARYA / HABERTURK.COM
Osmanlı'dan bu yana Türkiye
ekonomisine miras kalan cari açık
hala karın ağrımız olmaya devam
ediyor. Peki her ayın ikinci haftası
açıklanan ve ekonomi aktörlerinin
ve siyasi çevrelerin yakından takip
ettiği cari açık neden bu kadar
önemli? Tasarruf yapabilen bir
vatandaş yaşadığı ülkede sürekli
olarak artan ya da azalan bir cari
açıktan nasıl etkilenir?
Tüm bu soruları ve fazlasını
HABERTURK.COM olarak uzmanlara
sorduk...
İşte yanıtları...
DÖVİZ KURLARI YÜKSELEN CARİ
AÇIKTAN NASIL ETKİLENİR?
Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi
Profesör Taner Berksoy , cari açığın
çok artması halinde bunun ciddi
sonuçlar doğuracağına işaret
ederek şöunları söyledi: "Cari açığın
aşırı derecede artması halinde bu
açığı finanse eden unsurlar
açısından risk olarak algılanır.
Finansman olarak gelen döviz
durur ve kur yükselir ve ithalat
azalır. Kurun yükselmesi bizim gibi
enerjide dışa bağımlı bir ülke için
pek de iç açıcı bir sonuç oluşturmaz.
Enerji ithalatında doğacak açığı
kapatmak için yapılacak hamleler
vatandaşa zam olarak yansır" dedi.
CARİ AÇIK NEDEN OLUŞUR?
Berksoy cari açığın oluşumu
hakkında şöyle konuştu:
"Türkiye'nin enerji ithalatı çok. Bu
yüzden çok döviz harcıyoruz Bir
diğer unsur da rekabetçi bir ülke
değiliz. Üretim yerine ithalatı tercih
ediyoruz. Son olarak da kur
değişken. Kurun aşırı yükselmesi ya
da düşmesi cari açığın artmasına
neden oluyor"
BOL MİKTARDA DÖVİZ GİRİŞİ OLURSA
NE OLUR?
Berksoy, cari açığın artması sonucu
ya borçlanıldığını ya da devlet
tahvili satılarak ülkeye direkt
sermaye girişinin teşvik edildiğini
belirterek, "Sermaye girişi demek
ülkeye döviz girişi demektir. Ülkeye
bol miktarda döviz girerse döviz
kuru olması gerekenden fazla
düşer. Bu durumda ithalatın
üretimden daha ucuza mal
edilmesine neden olur ve ithalat
patlar" dedi.
CEBİNDE TL'Sİ OLAN İLE DOLARI
OLAN ARASINDAKİ FARK NE?
Sermaye girişinin her ortamda
oluşmayacağını ifade eden Berksoy,
2008 krizinden kurtulmaya çalışan
ABD merkez bankasının para
genişleme politikasına giderek
piyasaya çok fazla dolar sağladığını,
bu sıcak paranın ABD ekonomisinin
yanı sıra gelişmekte olan
ekonomilere ve dolayısıyla
Türkiye'ye de girdiğini belirtti.
Berksoy, cari açığın artması sonucu
cebinde TL olan vatandaşın ülkeye
sermaye girişi fazla olduğu takdirde
kurun yavaşlama riski taşımasıyla
kârlı çıkacağını belirtti. Aksi halde
ise kur artışıyla dolar yatırımcısının
cari açıktan karlı çıkacağını
vurguladı. Cari açığın büyümesiyle
artan kurun cebinde dolar olan
vatandaşa yarasa bile uzun vadede
Türkiye'nin zararına olacağından
yine de negatif geri dönüşüleri
olacağını sözlerilerine ekledi.
TÜRKİYE'DE CARİ AÇIK NEDEN
OLUŞTU?
Saxo Kapital Strateji Uzmanı Cüneyt
Paksoy, kriz ortamında Türkiye'nin
başarılı bir şekilde büyüdüğünü
fakat bunun tüketime odaklı bir
büyüme olduğunu belirterek bu
durumun da cari açığa neden
olduğunu ifade etti. Paksoy
"Avrupa büyüyememiş, ABD parasal
genişlemeye gitmişken biz
büyümeyi başardık. Fakat ithalata
dayalı büyüdük. Türkiye
ekomnomisi İhracatı besleyen
kollarla büyümedi. İhthalata
yönelik büyüme şirin gözükebilir.
Türkiye ile beraber şirketler de
büyüdü ama borçlandılar. Bu
borçlanma ile cari açık büyüdü"
dedi. Paksoy cari açığın büyük
olduğu bir Türkiye'nin borçlu bir
Türkiye anlamına geldiğini de
ekledi.
CARİ AÇIĞA KARŞI TÜRKİYE NELER
YAPTI?
Hükümet'in cari açığı toparlamak
ve ticari kredinin önünü açmak için
bazı önlemler aldığını belirten
Paksoy, tüketimi azaltma amaçlı
alınan BDDK kararlarının bu
önlemlerden biri olduğunu söyledi.
Bazı temel ihtiyaçlar harici cep
telefonu beyaz eşya gibi ürünlere
getirilen kredi kartıyla taksitli satış
sınırlamasının da tüketimi azaltıp
cari açığı düşürme amaçlı olduğunu
belirtti.
NE GİBİ ÖNLEMLER ALINMALI?
Cari açığın düşmesi için bu
önlemlerin yetmeyeceğini savunan
Paksoy "İhracata dayalı bir
ekonomi yaratmak ve Tüm
Türkiye'yi sanayi üssü haline
gerekir. Bu yüzde bazı bölgelere
değil Türkiye'nin tamamını teşvik
kapsamına sokmak gerekiyor. "
dedi. Üretimin artmasıyla malın
ucuzlayacağını ve vatandaşın iç
piyasaya döneceğini belirten
Paksoy, böylece ithalatın önüne
geçileceğini ifade etti.
ENERJİDE DIŞA BAĞIMLILIK NASIL
AZALIR?
Enerji konusunda da petrol ya da
doğalgaz kaynaklarının
bulunmaması nedeniyle Türkiye'nin
dışa bağımlı olduğunu belirten
Paksoy, "Enerji konusunda dışa
bağımlılığın azaltılması için -
maalesef- yegane seçenek nükleer
enerji. Hükümet bu konuda
girişimlerini başlattı. Fakat hidrojen
santralleri, güneş panelleri gibi
seçenekler de gündeme gelebilir.
Ayrıca Ukrayna krizi ile petrol
fiyatlarının 80 ila 100 dolar
arasıdna seyretmesi bu dönemde
cari açığın azaltılması açısından
Türkiye'nin işine
yarayacaktır."dedi.
CARİ AÇIK KREDİ KURULUŞLARI İÇİN
NEDEN ÖNEMLİ?
Paksoy, cari açığın düşmesiyle
Türkiye'nin uluslararası alanda risk
primini de düşüreceğini, böylece
daha uzun vadeli daha güçlü
krediler alınabileceğini belirtti.
Paksoy, "Kredi derecelendirme
kuruluşları cari açığa önem verir.
Çünkü cari açık bir ülkenin borcunu
ödeyip ödeyemeyeceğini fiyatlar.
Borcun yüksek olması önemli
değildir önemli olan borcu
ödeyebilme kapasitesine sahip
olmaktır. Bu kapasitedeki ülkelerin
kredi görünümelri yüksektir. Bu
ülkelerin yanı sıra şirketleri de
kolay kredi alabilir. Ayrıca şirketler
borçlanmak yerine kendi
tahvillerini de çıkarabilir" dedi.
TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞI SON
DÖNEMDE FONLAYAN UNSURLAR
NELER?
Cüneyt Paksoy günümüzde
Türkiye'nin cari açığını fonlayan 2
unsur olduğunu kaydetti.
Paksoy, "Bunlardan biri Türkiye'nin
jeopolitik yapısı nedeniyle
Ortadoğu'dan gelen "kaynağı belli
olmayan para" olarak adlandırılan
fon. Bu son zamanlarda azalsa da
gelmeye devam ediyor. Bir diğeri
de ABD Merkez Bankası FED'in tahvil
alımlarıyla piyasaya sürdüğü sıcak
para. FED'in parasal sıkılaştırmaya
gitmesi, Türkiye dahil gelişmekte
olan ülkelerde kırılganlık
yarattı."dedi.
AVRUPA MERKEZ BANKASI'NIN
PARASAL GENİŞLEME POLİTİKASI
NASIL ETKİLEYECEK?
Avrupa Merkez Bankası'nın parasal
genişleme programına da değinen
Paksoy, "Avrupa Merkez Bankası
beklendiği gibi yıl sonunda 1
trilyon euroluk parasal genişleme
politikasını uygularsa, bu durum
Türkiye'nin lehine gerçekleşir.
Çünkü Türkiye'ye girecek sermaye
girişinin yanında bu parasal
genişleme ihracatı da eliştirir.
Çünkü Türkiye'nin en büyük ticari
ortağı Avrupa Birliği. Para girişi ile
büyüyen Yunanistan, İtalya ve
İspanya gibi ülkelerden daha fazla
mal talebi olacağından Türkiye'nin
ihracatı artacak."dedi .
CARİ AÇIK NEDİR?
Bir ülkede ithalat harcamalarının
ihracattan fazla olması, kısaca döviz
çıkışının girişinden daha çok olması
cari açık olarak adlandırılır. Osmanlı
İmparatorluğu'nun son
döneminden bu yana cari açık
Türkiye'nin en büyük karın
ağrılarından biri. Her ne kadar
Cumhuriyet kurulduğunda iş sıkı
tutulup kalkınma programlarıyla
kapatılsa da bir süre sonra cari açık
tekrardan eski haline gelip
günümüze kadar Türkiye'nin belası
olmaya devam etti. 11 Nisan cuma
günü ise cari açık geçen yılın aynı
ayına göre daralarak 3.2 milyar
dolara gerilediği açıklandı.
26
Beğen