TUKANLAR
-Ramphastidae-
Tukanın hantal gagası ısrarla devam eden bir anormallik olabilir.Belki bu başlangıçta çoktan ortadan kalkan özel, iri ve yumuşak bir meyvayı ya da böceği yemek için gelişmiştir.Uzunluğu dolayısıyla kuş yüksekçe yerlerdeki meyva ve etli tohumlara erişebilir.Ama daha kısa gagalı kuşlar içinde besine erişmek diye bir problem yoktur.Bir savunma silahı olarak gaga zarar vermekten çok düşmanı korkutmak bakımından değerli olabilir.Bu gaga gerçekten düşmanı korkutacak gibidir.Ama tukanlara saldıran birkaç yırtıcı hayvanı, özellikle sansarları ve iri atmacaları pek de engellemediği anlaşılmaktadır.
Tukan'ın gagası beslenme, saldırı ve savunma ihtiyaçlarından daha başka bir nedenle gelişmiş olabilir.Belki çeşitli cinslerin belirgin gagaları, vucutları aynı renkte olanlar arasında bir tanıtma işaretidir.Ayrıca gaga, kur gösterisinde bir rol oynayabilir.Ama bunların hiçbiri de gözlenmemiştir.Belki de tukanın gagasının uyum sağlama konusunda herhangi bir görevi yoktur.Belki de bu bir rastlantı sonucu gelişmiştir ve kuş da gagasını, yaşayacak ve gelişecek kadar iyi kullanmayı başarmıştır.
Tukan sanki sade gagadan oluşmuş, dengesiz bir kuş gibi gözükür.Ama aslında gagası etkili bir meyva toplayıcı ve yapı mühendisliğinin de şahane bir örneğidir.Gaga şaşılacak kadar hafiftir.Çünkü dıştaki kemiksi kın, sert hücre liflerinden oluşan bir ağla bağlanmıştır.Bu gagaya hem güç ve hem de hafiflik sağlar.Hemen hemen gaganın ucuna kadar erişen dil çok ince ve dardır.Oldukça katı ve serttir.İki yanında da saçak gibi kıllar bulunur.Gaga gibi bu kılların görevi de belli değildir.
Tukan, meyva yiyeceği zaman gagasının keskin, çentikli kesici kenarlarıyla bir parça koparır.Bunu gagasının ucunda biraz çevirir.Başını kaldırır ve lokma
Tukan, Meksika'nın güney kesiminden aşağıda Paraguay ve Kuzey Arjantin'e kadar uzanan bölgede yaygındır.En fazla olduğu yer Amazon kesimidir.Herhalde kuş burada genelleşmiş bir ağaçkakansı atadan üremiştir.Gagaları en büyük olan daha iri, karga boyundaki cinsler çoğunlukla alçak topraklardaki sık yağmur ormanlarında yaşar.Örneğin Toko ve Karina gagalı tukan.Bunlar Tukanlar türündendir.Yerli tupi kızılderilileri bu kuşlara hala Toko der.Avrupalı kaşifler yüzyıllar önce bu sözü bozarak tukan haline sokmuşlardır.Bu iri tukanların gövdeleri siyahtır.Boyunlarında zıt renkte lekeler vardır.Üst ve alt kuyruk örtüleri kırmızı, sarı ya da beyazdır.
Alçak topraklarda birkaç küçük tukan cinsi de vardır.Ama çoğu daha yukarılardaki dağların ormanlık kesimlerinde yaşarlar.Familyanın en yaygın ve en renkli tüylü üyeleri ipek vucutlu Arasari'lerdir.Bunlar parlak kanatlılar (Pterogolossus) türündendir.Meksika'dan Arjantin'e kadar olan bölgede, çeşitli yüksekliklerdeki kesimlerde bulunan 11 arasari, tukanların en toplumcu olanlarıdır.Küçük sürüler halinde ormanda dolaşır, geceleri de bir arada ağaç kovuklarına tünerler.Diğer parlak renkli bir grup da dağ tukanları türündedir.Bunlar mevsimlere göre çeşitli meyva etli tohumlar olgunlaşırken, Andlar'ın yamaçlarından aşağıya inip yukarılara çıkarlar.
Bütün diğer parlak tüylü orman kuşlarında olduğu gibi, Tukanların üzerindeki kesik şekiller de çevreye uyarlar.Bu yüzden kuşlar kolaylıkla seçilmez, özellikle öğleyin dinlenmek için ağaçların tepelerinde hareketsiz oturdukları zaman..Parlak renklerini farkeden bir kimse onları yaprakların arasında bir çeçek ya da bir meyva sanır.Renkleri saklanmalarına en fazla yardım eden cinsler alakarga boyundaki küçük tukanlardır.Bunlar tukan familyasının en ufak üyeleridir.Gagaları da, gövde büyüklüğüne oranla, çok küçük sayılır.Ormanda yaşayan hayvanların en gürültücülerinden biridir.İri tukanlar sıcak gün süresince, yüksek sesle karga gibi bağırırlar.Cırlak sesleri sakin ormanda 750 metreden ya da daha öteden duyulur.Tukanlar altı kadar kuştan oluşan küçük, gürültücü gruplar halinde hızla dolaşırlar.Ağaçların tepesinde besin alırken de adeta birbirleriyle konuşurlar.Kaba, kulak tırmalayıcı, kahkaya benzeyen sesler çıkarırlar.Bunların arasında da gagalarını birbirine vurarak şıkırdatırlar.Tukanlar çok zaman gagalarıyla adeta düello ederler.Birbirlerine etli tohum atarlar.Ya da bunları gagadan gagaya geçirirler.
Tukan ağaç kovuklarına yuva yapar.Ya çürümüş kırık bir gövdedeki doğal kovukları ya da bir ağaçkakanın terkettiği oyuğu seçer.Bunu biraz büyütebilir.Yerden olan yükseklik önemli değildir.Hem toprak hizasında, hem de yüksek ağaçların yukarılarında yuvalar bulunmuştur.Bazı iri tukanlar kovuğun dibine birkaç yeşik yaprak döşerler.Ama cinslerin çoğu burayı çıplak bırakır.Dişi yumurtlamadan önce çöpleri ve tahta parçacıklarını temizler.Dibe 2-4 parlak beyaz yumurta bırakır.Küçük tukanlar yuvalarını oldukça temiz tutarlar.Ama iri cinsler öyle değildir.hem erginler ve hem de yavrular sindirilemeyen mayva çekirdeklerini kusarlar.Bunlar çok geçmeden yuvanın dibinde sert bir şilte oluşturur.
Hem erkek hem de dişi tukan kuluçkaya yatar ve yavrulara bakar.Kuluçka süresi sadece 16 gün kadardır.Ama yavruların gelişme süresi belirgin bir şekilde uzundur.Karina gagalı tukanlarda bu 6-7 haftadır.Yumurtadan çıkan yavrular çıplaktır.Önce tukana da benzemezler.Gagaları yassı ve enlidir.Alt gaga üsttekinden daha uzundur.Yavruların yumuşak dilleri gaga boşluğunu da tamamiyle doldurur.Yavrular büyürken gaga da yavaş yavaş erginlerdeki iriliğine kavuşur.Ama tam boyunu ve rengini birkaç ay sonra alır.
ALT TÜRLER
• Cuivier Tukanı (Ramphastos Cuvieri)
• Çift Yakalı Arasari (Pteroglossus Bitorquatus)
• Dağ Tukanı (Andigena Laminirostris)
• Kıvırcık Arasari (Pteroglossus Beauharnaesii)
• Küçük Zümrüt Tukan (Aulacorhynchus prasinus)
• Mavi Tukan (Andigena Hypoglauca)
• Oluk Gagalı Tukan (Ramphastos Vitellinus)
• Sakallı Tukan (Semnormis Ramphastinus)
• Sarı Göğüslü Tukan (Ramphastos Sulfuratus)
• Toko Tukanı (Ramphastos Toco)
• Yeşil Arasari (Aulacorhynchus Prasinus)
• Yeşil Parlak Kanatlı Tukan
KAYNAK
National Geographic Hayvanlar Ansiklopedisi
