Yöre halki büyük sehirlere göçe basladigindan beri eski gelenekleri az da olsa terk etme yolunu tutmustur. Ancak büyük çogunluk eski, göreneklerine baglidir. Bu gelenek ve görenekler çogunlukla eski söylentilere dayanir.
Her yil Mart ayinin 14' ünde yilbasi tutulur. O sabah erkenden kalkilir, deniz veya akarsudan su alarak eve gelinir ve sag ayak ile esikten geçilerek eve girilir. Su evin dört bir tarafina serpilir. Eger hayvanlar varsa onlarin üzerine de serpilir. O gün kimse evine ugursuz gelir diye misafir kabul etmez, ancak ayagi denenmis birisi varsa o eve çagrilir. Gelen kisi sag ayagini içeriye atar yeni yiliniz hayirli olsun martinizi bozuyorum der o gece evde isirgan veya paça pisirilir içine yesil boncuk atilir. Bunlari yerken boncuk kimin agzina gelirse o yil bu sahis ekine baslar, aile içerisinde bol rizikli kabul edilir.
Yine Mart'in 14 ünde gün tutulur. Mart'in 14'ü, Mart 15'i , Nisan 16'si, Mayis v.b. aylar olarak adlandirilir. O günlerdeki havanin durumuna göre o aylarin nasil geçecegi hakkinda fikir yürütülür.
6 Mayis'ta hidrellez tutulur. Bu gün Hizir ve Ilyas Aleyhissamlarin bir araya geldigine ve artik kis ayinin bitip güzel günlerin gelecegine inanilir.
Yine aksamdan 3-5 genç kizlar niyet tutarak bir gül agacinin dibine yüzüklerini gömerler. Sabahleyin mani okuyarak onlari çikarirlar. Söylenen maninin manasina göre talihlerini denerler.
MAYIS YEDİSİ(AKSU ŞENLİKLERİ)
Her yil Mayis ayinin 7'sinde (Miladi 20 Mayis) kutlanir. 1977 yilina kadar "MAYIS YEDISI" adiyla sürdürülen törenler bu tarihten sonra "AKSU SENLIKLERI" adini almistir. Daha sonra 1992 yili basinda alinan yeni bir kararla daha genis kitlelerle sosyal ve kültürel iliskilerin saglanmasi ve sürdürülmesi amaçlanarak adinin "ULUSLARARASI KARADENIZ AKSU FESTIVALI" olmasi kabul edilmistir. Her yil 20 Mayis günü Giresun'un dogusunda bulunan Aksu Deresinin deniz ile birlestigi yerde insanlar toplanirlar. Özellikle hastalar, dertliler, çocugu olmayanlar, dilekleri olanlar Aksu Deresinin kiyisina giderler bir dilek dileyip yedi çift bir tek tasi suya atarlar. Aksu mahallinde yapilan bu törenler üç ana bölümden olusur.
1-SACAYAKTAN GEÇME GELENEGI: Soyun sürdürülmesi kültürüne dayanir. Çocugu olmayanlar dilekte bulunarak üç kez sacayaktan geçerler. Üç kutsal sayilan bir rakamdir. Sacayak ana rahminin simgesidir.
2-DERE TASLAMA GELENEGI: Ilkbahar , doganin hayat buldugu mevsimdir. Doganin getirdigi yasama zevkiyle insanlar da bütün kötülüklerden arinmak geregini duyarlar. Aksu Deresinin denize döküldügü yerde toplanan insanlar "Derdim Belam Denize" diyerek yedi çift bir tek tas atarlar. Yedi kutsalligi olan bir rakamdir. Tek tas, dilegin yerini bulmasi için atilan sonuncu tastir.
3-ADANIN ETRAFINI DOLASMA GELENEGI: Soyun sürdürülmesi inanciyla yapilan sacayaktan geçme gelenegi Ada'nin etrafinin dolasilmasiyla tamamlanir. Ada turu Hamza Tasi'nin önünde baslar. Yine Hamza Tasi'nin önünde son bulur. Törenin amaci; soyun sürdürülmesi, belalarin denize atilmasi, döllenmenin bu mevsimde baslamasi ve topragin bereketlenmesi. Her yil Mayis ayinin 20'sinde yapilan bu festival Uluslararasi boyutlara ulasmistir. Bu festivalin Halk Oyunlari bölümünü organize eden GIFSAD (Giresun Kültür Sanat ve Folklor Dernegi) ayni zamanda Giresun yöresi oyunlarinin yurt içinde ve yurt disinda tanitimini da yapmaktadir. Dernekle ilgili bilgi 0-454- 212 6222 no'lu telefondan alinabilir.
YÖRESEL YEMEKLER:
Her yörenin kendine has mutfağı olduğu gibi Giresun'un da kendine özgü çok değişik ve lezzetli yemekleri vardır. Özellikle yörenin en önemli sebzesi olan Karalahanadan değişik yiyecekler yapılmaktadır. Bunun yanında mısır unundan da yiyecekler yapılır. Tabi ki Karadeniz denilince aklımıza ilk gelen hamsi, Giresun mutfağını da süsler. Yemeklerden Bazıları:
· · Hamsi Böreği
· · Karalahana çorbası, dolması ve dible,
· · Isırgan püresi,
· · Mısır Ekmeği,
· · Fasulye Turşusu,
· · Kiraz Tuzlaması,
· · Pezik Mıhlaması
YÖRESEL GİYİM:
Il Merkezi ve kiyi bölgelerinde çagdas giysiler giyildigi halde iç kesimlerde geleneksel giysiler yaygindir. Giresun'da pestamal kadin giyiminin degismez bir parçasidir. Kadinlarda basa örtülen, bele sarilan pestamalin degisik türü vardir. Kadinlar baslarina "Kesan Pestamal " denilen gösterisli ve ince bir dokumayi bellerine de düz çizgili veya direkli pestamal diye adlandirilan dokumayi sararlar. Kadinlar eskiden canfes (üç etek) de giyerlerdi. Ev gezmelerinde, dügün ve bayram gibi özel günlerde kadinlar baslarina altin tepelik , boyunlarina besibiryerde ve kollarina da hasir bilezik takarlardi. Hasir bilezikler günümüzde de büyük ilgi görmektedir. Eskiden dokunan yün çoraplara günümüzde pek rastlanmamaktadir
Boyali yasmak ve çember, pestamal, entari, hirka ve yelek günlük kadin giyimini olusturmaktadir. Ayaklarina giyilen kara lastik artik kullanilmamaktadir. Kentte de görülen bu giyimin yaninda modern giyim de yaygindir. Erkek giyiminde daglik kesimlerde "Aba Zipka" denen paçalari dar, baldirdan yukarisi bol pantolonlar giyilir. Bu giyimde yörenin sert ikliminin etkisi vardir. Erkeklerde aba zipkanin yaninda çerkes kayisi, kama, (belde), gümüs kamaligi , (boyunda) , kabalak (basta) ve çizme giyilmektedir. Erkekler il merkezinde, kiyi ve kasabalarinda ceket ve pantolon giyerler, kasket takarlar. Günümüzde Giresun halki modern giyimi kullanmaktadir. Yine köy ve kasabalarda kadinlar ev içinde oyali yasmak veya çember, entari, pestamal veya sal olarak, ayaklarina lastik veya kundura giyerler.
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Karadeniz Bölgesi halk oyunlari bazi ince ayrinti farkliliklari disinda genelde birbirine benzerler. Bölge halki kiyisinda yasadigi deniz gibi hareketli ve coskundur. Giresun oyunlari içinde en önemlisi Giresun Karsilamasi ve horondur. Horonu erkekler yine bölgenin meshur çalgisi kemençe veya davul zurna esliginde oynarlar. Kadinlar ise def, zurna , ud ve saz esliginde oynarlar. Horonun düz horon, xxx saray, dik horon ve karsilamanin tüfekli çandir karsilamasi, bel kirmasi, sallama gibi müzigin ritmine göre degisen çesitleri vardir.
Giresun, Giresun türküleri yönünden de zengin bir ildir. Giresun türkülerinden bazi örnekler; Mican, Tamzara, Karahisar Türküsü, Fingil, Bir Findigin Içini, Merekte Sari Saman, Oy Giresun Kayiklari, Aksu Derler Adina, Al Perde Yesil Perde, Sokakbasi Meyhane v.s. dir. Giresun'da bugün unutulmamış ve hala halkın ve çeşitli oyun gruplarının oynamış olduğu oyunlardan bahsedecek olursak Karşılamalar, Tüfekli çandır karşılaması, Horonlar, kız Sallama horonu, erkek Sallama horonu, erkek Sıksara ( Sıksaray- sık Horon)Horonu, Kolbastı ( Fingil, Metelik) Gürcü sallaması gibi oyunları sayabiliriz.
KARŞILAMALAR
Giresun yöresinin temel esasını oluşturan oyun karşılamadır. Oyun çok eskiye dayanır. İsmini karşılıklı oynamaktan alır. Buradaki karşılama "Karşılık" kökünden gelen, karşı karşıya oynama diye de nitelendirilen karşılamayı esas alır. Karşılamada ise kız ve erkekler karşı karşıya oynarlar. Oyun ritmik olarak 9 zamanlıdır. Bu karşılama türünde ayak değişmeden ritim kalıbında değişiklikler olabilir. Örneğin kalıpta bulunan üçlünün yeri her zaman sonda olmayabilir.Örneğin; Miralay müziğinin üçlüsü sondadır .( 2 + 2 + 2 + 3 = 9 ) Bağlamam Perde Perde müziğinin üçlüsü ise ikinci sıradadır. ( 2 + 3 + 2 + 2 = 9 ) bunun sebebini müzik geleneği konusunda anlatmıştık. Kullanılan müzikler; Miralay, Bağlamam Perde Perde, Altın Yüzük Var Benim, Oy Giresun Kayıkları, Giresun'un Evleri, Al Tavandan Belleri, Çıkma Fındık Dalına, Bulancak Karşılaması, Zurna Karşılaması .
Çoğunlukla bağlama, davul - zurna ve kemence ile oynanır. Eskiden kalma karşılama müziklerinin bazıları bugün çoğunlukla kullanılır. Fakat bazı bölümleri özellikle kullanılmaz. Çünkü icrası oldukça zordur. Ritm ve ölçü kaçırma riski çoktur. Örneğin; Çandır Karşılamasının (tüm repertuar kayıtlarında bu türkü Giresun karşılaması olarak bilinir) oyun bölümündeki çarptırma ve taramalar(tıramola) herkesin yapabileceği bir şey değildir. Onun için halk oyunları grupları bu ezginin sadece türkü bölümünü kullanırlar.
TÜFEKLİ ÇANDIR KARŞILAMASI
Oyun adını Giresun iline bağlı Çandır köyünden alır. Giresun'da bir gerçeğe inanılır. "Giresun'da en güzel Çandırlılar oynar."Herkesin bildiğinin aksine bu oyun savaşı anlatmaz. Giresun ve çevresinde yapılan düğünlerde "Konak Gitme" olayı vardır. Bu ziyaretlerde herkes kendi köyünün, kasabasının veya bulunduğu yerin oyununu oynar. İşte Çandırlılar konak gittikleri köylerde ilk olarak bu oyunu oynarlar. Oyun şöyle oynanır;
Tüfeği olan herkes ortaya toplanıp bir daire kurarlar. İçlerinden tecrübeli biri çavuşluk yapar. Oyun özellikle davul ve zurna ile oynanır. Önce müzik başlar. Normal karşılama ritminden daha ağır oynanır. Çavuşun komutuyla yavaş yavaş oynanmaya başlanır. Yine çavuşun "nişan al" komutuyla havaya, daire ortasına yere veya birbirlerinin ayakları dibine nişan alırlar. Çavuşun "ateş" komutuyla herkes ateş eder. Boşalan tüfekleri çavuş doldurmaya başlar. Tekrar aynı şekilde nişan ve ateş komutlarıyla oyun böylece devam eder. İlk zamanlar çakmaklı üstten doldurmalı tüfekler kullanılırdı. Boşalan tüfeklere ezva (barutu ateşlemeye yarayan tıpa) ve barut doldurma işini de çavuş yapardı. Daha sonra ki zamanlarda mavzer, sonra da av tüfekleri kullanıldı. Bu seferde boşalan tüfeklere fişek ve mermi doldurma işini yine çavuş üstlenirdi.
Oyun dokuz zamanlıdır (2 + 2 + 2 + 3 = 9). Normal karşılama ritminden daha ağır (yavaş) ritmle oynanır. Oyunda göze çarpan özellik ise tüfek ile havaya ve yere ateş etme özelliğidir. Kullanılan müzikler; Çandır Tüfekli Karşılaması.
HORONLAR
Giresun il merkezinde horon görüldüğü gibi, ilimizde esas olarak horon Görele ilçesi ve çevresinde sıkça icra edilir. Çoğunlukla kemence ve davul - zurna ile oynanır. Görele'de yaygın olmasının sebebi büyük kemence üstatlarının Göreleli olmalarında ileri gelir. Horonların isimleri de, bu ustaların isimleriyle anılır. Bunun sebebi bu eserleri ilk icra eden kişi olmaları, yani yaratıcısı olmalarıdır. Örneğin Tuzcuoğlu horonu, Piçoğlu Sıksarası gibi. Görele konum itibariyle Trabzon ile Giresun'un tam ortasında yer alır. Coğrafik olarak Giresun'a bağlıdır. Ancak birçok kültürel değer bakımından (türkü, halk oyunları) Trabzon'a daha yakındır. Yayla olarak da Trabzon ile aynı yaylayı, yani Sis Dağı ve Kadırga Yaylasını kullanır. "Bu olayın sebebini birazdan yayla kültürü konusunda anlatacağız". Trabzon halk oyunları olarak Giresun'dan önce atılım yapmış kullandıkları oyun ve müzikleri halka, yıllar içerisinde icra yoluyla göstermiştir. Halk da bu oyunları Trabzon yöresi diye kabullenmiştir. Hatta Giresunlular dahi bunu kabul etmiştir. Fakat sonra kendi oyunlarını ve müziklerini ortaya çıkarmak istediklerinde "Bu Trabzon yöresi, bunu Giresun yöresi olarak oynayamaz, tanıtamazsınız" şeklinde eleştiriler aldılar. 196O'lı yıllardan önce her iki ilde bu müzikler kullanılırken ve bu oyunlar oynanırken kimse Trabzon Giresun ayrımı yapmazken günümüzde bu ayrım yapılmaktadır. Mecburen yeni müzik ve oyun (Trabzon'da kullanılmayan) arayışına girildi.En büyük kemence ustaları Giresun'dan çıkmasına rağmen horonlarda çoğunlukla Davul - Zurna kullanılmaya başlandı. Şu gerçeği de unutmamak lazımdır. Harşit çayı doğal bir sınır olduğundan, Harşit çayının Doğusu ve Batısı arasında bir takım kültürel farklılıklar vardır. Her ne olursa olsun; Görele, Espiye, Eynesil yöreleri ayrı değerlendirilmelidir.
KIZ SALLAMASI:
Giresun'da karşılama türü oyunların dışında yöre karakterine ve coğrafyasına uygun olan bir başka oyun da horon türüdür. Bu oyun cumhuriyetten sonra ortaya çıkmıştır. Nedeni ise; kızların kendi aralarında yaptıkları eğlencelerde erkekleri taklit ederek oynamaya başlamalarıdır. Figür zenginliği 5 veya 6'yı geçmez. 7 zamanlıdır. Oldukça yumuşak, narin ve cilveli bir şekilde oynanır.
Çoğunlukla kemençeyle oynanır. Bağlama, Def, Ud gibi sazlarda kullanıldığı görülür. Kullanılan müzikler; Çavuşlu Horonu, Püsküllü .
ERKEK SALLAMASI:
Giresun tarihi kadar eskidir. En az 3 kişi ile oynanır. Tatlı sert bir anlayış vardır. Yöresel tabiriyle "gevrek" tir. Oyun 5 zamanlıdır. Figür zamanları 10 birim zaman ve bağlantılıdır. Oyun halka şeklinde oynanır. Oynanılan yerin şekline göre bağlı dizi düz, halka, yarım halka şeklinde de oynanır. Figür bakımından zengindir. Horonun olmazsa olmazı olan "alaşağı" figürü sıkça yapılır. Bir nevi sık horona geçmek için, alıştırma ve ısınma oyunu da diyebiliriz.
Genellikle kemençe veya davul zurnayla oynanır. Müzik olarak çoğunlukla Merekte Sarı Saman kullanılır
SIKSARAY (SIKSARAY,HORON):
Bu oyun sallamanın aksine daha sert ve coşkulu oynanır. Sık'ın anlamı çok çabuk demektir. Bir çeşit sık oyun, sık horon çabuk horon demektir. Az zaman içinde çabuk ve fazla figür yapmak gerekmektedir. Sıksara, zamanla sıksaray olmuştur. Burada yörelerin mahalli ağızları büyük rol oynamıştır. Oyun 7 zamanlıdır.
Horon,"Karadeniz bölgesinde özellikle Doğu Karadeniz'in kıyı kesimlerinde toplu olarak ve daha çok bağlı diziyle oynanan disiplinli halk oyunlarının genel adı dır. Horum, Horun, forom vb. şekillerinde de söylenir.
Horon Cenevizlilerden kalmadır. Karadeniz'e özellikle Harşit havzasına gelip buradan da Türk ve Yunan kavimlerine geçmiştir. İstila ve temaslar sonucu oradan Batı Avrupa'ya ve Karadeniz'in doğusuna yayılmıştır.
Genel olarak ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinde Trabzon, Rize Giresun civarında oynanır. Bunun yanı sıra az da olsa Artvin, Ordu, Samsun, Bayburt, Gümüşhane gibi illerde de görülebilir.
Horonda denizin dalga hareketlerini ve kıpırtılarını, balıkların çırpınışını görür gibi oluruz. Horonların oluşmasında Karadeniz bölgesinin çok engebeli doğal yapısının, fırtınalı hırçın bir deniz olan Karadeniz'in sarp bir arazide bazen bir ayağını bile zor basabildiği patika yollarda yürüyen ve sırtında yük taşıyan Karadeniz insanının çevikliği anlatılmaktadır. Horonda yapılan hareketler incelendiğinde, belleme, çapalama, deniz dalgalarının parçalanması, dalgaların kıyıdan geri çekilirken çakıllarda çıkardığı ses, kürek çekme, balıkların ağlara yakalandıkları andaki çırpınışları gibi doğal olayların veya işle ilgili tarımsal hareketlerin canlandırıldığı görülür.
Horom kelimesi ve horla üzerindeki dik olarak kümelendirilmiş birkaç bağdan oluşan mısırlara verilen bir isimdir. Horomların bulunduğu tarla uzaktan görünüş olara kollarını havaya kaldırmış bir şekilde duran insan kalabalığını andırır. Horon oyunlarında genellikle kollar havaya kalkmış bir biçimde oynanır. Bu duruş horomları andırmaktadır. Bundan esinlenerek Horon adını aldığı söylenir. Horonlar dizi oyunu biçiminde onandıkları zaman dizi biçimleri sıra dizi-lişi, görünüşünde olarak tek sıra erkek, tek sıra kadın, düz dizi, eğri dizi, koşut dizi, bağlı dizi, bağlı tek dizi, bağlı alaca dizi, açık diziş kapalı dizi biçiminde oynanmak-tadır.
Oyun 7 zamanlıdır. Ayak figürleri 10 birim zamanlı ve bağlantılıdır. Çoğunlukla kemençe, davul - zurna ile oynanır. Belli bir müziği yoktur. Mahalli saz sanatçılarının isimlerini de verdikleri kendine özgü özel horon ezgileriyle icra edilir. Halka oyunu biçimindeki dizilişlerde ise; düz halka, koşut halka, bağlı halka, tek halka, kapalı halka, açık halk, bağımlı halka, tek halka erkek, tek halka kadın, halka, tepeli halka dizilişleri görülmektir
KOLBASTI (Fingil-Metelik):
Fingil (Kolbastı - Metelik) havası çoğunlukla türkülü oyunlardır. Giresun'da bu gün hemen hemen bütün gruplar ya Lazutlar'ı yada Dereboyu Kavaklar'ı kullanırlar. Bunlar çoğunlukla popüler olduğu ve insanların kulağında ezgileri zaten var olduğu için icrası da kolay olduğundan çokça rağbet görür. Oysa Giresun'da daha bir çok fingil havası türküsü vardır. Özellikle Sokakbaşı Meyhane, Oy Bahçenize Ben Giremedim vb. daha bir çok türkü mevcuttur. Bunlar halk oyunlarında da kullanılabilen türkülerdir. Ancak sorulduğunda özellikle Sokakbaşı Meyhane türküsünü halk oyunu olarak çok ağır bulurlar. Bu sebepten kullanmazlar. Fakat eskiyi araştırdığımızda bu oyunun zaten ağır, aheste oynandığı söylenir. Halk oyunları müzikleri bazen metronomları artırılarak çalınır. Ancak bazıları buna müsait değildir. Bu müsait olmayanlardan birisi olan "Sokakbaşı Meyhane" isimli Fingil oyun havasıdır. Sözlü oyun grubuna girer. "Bu oyuna "Kol Ağası" da denilmektedir. Genelde 2 ve 4 zamanlıdır. Bolu yöresindeki bazı oyunlara benzemektedir. Genelde "Lazutlar" türküsüyle oynanır. 4 zamanlıdır. Bazı Yörelerde; zağma, bildiş oyun havası diye bilinen bu tür oyunlar ve müzikler Giresun yöresinde karşımıza Kolbastı ve Metelik olarak çıkar. Kol deyimi kolcudan gelmektedir. Cumhuriyetten önceki ve de sonraki o dönemlerde; gümrük görevi, polis görevi ve jandarma görevi verilen görevliler vardı. Hatta kişilere ormancı görevi de verilirdi.Karakol ismide buradan gelir. Kara üzerinde ve şehir içinde görev yapan emniyet ve asayiş birimi. Kolcu ise şehir dışında köylerde, kırsal kesimde mermi, silah, tütün, uyuşturucu, alkollü içecekler kaçak ağaç kesme vb. davranışları durdurmakla ( bugünkü köy korucusu) görevli kişilerdi. Bunlar; mert, korkusuz, silahlı ve atlı gezerler. Çünkü görev alanları çok geniştir. Cumhuriyet öncesinde işret (alkollü içki) yasak olduğundan bu defa yöre delikanlıları da aksine sazlı ve sözlü içki muhabbeti yaptıklarından; işte çoğu zaman kolcularca baskına uğrarlardı.
Muhabbet yapan yöre delikanlıları cesur, yiğit ve atak olmak zorundaydılar. Çünkü, her an baskına uğrayacakları için silahları da vardı. Başka bir eğlence şekli olmadığından yasakla vicdanları arasında bir çeşit savaş verirlerdi. Zamanla baskın yapa yapa ve zamanla basıla basıla kolcu ile yöre delikanlıları birbirlerini görmezlikten gelirler ve arkadaş olurlardı. İşte bu her iki insanın oyunlara karışması hatta oynaması ile oluşan ve oynanan bir oyun olduğundan buna zamanla kol havası, kol oyunu veya kolbastı denilmiştir. Kol havasının bir çeşitlemesi de Fingil ve Meteliktir. Oyun 2 ve 4 zamanlıdır. Figür genişliği pek yoktur. Bağlama en çok kullanılan enstrümandır. Müzikle ayak figürleri uyumludur. Kullanılan müzikler; Oy Bahçenize Ben Giremedim, Lazutlar, O Yaylanın Çimenine, Sokakbaşı Meyhane . biz burada Lazutlar müziğinin nota ve ritmik yapısını aşağıda gösterdik.
GÜRCÜ SALLAMASI:
Giresun Merkezden, Ordu iline doğru olan bölgelerde, özellikle Bulancak ve Piraziz ilçesi ile yükseklerinde sıkça görülür. Muhacirler zamanında buralara yerleşen Gürcü halkı tarafından yöreye getirildiği sanılmaktadır. Giresun'da pek oynanmaz. Bunun için nota ve ritmik yapısını göstermeye gerek yoktur. Ordu yöresinde görülen Gürcü Horonu ile gerek müzik, gerek ritm ve gerekse figür olarak aynıdır. Oyun; 8 ( 3 + 2 + 3 ) zamanlıdır. Ziyadesiyle aynı oyun Ordu yöresinde oynanır.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Giresun Kalesi, Fındık Üretimi, Hayırsız Ada, Şebinkarahisar Kalesi, Kümbet, Bektaş, Gölyanı, Kulakkaya ve Sisdağı Yaylaları, Aksu Şenlikleri, Pınarlar Şelalesi Aygır Gölü, Giresun Kalesi, Gedikkaya
ALINTIDIR..
Her yil Mart ayinin 14' ünde yilbasi tutulur. O sabah erkenden kalkilir, deniz veya akarsudan su alarak eve gelinir ve sag ayak ile esikten geçilerek eve girilir. Su evin dört bir tarafina serpilir. Eger hayvanlar varsa onlarin üzerine de serpilir. O gün kimse evine ugursuz gelir diye misafir kabul etmez, ancak ayagi denenmis birisi varsa o eve çagrilir. Gelen kisi sag ayagini içeriye atar yeni yiliniz hayirli olsun martinizi bozuyorum der o gece evde isirgan veya paça pisirilir içine yesil boncuk atilir. Bunlari yerken boncuk kimin agzina gelirse o yil bu sahis ekine baslar, aile içerisinde bol rizikli kabul edilir.
Yine Mart'in 14 ünde gün tutulur. Mart'in 14'ü, Mart 15'i , Nisan 16'si, Mayis v.b. aylar olarak adlandirilir. O günlerdeki havanin durumuna göre o aylarin nasil geçecegi hakkinda fikir yürütülür.
6 Mayis'ta hidrellez tutulur. Bu gün Hizir ve Ilyas Aleyhissamlarin bir araya geldigine ve artik kis ayinin bitip güzel günlerin gelecegine inanilir.
Yine aksamdan 3-5 genç kizlar niyet tutarak bir gül agacinin dibine yüzüklerini gömerler. Sabahleyin mani okuyarak onlari çikarirlar. Söylenen maninin manasina göre talihlerini denerler.
MAYIS YEDİSİ(AKSU ŞENLİKLERİ)
Her yil Mayis ayinin 7'sinde (Miladi 20 Mayis) kutlanir. 1977 yilina kadar "MAYIS YEDISI" adiyla sürdürülen törenler bu tarihten sonra "AKSU SENLIKLERI" adini almistir. Daha sonra 1992 yili basinda alinan yeni bir kararla daha genis kitlelerle sosyal ve kültürel iliskilerin saglanmasi ve sürdürülmesi amaçlanarak adinin "ULUSLARARASI KARADENIZ AKSU FESTIVALI" olmasi kabul edilmistir. Her yil 20 Mayis günü Giresun'un dogusunda bulunan Aksu Deresinin deniz ile birlestigi yerde insanlar toplanirlar. Özellikle hastalar, dertliler, çocugu olmayanlar, dilekleri olanlar Aksu Deresinin kiyisina giderler bir dilek dileyip yedi çift bir tek tasi suya atarlar. Aksu mahallinde yapilan bu törenler üç ana bölümden olusur.
1-SACAYAKTAN GEÇME GELENEGI: Soyun sürdürülmesi kültürüne dayanir. Çocugu olmayanlar dilekte bulunarak üç kez sacayaktan geçerler. Üç kutsal sayilan bir rakamdir. Sacayak ana rahminin simgesidir.
2-DERE TASLAMA GELENEGI: Ilkbahar , doganin hayat buldugu mevsimdir. Doganin getirdigi yasama zevkiyle insanlar da bütün kötülüklerden arinmak geregini duyarlar. Aksu Deresinin denize döküldügü yerde toplanan insanlar "Derdim Belam Denize" diyerek yedi çift bir tek tas atarlar. Yedi kutsalligi olan bir rakamdir. Tek tas, dilegin yerini bulmasi için atilan sonuncu tastir.
3-ADANIN ETRAFINI DOLASMA GELENEGI: Soyun sürdürülmesi inanciyla yapilan sacayaktan geçme gelenegi Ada'nin etrafinin dolasilmasiyla tamamlanir. Ada turu Hamza Tasi'nin önünde baslar. Yine Hamza Tasi'nin önünde son bulur. Törenin amaci; soyun sürdürülmesi, belalarin denize atilmasi, döllenmenin bu mevsimde baslamasi ve topragin bereketlenmesi. Her yil Mayis ayinin 20'sinde yapilan bu festival Uluslararasi boyutlara ulasmistir. Bu festivalin Halk Oyunlari bölümünü organize eden GIFSAD (Giresun Kültür Sanat ve Folklor Dernegi) ayni zamanda Giresun yöresi oyunlarinin yurt içinde ve yurt disinda tanitimini da yapmaktadir. Dernekle ilgili bilgi 0-454- 212 6222 no'lu telefondan alinabilir.
YÖRESEL YEMEKLER:
Her yörenin kendine has mutfağı olduğu gibi Giresun'un da kendine özgü çok değişik ve lezzetli yemekleri vardır. Özellikle yörenin en önemli sebzesi olan Karalahanadan değişik yiyecekler yapılmaktadır. Bunun yanında mısır unundan da yiyecekler yapılır. Tabi ki Karadeniz denilince aklımıza ilk gelen hamsi, Giresun mutfağını da süsler. Yemeklerden Bazıları:
· · Hamsi Böreği
· · Karalahana çorbası, dolması ve dible,
· · Isırgan püresi,
· · Mısır Ekmeği,
· · Fasulye Turşusu,
· · Kiraz Tuzlaması,
· · Pezik Mıhlaması
YÖRESEL GİYİM:
Il Merkezi ve kiyi bölgelerinde çagdas giysiler giyildigi halde iç kesimlerde geleneksel giysiler yaygindir. Giresun'da pestamal kadin giyiminin degismez bir parçasidir. Kadinlarda basa örtülen, bele sarilan pestamalin degisik türü vardir. Kadinlar baslarina "Kesan Pestamal " denilen gösterisli ve ince bir dokumayi bellerine de düz çizgili veya direkli pestamal diye adlandirilan dokumayi sararlar. Kadinlar eskiden canfes (üç etek) de giyerlerdi. Ev gezmelerinde, dügün ve bayram gibi özel günlerde kadinlar baslarina altin tepelik , boyunlarina besibiryerde ve kollarina da hasir bilezik takarlardi. Hasir bilezikler günümüzde de büyük ilgi görmektedir. Eskiden dokunan yün çoraplara günümüzde pek rastlanmamaktadir
Boyali yasmak ve çember, pestamal, entari, hirka ve yelek günlük kadin giyimini olusturmaktadir. Ayaklarina giyilen kara lastik artik kullanilmamaktadir. Kentte de görülen bu giyimin yaninda modern giyim de yaygindir. Erkek giyiminde daglik kesimlerde "Aba Zipka" denen paçalari dar, baldirdan yukarisi bol pantolonlar giyilir. Bu giyimde yörenin sert ikliminin etkisi vardir. Erkeklerde aba zipkanin yaninda çerkes kayisi, kama, (belde), gümüs kamaligi , (boyunda) , kabalak (basta) ve çizme giyilmektedir. Erkekler il merkezinde, kiyi ve kasabalarinda ceket ve pantolon giyerler, kasket takarlar. Günümüzde Giresun halki modern giyimi kullanmaktadir. Yine köy ve kasabalarda kadinlar ev içinde oyali yasmak veya çember, entari, pestamal veya sal olarak, ayaklarina lastik veya kundura giyerler.
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Karadeniz Bölgesi halk oyunlari bazi ince ayrinti farkliliklari disinda genelde birbirine benzerler. Bölge halki kiyisinda yasadigi deniz gibi hareketli ve coskundur. Giresun oyunlari içinde en önemlisi Giresun Karsilamasi ve horondur. Horonu erkekler yine bölgenin meshur çalgisi kemençe veya davul zurna esliginde oynarlar. Kadinlar ise def, zurna , ud ve saz esliginde oynarlar. Horonun düz horon, xxx saray, dik horon ve karsilamanin tüfekli çandir karsilamasi, bel kirmasi, sallama gibi müzigin ritmine göre degisen çesitleri vardir.
Giresun, Giresun türküleri yönünden de zengin bir ildir. Giresun türkülerinden bazi örnekler; Mican, Tamzara, Karahisar Türküsü, Fingil, Bir Findigin Içini, Merekte Sari Saman, Oy Giresun Kayiklari, Aksu Derler Adina, Al Perde Yesil Perde, Sokakbasi Meyhane v.s. dir. Giresun'da bugün unutulmamış ve hala halkın ve çeşitli oyun gruplarının oynamış olduğu oyunlardan bahsedecek olursak Karşılamalar, Tüfekli çandır karşılaması, Horonlar, kız Sallama horonu, erkek Sallama horonu, erkek Sıksara ( Sıksaray- sık Horon)Horonu, Kolbastı ( Fingil, Metelik) Gürcü sallaması gibi oyunları sayabiliriz.
KARŞILAMALAR
Giresun yöresinin temel esasını oluşturan oyun karşılamadır. Oyun çok eskiye dayanır. İsmini karşılıklı oynamaktan alır. Buradaki karşılama "Karşılık" kökünden gelen, karşı karşıya oynama diye de nitelendirilen karşılamayı esas alır. Karşılamada ise kız ve erkekler karşı karşıya oynarlar. Oyun ritmik olarak 9 zamanlıdır. Bu karşılama türünde ayak değişmeden ritim kalıbında değişiklikler olabilir. Örneğin kalıpta bulunan üçlünün yeri her zaman sonda olmayabilir.Örneğin; Miralay müziğinin üçlüsü sondadır .( 2 + 2 + 2 + 3 = 9 ) Bağlamam Perde Perde müziğinin üçlüsü ise ikinci sıradadır. ( 2 + 3 + 2 + 2 = 9 ) bunun sebebini müzik geleneği konusunda anlatmıştık. Kullanılan müzikler; Miralay, Bağlamam Perde Perde, Altın Yüzük Var Benim, Oy Giresun Kayıkları, Giresun'un Evleri, Al Tavandan Belleri, Çıkma Fındık Dalına, Bulancak Karşılaması, Zurna Karşılaması .
Çoğunlukla bağlama, davul - zurna ve kemence ile oynanır. Eskiden kalma karşılama müziklerinin bazıları bugün çoğunlukla kullanılır. Fakat bazı bölümleri özellikle kullanılmaz. Çünkü icrası oldukça zordur. Ritm ve ölçü kaçırma riski çoktur. Örneğin; Çandır Karşılamasının (tüm repertuar kayıtlarında bu türkü Giresun karşılaması olarak bilinir) oyun bölümündeki çarptırma ve taramalar(tıramola) herkesin yapabileceği bir şey değildir. Onun için halk oyunları grupları bu ezginin sadece türkü bölümünü kullanırlar.
TÜFEKLİ ÇANDIR KARŞILAMASI
Oyun adını Giresun iline bağlı Çandır köyünden alır. Giresun'da bir gerçeğe inanılır. "Giresun'da en güzel Çandırlılar oynar."Herkesin bildiğinin aksine bu oyun savaşı anlatmaz. Giresun ve çevresinde yapılan düğünlerde "Konak Gitme" olayı vardır. Bu ziyaretlerde herkes kendi köyünün, kasabasının veya bulunduğu yerin oyununu oynar. İşte Çandırlılar konak gittikleri köylerde ilk olarak bu oyunu oynarlar. Oyun şöyle oynanır;
Tüfeği olan herkes ortaya toplanıp bir daire kurarlar. İçlerinden tecrübeli biri çavuşluk yapar. Oyun özellikle davul ve zurna ile oynanır. Önce müzik başlar. Normal karşılama ritminden daha ağır oynanır. Çavuşun komutuyla yavaş yavaş oynanmaya başlanır. Yine çavuşun "nişan al" komutuyla havaya, daire ortasına yere veya birbirlerinin ayakları dibine nişan alırlar. Çavuşun "ateş" komutuyla herkes ateş eder. Boşalan tüfekleri çavuş doldurmaya başlar. Tekrar aynı şekilde nişan ve ateş komutlarıyla oyun böylece devam eder. İlk zamanlar çakmaklı üstten doldurmalı tüfekler kullanılırdı. Boşalan tüfeklere ezva (barutu ateşlemeye yarayan tıpa) ve barut doldurma işini de çavuş yapardı. Daha sonra ki zamanlarda mavzer, sonra da av tüfekleri kullanıldı. Bu seferde boşalan tüfeklere fişek ve mermi doldurma işini yine çavuş üstlenirdi.
Oyun dokuz zamanlıdır (2 + 2 + 2 + 3 = 9). Normal karşılama ritminden daha ağır (yavaş) ritmle oynanır. Oyunda göze çarpan özellik ise tüfek ile havaya ve yere ateş etme özelliğidir. Kullanılan müzikler; Çandır Tüfekli Karşılaması.
HORONLAR
Giresun il merkezinde horon görüldüğü gibi, ilimizde esas olarak horon Görele ilçesi ve çevresinde sıkça icra edilir. Çoğunlukla kemence ve davul - zurna ile oynanır. Görele'de yaygın olmasının sebebi büyük kemence üstatlarının Göreleli olmalarında ileri gelir. Horonların isimleri de, bu ustaların isimleriyle anılır. Bunun sebebi bu eserleri ilk icra eden kişi olmaları, yani yaratıcısı olmalarıdır. Örneğin Tuzcuoğlu horonu, Piçoğlu Sıksarası gibi. Görele konum itibariyle Trabzon ile Giresun'un tam ortasında yer alır. Coğrafik olarak Giresun'a bağlıdır. Ancak birçok kültürel değer bakımından (türkü, halk oyunları) Trabzon'a daha yakındır. Yayla olarak da Trabzon ile aynı yaylayı, yani Sis Dağı ve Kadırga Yaylasını kullanır. "Bu olayın sebebini birazdan yayla kültürü konusunda anlatacağız". Trabzon halk oyunları olarak Giresun'dan önce atılım yapmış kullandıkları oyun ve müzikleri halka, yıllar içerisinde icra yoluyla göstermiştir. Halk da bu oyunları Trabzon yöresi diye kabullenmiştir. Hatta Giresunlular dahi bunu kabul etmiştir. Fakat sonra kendi oyunlarını ve müziklerini ortaya çıkarmak istediklerinde "Bu Trabzon yöresi, bunu Giresun yöresi olarak oynayamaz, tanıtamazsınız" şeklinde eleştiriler aldılar. 196O'lı yıllardan önce her iki ilde bu müzikler kullanılırken ve bu oyunlar oynanırken kimse Trabzon Giresun ayrımı yapmazken günümüzde bu ayrım yapılmaktadır. Mecburen yeni müzik ve oyun (Trabzon'da kullanılmayan) arayışına girildi.En büyük kemence ustaları Giresun'dan çıkmasına rağmen horonlarda çoğunlukla Davul - Zurna kullanılmaya başlandı. Şu gerçeği de unutmamak lazımdır. Harşit çayı doğal bir sınır olduğundan, Harşit çayının Doğusu ve Batısı arasında bir takım kültürel farklılıklar vardır. Her ne olursa olsun; Görele, Espiye, Eynesil yöreleri ayrı değerlendirilmelidir.
KIZ SALLAMASI:
Giresun'da karşılama türü oyunların dışında yöre karakterine ve coğrafyasına uygun olan bir başka oyun da horon türüdür. Bu oyun cumhuriyetten sonra ortaya çıkmıştır. Nedeni ise; kızların kendi aralarında yaptıkları eğlencelerde erkekleri taklit ederek oynamaya başlamalarıdır. Figür zenginliği 5 veya 6'yı geçmez. 7 zamanlıdır. Oldukça yumuşak, narin ve cilveli bir şekilde oynanır.
Çoğunlukla kemençeyle oynanır. Bağlama, Def, Ud gibi sazlarda kullanıldığı görülür. Kullanılan müzikler; Çavuşlu Horonu, Püsküllü .
ERKEK SALLAMASI:
Giresun tarihi kadar eskidir. En az 3 kişi ile oynanır. Tatlı sert bir anlayış vardır. Yöresel tabiriyle "gevrek" tir. Oyun 5 zamanlıdır. Figür zamanları 10 birim zaman ve bağlantılıdır. Oyun halka şeklinde oynanır. Oynanılan yerin şekline göre bağlı dizi düz, halka, yarım halka şeklinde de oynanır. Figür bakımından zengindir. Horonun olmazsa olmazı olan "alaşağı" figürü sıkça yapılır. Bir nevi sık horona geçmek için, alıştırma ve ısınma oyunu da diyebiliriz.
Genellikle kemençe veya davul zurnayla oynanır. Müzik olarak çoğunlukla Merekte Sarı Saman kullanılır
SIKSARAY (SIKSARAY,HORON):
Bu oyun sallamanın aksine daha sert ve coşkulu oynanır. Sık'ın anlamı çok çabuk demektir. Bir çeşit sık oyun, sık horon çabuk horon demektir. Az zaman içinde çabuk ve fazla figür yapmak gerekmektedir. Sıksara, zamanla sıksaray olmuştur. Burada yörelerin mahalli ağızları büyük rol oynamıştır. Oyun 7 zamanlıdır.
Horon,"Karadeniz bölgesinde özellikle Doğu Karadeniz'in kıyı kesimlerinde toplu olarak ve daha çok bağlı diziyle oynanan disiplinli halk oyunlarının genel adı dır. Horum, Horun, forom vb. şekillerinde de söylenir.
Horon Cenevizlilerden kalmadır. Karadeniz'e özellikle Harşit havzasına gelip buradan da Türk ve Yunan kavimlerine geçmiştir. İstila ve temaslar sonucu oradan Batı Avrupa'ya ve Karadeniz'in doğusuna yayılmıştır.
Genel olarak ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinde Trabzon, Rize Giresun civarında oynanır. Bunun yanı sıra az da olsa Artvin, Ordu, Samsun, Bayburt, Gümüşhane gibi illerde de görülebilir.
Horonda denizin dalga hareketlerini ve kıpırtılarını, balıkların çırpınışını görür gibi oluruz. Horonların oluşmasında Karadeniz bölgesinin çok engebeli doğal yapısının, fırtınalı hırçın bir deniz olan Karadeniz'in sarp bir arazide bazen bir ayağını bile zor basabildiği patika yollarda yürüyen ve sırtında yük taşıyan Karadeniz insanının çevikliği anlatılmaktadır. Horonda yapılan hareketler incelendiğinde, belleme, çapalama, deniz dalgalarının parçalanması, dalgaların kıyıdan geri çekilirken çakıllarda çıkardığı ses, kürek çekme, balıkların ağlara yakalandıkları andaki çırpınışları gibi doğal olayların veya işle ilgili tarımsal hareketlerin canlandırıldığı görülür.
Horom kelimesi ve horla üzerindeki dik olarak kümelendirilmiş birkaç bağdan oluşan mısırlara verilen bir isimdir. Horomların bulunduğu tarla uzaktan görünüş olara kollarını havaya kaldırmış bir şekilde duran insan kalabalığını andırır. Horon oyunlarında genellikle kollar havaya kalkmış bir biçimde oynanır. Bu duruş horomları andırmaktadır. Bundan esinlenerek Horon adını aldığı söylenir. Horonlar dizi oyunu biçiminde onandıkları zaman dizi biçimleri sıra dizi-lişi, görünüşünde olarak tek sıra erkek, tek sıra kadın, düz dizi, eğri dizi, koşut dizi, bağlı dizi, bağlı tek dizi, bağlı alaca dizi, açık diziş kapalı dizi biçiminde oynanmak-tadır.
Oyun 7 zamanlıdır. Ayak figürleri 10 birim zamanlı ve bağlantılıdır. Çoğunlukla kemençe, davul - zurna ile oynanır. Belli bir müziği yoktur. Mahalli saz sanatçılarının isimlerini de verdikleri kendine özgü özel horon ezgileriyle icra edilir. Halka oyunu biçimindeki dizilişlerde ise; düz halka, koşut halka, bağlı halka, tek halka, kapalı halka, açık halk, bağımlı halka, tek halka erkek, tek halka kadın, halka, tepeli halka dizilişleri görülmektir
KOLBASTI (Fingil-Metelik):
Fingil (Kolbastı - Metelik) havası çoğunlukla türkülü oyunlardır. Giresun'da bu gün hemen hemen bütün gruplar ya Lazutlar'ı yada Dereboyu Kavaklar'ı kullanırlar. Bunlar çoğunlukla popüler olduğu ve insanların kulağında ezgileri zaten var olduğu için icrası da kolay olduğundan çokça rağbet görür. Oysa Giresun'da daha bir çok fingil havası türküsü vardır. Özellikle Sokakbaşı Meyhane, Oy Bahçenize Ben Giremedim vb. daha bir çok türkü mevcuttur. Bunlar halk oyunlarında da kullanılabilen türkülerdir. Ancak sorulduğunda özellikle Sokakbaşı Meyhane türküsünü halk oyunu olarak çok ağır bulurlar. Bu sebepten kullanmazlar. Fakat eskiyi araştırdığımızda bu oyunun zaten ağır, aheste oynandığı söylenir. Halk oyunları müzikleri bazen metronomları artırılarak çalınır. Ancak bazıları buna müsait değildir. Bu müsait olmayanlardan birisi olan "Sokakbaşı Meyhane" isimli Fingil oyun havasıdır. Sözlü oyun grubuna girer. "Bu oyuna "Kol Ağası" da denilmektedir. Genelde 2 ve 4 zamanlıdır. Bolu yöresindeki bazı oyunlara benzemektedir. Genelde "Lazutlar" türküsüyle oynanır. 4 zamanlıdır. Bazı Yörelerde; zağma, bildiş oyun havası diye bilinen bu tür oyunlar ve müzikler Giresun yöresinde karşımıza Kolbastı ve Metelik olarak çıkar. Kol deyimi kolcudan gelmektedir. Cumhuriyetten önceki ve de sonraki o dönemlerde; gümrük görevi, polis görevi ve jandarma görevi verilen görevliler vardı. Hatta kişilere ormancı görevi de verilirdi.Karakol ismide buradan gelir. Kara üzerinde ve şehir içinde görev yapan emniyet ve asayiş birimi. Kolcu ise şehir dışında köylerde, kırsal kesimde mermi, silah, tütün, uyuşturucu, alkollü içecekler kaçak ağaç kesme vb. davranışları durdurmakla ( bugünkü köy korucusu) görevli kişilerdi. Bunlar; mert, korkusuz, silahlı ve atlı gezerler. Çünkü görev alanları çok geniştir. Cumhuriyet öncesinde işret (alkollü içki) yasak olduğundan bu defa yöre delikanlıları da aksine sazlı ve sözlü içki muhabbeti yaptıklarından; işte çoğu zaman kolcularca baskına uğrarlardı.
Muhabbet yapan yöre delikanlıları cesur, yiğit ve atak olmak zorundaydılar. Çünkü, her an baskına uğrayacakları için silahları da vardı. Başka bir eğlence şekli olmadığından yasakla vicdanları arasında bir çeşit savaş verirlerdi. Zamanla baskın yapa yapa ve zamanla basıla basıla kolcu ile yöre delikanlıları birbirlerini görmezlikten gelirler ve arkadaş olurlardı. İşte bu her iki insanın oyunlara karışması hatta oynaması ile oluşan ve oynanan bir oyun olduğundan buna zamanla kol havası, kol oyunu veya kolbastı denilmiştir. Kol havasının bir çeşitlemesi de Fingil ve Meteliktir. Oyun 2 ve 4 zamanlıdır. Figür genişliği pek yoktur. Bağlama en çok kullanılan enstrümandır. Müzikle ayak figürleri uyumludur. Kullanılan müzikler; Oy Bahçenize Ben Giremedim, Lazutlar, O Yaylanın Çimenine, Sokakbaşı Meyhane . biz burada Lazutlar müziğinin nota ve ritmik yapısını aşağıda gösterdik.
GÜRCÜ SALLAMASI:
Giresun Merkezden, Ordu iline doğru olan bölgelerde, özellikle Bulancak ve Piraziz ilçesi ile yükseklerinde sıkça görülür. Muhacirler zamanında buralara yerleşen Gürcü halkı tarafından yöreye getirildiği sanılmaktadır. Giresun'da pek oynanmaz. Bunun için nota ve ritmik yapısını göstermeye gerek yoktur. Ordu yöresinde görülen Gürcü Horonu ile gerek müzik, gerek ritm ve gerekse figür olarak aynıdır. Oyun; 8 ( 3 + 2 + 3 ) zamanlıdır. Ziyadesiyle aynı oyun Ordu yöresinde oynanır.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Giresun Kalesi, Fındık Üretimi, Hayırsız Ada, Şebinkarahisar Kalesi, Kümbet, Bektaş, Gölyanı, Kulakkaya ve Sisdağı Yaylaları, Aksu Şenlikleri, Pınarlar Şelalesi Aygır Gölü, Giresun Kalesi, Gedikkaya
ALINTIDIR..
