BSK Aydın Anka Hastanesi Kalp Sağlığı Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Berent Dişçigil, tansiyonla ilgili merak edilenleri anlattı.
-Yüksek tansiyon mu daha tehlikeli yoksa düşük tansiyon mu?
Her ikisi de tehlikeli... Şöyle ki; yüksek tansiyon, her şeyden önce kalbin yükünü arttırır. Kalp, kanı vücuda pompalayabilmek için basıncı olduğundan daha da yükseltir. Bu da kalp kasının daha çok kasılması anlamına gelir. Kasılan kalp kasları, zamanla damarların kalınlaşmasına neden olur. Kalınlaşmış bir kalp kasının beslenmesi zordur. Hele kalbimizi besleyen koroner damarlarda; darlıklar başlamışsa, yüksek tansiyon bir kalp krizini de tetikleyebilir.
-Yüksek ve düşük tansiyon, ne gibi hastalıklara neden olur?
Yüksek tansiyon, başta beyin kanaması olmak üzere böbrek yetmezliğine de neden olmaktadır. Vücudumuzdaki kan damarlarının toplam uzunluğu 100 bin km kadardır. Yaşam için gerekli oksijen ve besinler vücudumuza hepimizin bildiği gibi, kan ile taşınmaktadır. Kanın bu kadar uzun bir damar ağını dolaşabilmesi için belirli bir basınca ihtiyacı vardır. İşte normal tansiyondan kastedilen, bu dolaşımı sağlamaya yeterli tansiyon yani kan basıncıdır. Tansiyonumuz düştüğü takdirde kanın dolaşımı azalır.
KAN BASINCI DEĞİŞKENDİR
-Yüksek tansiyon nasıl anlaşılır? Kalp krizi nasıl oluşur?
Kanın az gelmesi öncelikle beyni etkiler; baş dönmesi ile kendini belli eder. Tansiyon düşüklüğü kalbimizin beslenmesini de azaltır. Kanı vücudumuza pompalayacak olan organ, yeterli çalışamadığı takdirde tansiyon biraz daha düşer ve bir kısır döngüye girer. Vücut, bu kısır döngüyü kıramazsa, hele bir de kalbi besleyen koroner damarlarda darlık varsa kalp krizi kaçınılmazdır.
-Doğru tansiyon değerleri nelerdir?
Normal değer 120/80 mmHg'dır. Ancak 140/90 mmHg'dan sonrası 'Evre 1 Hipertansiyon' olarak kabul edilir. Kan basıncı gün içinde değişkenlik gösterir. Tanı koymak için civalı tansiyon aletiyle farklı zamanlarda yapılan en az üç ölçüm değerine ihtiyaç vardır.
KALBİ OLANLAR DİKKAT!
-Hangisi daha önemli; büyük mü yoksa küçük tansiyon mu?
Her ikisi de, her yaşta önemlidir. Büyük tansiyon normal sınırlarda olsa dahi eğer, küçük tansiyon yüksek ise, kişinin yüksek tansiyon tedavisine alınması gerekir.
-Kimler yüksek tansiyon hastasıdır?
140/90 mmHg ve üstü 'Evre 1 Hipertansiyon', 160/100 mmHg üstü 'Evre 2 Hipertansiyon'dur. 139/89 mmHg'ya kadar olan evre ise 'Prehipertansiyon' denen hipertansiyon hastalığına aday bir evredir. Eğer değerler bu aralıktaysa, ilerlememesi için önlem alınmalıdır. Bu önlem, ilaç tedavisinden ziyade kilo verme ve egzersiz yapma gibi yaşam tarzı değişikliklerini içerir.
-Kalp krizi ya da kalp ameliyatlarından sonra hasta yüksek tansiyon hastası mı olur?
Tansiyon kontrolü; kalp krizi geçiren veya kalp ameliyatı olan hastalarda düzenli olarak yapılmalıdır.
Tansiyon kontrolü; kalp krizi geçiren veya kalp ameliyatı olan hastalarda düzenli olarak yapılmalıdır.
SICAKLARDA TANSİYON DÜŞER
-Sıcak havalar tansiyonumuzu nasıl etkiliyor? Mesela; yükselmesine neden oluyor mu?
Hipertansiyon tedavisi gören hastalar nasıl önlem almalı? Bu sorular, herkesin sıklıkla aklına gelen suallerdir. Ben size 2005 yılında 'Hypertension' dergisinde yayınlanmış bir makaleden söz etmek istiyorum. Bu çalışma, bizim ülkemiz ile benzer iklim koşullarına sahip İtalya'da yapılmış. 6 bin 400 kişinin, 14 ay süresince 24 saat boyunca tansiyon takipleri yapılmış. Hava sıcaklığı 32 derecenin üzerine çıktığı günlerde, 25 derecenin altında olduğu günlere kıyasla daha düşük seyrettiği gözlenmiş. Yani sıcak havalar, tansiyonda düşmeye neden olmuş. Bu gözlem, hipertansiyon tedavisi gören hastalarımız için önemli... Zira kış aylarında kullanılan ilacın dozunu, yaz aylarında ayarlamak gerekebiliyor. Yine aynı araştırmada 65 yaş üstü kişilerde geceleri tansiyonda yükselme gözlenirken, orta yaşlılarda böyle bir yükselme gözlenmemiş. Dolayısıyla 65 yaş üstü kişilerde sıcak hava tansiyonu yükseltmiyor. Özellikle yaşlıların tansiyonu, sıcak yaz akşamlarında yükseliyor. Hastalarımız bize yaz aylarında baş dönmesi şikayetiyle geldiklerinde tansiyon ilaçlarının dozunu azaltıyoruz.
BAŞ AĞRISIYLA ANLAŞILIR
Hiçbir belirti olmamasına rağmen kişi, tansiyon hastası olabilir mi?
Evet, olabilir. Ani tansiyon yükselmesi veya düşmesinde kişi bu değişikliği hisseder. Ancak tansiyon yavaş yavaş yükselmişse, kişi tansiyonu çok yüksek olsa bile rahatsızlık duymayabilir. Yüksek tansiyon genelde belirti vermez, sabahları baş ağrısı yapabilir. Düşük tansiyonda ise, soğuk terleme, baygınlık hissi, baş dönmesi gibi bulgular olabilir.
BÜYÜKLERLE BİR DEĞİLLER
Çocuklarda ve erişkinlerde tansiyon değerleri aynı mıdır?
Çocuklarda; yaş, cinsiyet ve boy dikkate alınarak persantil değerlerine göre kan basıncı değerlendirilir, erişkinden farklıdır. Erişkinde normal kabul edilen 120/80 mmHg değeri çocuklar için yüksek bir değerdir.
GÜNDE İKİ KEZ ÖLÇÜLMELİ
Kalp gibi kronik bir hastalığı olanlar için düşük tansiyon tehlikeli bir durum mu?
Tansiyonun düşmesi, öncelikle kalbin yeterli beslenememesine yol açar. Kalbimiz, organlarımız için gerekli oksijen ve besinleri taşıyamadığı için kanı da yeterli miktarda pompalayamaz. Özellikle kronik hastalığı olanlarda organlarımızın iyi beslenmesi hayati önem taşımaktadır.
Doğru tansiyon ne zaman ve nasıl ölçülür?
Tansiyon ölçülürken hasta beş dakika dinlendirilir. Tansiyon manşonu, kalbe paralel şekilde sarılarak, tansiyon iki defa her iki koldan ölçülür. Bu ölçümleri sabah akşam yapmak gerekir
FAZLA AYAKTA KALMAYIN BOL BOL SIVI TÜKETİN!
Düşük tansiyon daha mı tehlikelidir? Tansiyon hangi durumda düşer?
Evet, düşük tansiyon tehlikelidir. Özellikle sıcak yaz aylarında yetersiz sıvı alımı ve fazla sıvı kaybı başlıca nedenlerdendir. Vücudumuzun yüzde 70'ini su oluşturur. Vücudumuzda dolaşan kan miktarı bir erişkin için ortalama 5 litredir. Kanın damarlarımızın içinde belirli bir basınç oluşturabilmesi için iki koşul gereklidir. Birincisi damarlarımızın elastikiyeti ve direnç oluşturabilmesi, ikincisi ise damarlarımızın içindeki kan miktarıdır. Sıvı eksikliği; kan miktarında azalma ile sonuçlanır ve tansiyon düşer. Bir diğer tansiyon düşüren neden ise uzun süre ayakta kalmaktır.
HASTAYI HEMEN YERE YATIRIN
Tansiyon çıktığında ne yapmak gerekir? İlk müdahale nasıl olmalıdır?
Yüksek tansiyonun acil tedavisi mutlak surette hastane ortamında, kan basıncının sürekli olarak izlenebildiği monitör kontrolünde olmalıdır. Tansiyon düşürücü ilaçlar, damardan verilmelidir. Bu nedenle tansiyonun ani yükseldiği durumlarda hemen ambulans çağrılmalı veya en yakın sağlık merkezine başvurulmalıdır.
AYAKLAR HAVAYA!
Tansiyon düştüğünde ne yapmak gerekir? İlk müdahale nasıl olmalıdır?
Yukarıda açıklandığı gibi tansiyon düşmesi sonucu baygınlık geçiren kişi; hemen düz bir yere yatırılıp ayakları havaya kaldırılmak suretiyle bacaklarda depolanmış kanın tekrar dolaşıma girmesi sağlanmalıdır. Böylece dolaşımdaki kan miktarı arttırılmış olur. Tansiyon yükseltilince, beslenmesi bozulan beynin dolaşımı tekrar yeterli düzeye çıkar. Kişi, kısa sürede eski haline döner.
Tansiyon en kaba haliyle kanın damarlara uyguladığı basıncın ölçüsü demektir. Sağlıklı bir yaşam için sık sık duyduğumuz ve takip edilen bir sağlık ölçü birimidir. Bir çok rahatsızlığın habericisi olan tansiyon hakkında bilmemiz gerkenler:
Büyük tansiyon
Kalp kasıldığı anda atardamarların içine doğru kanı belirli bir basınçla pompalar. O anda damar içindeki basınç maksimum düzeye ulaşır. Bu düzeye büyük tansiyon (tıp dilinde sistolik) denir.
Küçük tansiyon
Kalp gevşer ve damar içine pompolanan kan durur. Damarın elastikliği devreye girer. Daha önce genleşmiş olan damar, kana basınç uygulayarak kalbin gevşemesi anında da kan akımını sağlar. Bu esnada oluşan en küçük basınca küçük tansiyon (tıp dilinde diastolik) denir.
İdeal tansiyon değerleri
Tansiyon değerleri kişinin özelliklerini göre farklılıklar gösterebilir. Ancak yetişkinler için en geçerli tansiyon değerli şunlardır:
Büyük tansiyonda 120-140 (halk arasında 12, 13, 14 diye tabir edilen ölçüler), küçük tansiyonda ise 70-90 (halk arasında 7, 8, 9 diye tabir edilen ölçüler). Bu aralıklarda çıkan tansiyon ölçülerine bakarak, kişinin büyük ve küçük tansiyonunun normal değerlerde olduğu söylenebilir.
Düşük Tansiyon Değerleri
Büyük tansiyon için 80-110 (8, 9, 10, 11), küçük tansiyon için 40-60 (4, 5, 6) değerleri ve daha düşük değerler düşük tansiyon değerleridir.
Yüksek Tansiyon değerleri
Büyük tansiyon için 150-260 (15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26), küçük tansiyon için 100-130 (10, 11, 12, 13) değerleri ve daha yüksek değerler yüksek tansiyon değerleridir.
