Konjenital adrenal hiperplazi (KAH) olan bir kadında adet döneminin başında progesteronun yüksek çıkmasının temel nedeni şöyledir:
1) Böbrek üstü bezleri progesteron benzeri hormonları fazla üretir
KAH’ın en yaygın tipi 21-hidroksilaz eksikliğidir. Bu enzim düzgün çalışmadığı için vücut:
- 17-OH progesteron
- Progesteron
- Androstenedion
gibi ara hormonları fazla üretir.
Bu yüzden adetin başı bile olsa, yumurtalıktan gelen progesteron düşük olsa da böbrek üstü bezinden gelen progesteron benzeri hormonlar ölçümü yüksek gösterir.
Yani yumurtalığın döngüsü “adet dönemi = düşük progesteron” desin, böbrek üstü bezi sistemi ayrı telden çalar.
2) Ölçülen değer çoğu kez “gerçek yumurtlama sonrası progesteron” değildir
KAH hastalarında laboratuvarda bakılan “progesteron” değeri aslında çoğu zaman 17-OH P ve benzeri steroidlerin etkisiyle yüksek çıkar.
Yani doktor bunu direkt “rahim, yumurtlama, adet döngüsü” ile ilişkilendirmez.
Peki
nasıl düşer?
1)
Kortizol tedavisi (hidrokortizon, prednizolon, deksametazon)
Vücut kortizol eksik olduğu için adrenal bez “daha çok üret, daha çok üret” şeklinde uyarılır.
Bu uyarı azalınca 17-OH progesteron ve progesteron benzeri hormonlar düşer.
Tedavi düzenli alınırsa progesteron düzeyi yavaş yavaş normalleşir.
2)
Stresin azalması
Stres adrenal uyarıyı artırır → hormonları yükseltir.
Tedavi düzenli olsa bile stresli dönemlerde 17-OH P yükselir, progesteron da etkilenir.
3)
Doğru gün ölçümü
Adetin 2–3. günü alınmayan ölçümlerde değer oynayabilir.
Takipler tam adet başlangıcında yapılmalı.
Kısaca toparlarsam:
- KAH’ta progesteron yüksekliği yumurtalıkla alakalı değil, adrenal kaynaklı.
- Enzim eksikliği nedeniyle ara hormonlar birikir → progesteron ölçümünü yüksek gösterir.
- Düşmesi için kortizol tedavisi ve doğru takip gerekir.
