Uyku bozuklukları: Yaşlanmak uykuyu nasıl etkiler?

Uyku bozuklukları: Yaşlanmak uykuyu nasıl etkiler?

65 yaşını geçmiş kadın ve erkeklerin yarıdan fazlası, en az bir çeşit uyku sorunundan şikayet eder. Birçok yaşlı insan sürekli uykusuzluk veya başka uyku sıkıntıları yaşar.

Yaşlandıkça, uyku alışkanlıklarımız değişir. Genel olarak yaşlı insanlar, parça parça uyurlar ve genç insanlara göre uykunun 3 ile 4. evrelerinde ve REM uykusunda (örneğin, derin uyumak ve rüya uykusu) daha az vakit harcarlar. Bununla birlikte, hangi yaşta olursanız olun, güç kazandırıcı iyi bir uyku, fiziksel ve duygusal sağlık için gereklidir.

Yaşlı insanlarda uyku sorunları
Yaşlandıkça iyi uyuma yetimizin kaybolmasına, birçok faktör katkıda bulunabilir. Bazı yaygın nedenler aşağıda yer almaktadır:

Kötü uyku alışkanlıkları: Düzensiz uyuma-uyanma alışkanlıkları bir kişinin sirkadiyen ritmini (24 saalik biyolojik ritim) etkileyebilir ve düzenli bir uyku zamanlaması oturtmasını zorlaştırabilir. Diğer davranışsal konular; örneğin yatma zamanından önce alkol almak, yatakta uyanık olarak fazla zaman geçirmek ya da gün içinde kestirmek de kişinin uyuma yeterliliğini etkiler.

Tıbbi hastalıklar: Yaşlı kişilerde belli kronik sağlık sorunları yaygındır. Kalp yetmezliği de dahil, kireçlenme, mide ekşimesi, menopoz ve Alzheimer gibi sağlık sorunları uykuyu etkileyebilir. Çünkü bunlar uykuya dalmayı zorlaştırabilir ya da kişinin çok sık uyanmasına neden olabilir. Sonuçta da uyku kalitesi ve süresi bozulur.

İlaçlar: Bazı ilaçlar kişinin uykuya dalma ve uykuda kalma yetisini zayıflatabilir ve hatta geceleri ayıklığını körükleyebilir.

Psikolojik sıkıntılar ya da psikiyatrik bozukluklar: İlerlemiş yaş, birçok yaşanmışlıkla da ayırdedilir; bunların kimisi olumlu, kimisi olumsuzdur. Örneğin, sevilen kişilerin ölümü, aile evinden taşınma hayatı değiştirir ya da hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan fiziksel sınırlamalar önemli düzeyde strese ve uyuma güçlüklerine neden olur.

Uyku bozuklukları: Uykuda nefesin geçici olarak durması, huzursuz bacak sendromu ve periyodik uzuv hareketleri gibi uyku bozuklukları, bazı durumlarda yaşlılıkla bağlantılı olabilir.

Emeklilik: Emeklilik genellikle günlük aktivitenin azalmasına ve atıl zaman bolluğuna neden olur. Bu da düzensiz uyuma-uyanma zamanlamasına ve kronik uyku sorunlarına yol açabilir.

Yeterli uyuyor musunuz?
Her insanın uyku ihtiyacı farklıdır. Eğer gençliğinizde olduğundan daha az uyuyorsanız, buna rağmen gün içinde kendinizi dinlenmiş ve enerjik hissediyorsanız, bu sadece şu anda daha az uykuya ihtiyaç duymanızdan kaynaklanabilir. Ancak, eğer uykusuz olmanızın günlük aktivitelerinizi etkilediğini fark ediyorsanız, doktorunuzla konuşmalısınız. Çünkü uyku kalitenizi arttırmak için atabileceğiniz adımlar vardır.

Yaşlılıkta kötü uyku kader değil
Yapılan çalışmalar, 65 yaşın üzerindekilerin hemen hemen yarısının uyku sorunu yaşadığını ortaya koysa da çok basit birkaç egzersizle uyku sorununu aşmak mümkün...

Kötü uykunun yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçası olmadığına dikkat çekenProf. Dr. Gülten Kaptan, yaşa bağlı artan kronik hastalıkların yaşlılarda insomnia (uyku bozukluğu) neden olduğunu söyledi.

Bu hastalıkların diyabetes mellitus, hipertansiyon, depresyon, akciğer hastalığı, kalp yetmezliği, romatoid artrit şeklinde sıralanabileceğini ifade eden Kaptan, 65 yaşın üzerindeki iki kişiden birinin uyku sorunuyla karşı karşıya kaldığını kaydetti.

Yaşlanma ile birlikte gece uzun süreli uykunun azalmış olmasına karşın, gündüz kısa süreli uyku sayısının arttığına dikkat çeken Kaptan, uyku sorunlarının dikkatin azalmasına da neden olabileceğini söyledi. Bu durumunda kişinin yaşam kalitesini bozabildiğini sözlerine ekledi.

“Yaşlı bireylerde rutin görevleri yerine getirememeye, dolayısı ile sağlık ve iyilik halinin sürdürülememesine neden olur. Oysa kaliteli uykunun kaliteli yaşam için gerekli olduğu gerçeği yadsınamaz. Yaşlıların yaşam kalitesinin yükseltilmesi hedefi doğrultusunda, uyku sorunlarının ele alınması gereklidir. Uyku insanın temel gereksinimleri içerisinde yeme, içme kadar gerekli bir gereksinimdir.”

İnsan bedeninde fizyolojik fonksiyonları, performansı, mood’u ve davranışsal tepkileri etkileyen ritimlerin olduğunun altını çizen Prof. Dr. Gülten Kaptan, biyolojik saatini önemine vurgu yaptı.

BİRDEN FAZLA NEDENİ OLABİLİR

“Uykuda majör belirleyici sirkadiyan ritmi düzenleyen biyolojik saattir. American Assoscaited of Sleep Medical yaklaşık doksan farklı, çeşitli derecelerde uyku hastalığı tanımlamıştır. Yaşlı yetişkinlerin en çok şikâyet ettiği uyku hastalığı ise insomniadır. İnsomnia nedenleri tıbbi, psikolojik ve psikiyatrik hastalıklardan kaynaklandığı gibi, çevresel ve davranışsal durumlardan da kaynaklanabilir.”

İyi uyku alışkanlığı olan yaşlıların da uyku düzeni insomnia rahatsızlığından ötürü bozulabileceğinin altını çizen Kaptan, uygun beslenme, egzersiz ve sağlıklı ilişkilerin uykuya ciddi katkısı olduğunu ifade etti. Kaptan bu konuda ise yaşlıların eğitilmesinin şart olduğunu söyledi.

RAHAT BİR UYKU İÇİN...



· Reflüsü olan bir yaşlı, yatmadan 3-4 saat önce yemeğini yemelidir, geç saatte yemek yemek reflüyü arttırır.

· Çok gereksinim varsa, hafif bir gece atıştırmasına izin verilebilir.

· Yaşlı birey anksiyete hissediyorsa, yatmadan önce ılık bir duş almasının önerilmesi doğru bir yaklaşımdır,

· Ilık duş anksiyetenin azalmasına, dolayısıyla uykuya geçişe yardım eder.

· Yatmadan önce gevşeme egzersizlerinin yapılması da uykuya geçişi kolaylaştırır.

· Gün ortasından sonra kafeinli içeceklerin alınmaması da önerilebilir.

· Kafeinin uyaran etkisi uykuya geçişi güçleştirebilir.

· Yaşlılarda gece idrara çıkma ihtiyacını azaltmak için, akşam yemeğinden sonra fazla sıvı tüketimi engellenmelidir. Böylelikle gece uykudan uyanma da engellenmiş olur.

· Özellikle yaşlılarda alışkanlık haline gelmiş olan, şekerleme diye adlandırdığımız kısa gündüz uykuları(naps), gün içinde yarım saati geçmemelidir.

· Yaşlılar sağlıklı uyuyabilmek için gün içinde ağır egzersizler yapmamalıdır.

· Uyku öncesi stres yaratan kitaplar okumak ya da TV programları seyretmek uykuya geçişi güçleştirebilir, dikkat edilmelidir.

· Yatağın temiz ve rahat olması da sağlıklı uyku uyuyabilmek için gereklidir.

· Yaşlılar insomnia yaşadıklarında genellikle farmakolojik ilaçları tercih etmektedirler.

· Yaşlılara uykuya geçiş için sürekli ilaç kullanımını yaşam şekli haline getirmek yerine, öncelikle farmakolojik olmayan, yukarıda sözü edilen yöntemleri denemeleri önerilmelidir.

· Yaşlılar gençlere göre 30-60 dakika daha az uyurlar.

· Yaşlıların uyku derinlikleri daha azdır ve uykuları gençlere göre daha değişkendir.

· Herhangi bir hastalığı olmaksızın 70 yaşında bir insan gece uykusu boyunca dört kez uyanmaktadır.