Kan grupları hakkında bilinmesi gerekenler, onu kırmızı hayati sıvı olarak biliriz. Kan olmazsa yaşayamayız. Hücrelerin oksijen ve besin alabilmesi için elzem olan kan ile ilgili araştırmalar senelerdir sürmektedir. Tıpta son derece önemli bir yeri olan kan grupları ile ilgili dal her geçen gün yeni eklenen bilgiyle daha da zenginleşiyor. Kan grupları hakkında bilgi verecek olursak; Karl Landsteiner isimli araştırmacı 1901 senesinde pıhtılaşmayı açıklarken kan gruplarını 0, A ve B olarak kategorilere ayırdı.
Şimdi kan grupları nedir konusundan kan grupları nasıl yazılır hususuna kadar yanıt bekleyen soruları yanıtlayalım.
Temel kan grupları A,B ve 0 olarak bilinse de kan transfüzyon derneğinin tanımladığı 33 farklı kan grubu varlığından söz etmek mümkün.
Vücut ağırlığımızın %7 ila 8’inı kan oluşturmaktadır.
Kırmızı kan hücrelerinin yüzeyindeki moleküller, kan gruplarını oluşturuyor. Alıcı ve verici moleküller arasındaki uyumsuzluk, tehlikeli sonuçlar yaratabiliyor. Bu uyumsuzluk, kan nakilleri sonrasında bağışıklık sisteminde ölüme varabilen reaksiyonları tetikliyor. Ama bu durum tüm kan grupları için geçerli değil.
Kısa bir süre evvel araştırmacılar tarafından Junior kan grubu bulundu ve yayınlandı. Junior pozitif ve junior negatif kan grupları arasındaki herhangi bir uyumsuzluk tehlikeli reaksiyonlar doğurabilmektedir.
Kan grupları sadece insanlara özgü değildir. Köpeklerde de bir düzineden fazla kan grubu vardır.
Kan gruplarının keşfinden önce hekimler, insan ve hayvanlar arasında da kan nakli yapılabileceğini düşünüyordu ama elbette bu mümkün değil.
Dünya genelinde kan gruplarının dağılımına bakacak olursak;
Kan grupları insanlardaki kanın özelliklerini belirlemek maksadıyla antikorlara bakarak belirlenen sınıflandırmadır. Kana kırmızı rengini, kandaki alyuvarlar verir. Kan proteinlerine göre gruplar oluşur. Bu proteinler 3 gruba ayrılır. A, B ve RH proteinleri aralarında 8 adet kan grubu oluşturur. Bağışıklık sisteminin ürettiği A, B ve RH antikorları kanda bulunur.
Hiçbir kan yapısında antikor ve proteinler yan yana değildir. Bunlar birbirlerini tutarak katılaşıp çökerler. Kişiler birbirlerine kan verirken alıcı ve vericilerin kanlarındaki protein ve antikorların incelenmesi gerekir. Farklı gruptan kişiler arasında kan alışverişi olmaz. Kan grupları içinde AB grubu genel alıcı, 0 grubu ise genel vericidir.
Rh faktörü olan “Eritroblastoz” bazı kişilerde bulunmaz ve Rh negatif olarak adlandırılır. Eritroblastozun kanda bulunmama olasılığı %15’tir. Eritroblastoz, anne ve bebeğin kan gruplarındaki uyuşmazlık sebebiyle kırmızı kan gruplarının harabiyetne sebebiyet verir. Bu durum genetiktir ve bebeğin kanının değiştirilmesi gerekir. Eritroblastoz, RH faktörü hastalığı eritroblastoz fetalis, yenidoğanlarda had sarılık olarak adlandırılır.
Kan Grupları Özellikleri
Kan grupları anne ve babadan çocuğa Mendel kanunları ile aktarılır. Bir anneden, bir de babadan alınan gen çocukta kan grubunu belirler.
Anne ve babadan gelen genler aynı karakteri taşıyorsa homozigot, farklı karakterlerde genler taşıyorsa heterozigot olarak adlandırılır. Homozigot anne ve babanın çocukları aynı kan grubundan olur. Baskın olan gen, çekinik olan geni bastırır ve özelliklerini kapatır. Kişi B0 genlere sahipse B, 00 genlere sahipse 0 kan grubu oluşur.
Kan Grupları Nasıl Belirlenir?
Kan gruplarını tespit etmek oldukça kolaydır. Kan grupları, içlerindeki antijenlere göre belirlenir. Hangi antijen varsa onun zıttı bir de antikor vardır. Söz gelimi kan grubu A olan bir kişinin kanında A antijeni ve B antikoru bulunur. Kan grubu tespiti için kullanılan ana malzemeler antijen ve antikorlardır.
Kişinin parmağından iğne yardımıyla kan alınır ve 3 yere damlatılır. Anti-A, Anti-B ve Anti-D, 3 ayrı kan damlasına damlatılır.
Kan grupları tablosuna göre ;
Şimdi kan grupları nedir konusundan kan grupları nasıl yazılır hususuna kadar yanıt bekleyen soruları yanıtlayalım.
Temel kan grupları A,B ve 0 olarak bilinse de kan transfüzyon derneğinin tanımladığı 33 farklı kan grubu varlığından söz etmek mümkün.
Vücut ağırlığımızın %7 ila 8’inı kan oluşturmaktadır.
Kırmızı kan hücrelerinin yüzeyindeki moleküller, kan gruplarını oluşturuyor. Alıcı ve verici moleküller arasındaki uyumsuzluk, tehlikeli sonuçlar yaratabiliyor. Bu uyumsuzluk, kan nakilleri sonrasında bağışıklık sisteminde ölüme varabilen reaksiyonları tetikliyor. Ama bu durum tüm kan grupları için geçerli değil.
Kısa bir süre evvel araştırmacılar tarafından Junior kan grubu bulundu ve yayınlandı. Junior pozitif ve junior negatif kan grupları arasındaki herhangi bir uyumsuzluk tehlikeli reaksiyonlar doğurabilmektedir.
Kan grupları sadece insanlara özgü değildir. Köpeklerde de bir düzineden fazla kan grubu vardır.
Kan gruplarının keşfinden önce hekimler, insan ve hayvanlar arasında da kan nakli yapılabileceğini düşünüyordu ama elbette bu mümkün değil.
Dünya genelinde kan gruplarının dağılımına bakacak olursak;
- Her 100 kişiden 40’ı 0 Rh pozitif,
- 7’si 0 Rh negatif,
- 34’ü A Rh pozitif
- 6’sı A Rh negatif
- 8’i B Rh pozitif
- 1’i B Rh negatif
- 3’ü AB Rh pozitif
- 1’i AB Rh negatif
- Buna göre 0 grubu cesur ve özgüvenli
- A grubu asabi ve hassas
- B grubu uyumlu ve yaratıcı
- AB grubu ilginç ve çekici olarak tanımlanır.
Kan grupları insanlardaki kanın özelliklerini belirlemek maksadıyla antikorlara bakarak belirlenen sınıflandırmadır. Kana kırmızı rengini, kandaki alyuvarlar verir. Kan proteinlerine göre gruplar oluşur. Bu proteinler 3 gruba ayrılır. A, B ve RH proteinleri aralarında 8 adet kan grubu oluşturur. Bağışıklık sisteminin ürettiği A, B ve RH antikorları kanda bulunur.
Hiçbir kan yapısında antikor ve proteinler yan yana değildir. Bunlar birbirlerini tutarak katılaşıp çökerler. Kişiler birbirlerine kan verirken alıcı ve vericilerin kanlarındaki protein ve antikorların incelenmesi gerekir. Farklı gruptan kişiler arasında kan alışverişi olmaz. Kan grupları içinde AB grubu genel alıcı, 0 grubu ise genel vericidir.
Rh faktörü olan “Eritroblastoz” bazı kişilerde bulunmaz ve Rh negatif olarak adlandırılır. Eritroblastozun kanda bulunmama olasılığı %15’tir. Eritroblastoz, anne ve bebeğin kan gruplarındaki uyuşmazlık sebebiyle kırmızı kan gruplarının harabiyetne sebebiyet verir. Bu durum genetiktir ve bebeğin kanının değiştirilmesi gerekir. Eritroblastoz, RH faktörü hastalığı eritroblastoz fetalis, yenidoğanlarda had sarılık olarak adlandırılır.
Kan Grupları Özellikleri
- A grubu RH negatif; kan grubunu belirleyen A genine sahip olan ve RH faktörü barındıran kan grubudur.
- A grubu RH pozitif: A genine sahip olan fakat RH faktörünün bulunmadığı kan grubudur.
- B grubu RH negatif: B geni olan fakat RH faktörü bulunmayan kan grubudur.
- B grubu RH pozitif: İçinde B geni ve RH faktörünün bulunduğu kan grubudur.
- AB grubu RH negatif: Kanda hem A hem de B geni bulunur ancak RH faktörü bulunmaz.
- AB grubu RH pozitif: Hem A hem de B genlerini barındırır, aynı zamanda RH faktörünü de bünyesinde barındırır.
- 0 grubu RH negatif: Kanda hem A, hem B, hem de RH Faktörleri bulunmaz.
- 0 grubu RH pozitif: Kandan A ve B genleri bulunmaz ama RH faktörü mevcuttur.
Kan grupları anne ve babadan çocuğa Mendel kanunları ile aktarılır. Bir anneden, bir de babadan alınan gen çocukta kan grubunu belirler.
Anne ve babadan gelen genler aynı karakteri taşıyorsa homozigot, farklı karakterlerde genler taşıyorsa heterozigot olarak adlandırılır. Homozigot anne ve babanın çocukları aynı kan grubundan olur. Baskın olan gen, çekinik olan geni bastırır ve özelliklerini kapatır. Kişi B0 genlere sahipse B, 00 genlere sahipse 0 kan grubu oluşur.
Kan Grupları Nasıl Belirlenir?
Kan gruplarını tespit etmek oldukça kolaydır. Kan grupları, içlerindeki antijenlere göre belirlenir. Hangi antijen varsa onun zıttı bir de antikor vardır. Söz gelimi kan grubu A olan bir kişinin kanında A antijeni ve B antikoru bulunur. Kan grubu tespiti için kullanılan ana malzemeler antijen ve antikorlardır.
Kişinin parmağından iğne yardımıyla kan alınır ve 3 yere damlatılır. Anti-A, Anti-B ve Anti-D, 3 ayrı kan damlasına damlatılır.
- Eğer Anti-A çökelirse kanda A antijeni,
- Anti-B çökelmişse kanda B antijeni var demektir.
- Eğer Anti- F çökelmişse kan Rh’dir.
- Sadece A antikoru çökeldiyse A rh- kan grubuna,
- Sadece B antikoru çökeldiyse B rh- kan grubuna sahipsiniz demektir.
- Hem A hem de B antikorları çökeldiyse AB RH- kan grubuna,
- Tüm damlalar çökelti oluşturduysa AB RH+ kan grubuna sahipsiniz demektir.
- Eğer çökelme oluşmadıysa bu, 0 RH negatif kan grubuna sahip olduğunuzu gösterir.
Kan grupları tablosuna göre ;
- AB Rh+ diğer tüm kan gruplarından
- AB Rh- diğer tüm Rh- kan gruplarından
- A Rh+ O Rh- O Rh+ A Rh- A Rh+
- A Rh- O Rh- A Rh-
- B Rh+ O Rh- O Rh+ B Rh- B Rh+
- B Rh- O Rh- B Rh-
- O Rh+ O Rh- O Rh+
- O Rh- O Rh- ‘den kan alabilir.
- AB Rh+ AB Rh+
- AB Rh- AB Rh- AB Rh+
- A Rh+ A Rh+ AB Rh+
- A Rh- A Rh+ A Rh- AB Rh+ AB Rh-
- B Rh+ B Rh+ AB Rh+
- B Rh- B Rh+ B Rh- AB Rh+ AB Rh-
- O Rh+ Tüm Rh+ kan gruplarına
- O Rh- ise tüm kan gruplarına kan verebilir.
