- 2 Mayıs 2012
- 463
- 7
Yenidoğan bebeğin çok uyuması normalmi?
yenidoğan bebeklerin beslenme dışında gün boyu uyumaları normaldir. 6-8 kere beslendikleri ve her beslenme süresinin yarım saati bulduğu düşünülürse 4-5 saat eder ki bu aslında yenidoğan bebekler yukarıda da verildiği üzere günde yaklaşık 18 saat civarı eder.
Yani çok uyumaları normaldir. Ancak bebek sürekli olarak hiç uyanmadan 8 saatten fazla uyursa bebeği kontrol etmek doğru olacaktır. Uykusu hafiftir. Uyurken yüzünde ve vücudunda sık olarak kendiliğinden olan hareketler gözlenir. Büyüdükçe uyanık kaldığı zamanlar uzar. Her bebeğin yapısı farklıdır. Bazı bebekler fazla, bazıları ise daha az uyurlar.
Uyku insan sağlığı ve yaşamı için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Bu vazgeçilmez ihtiyaç bebekler için sağlıklı büyüme ve gelişme açısından gerçekten üzerinde durulması gereken bir öneme sahiptir. Peki bebekler ne kadar uyumalıdır, çok uyumaları veya az uymaları normal midir?
Bebekler büyüdükçe uyku gereksinimleri azalmaktadır.
Yine bebeklerde uyku konusunda bilinmesi gereken bir mesele de bebeklerin gece uykusuna ihtiyaçları olduğu kadar gündüz uykusuna da ihtiyaçları olduğudur. Aslında yetişkin bir insanın dahi gündüz en az yarım saat uyuması sağlık açısından faydalıdır. Aşağıdaki grafikte bir bebeğin aylara göre uyuma ihtiyaçları saat olarak verilmiştir.
Bu sürelerde küçük oynamalar elbette olabilir. Yani günlük değişmeler görülebilir. Örneğin bebekte gaz sancıları varsa, bebek hasta ise, bir yeri ağrıyorsa ya da aç ise daha az uyuyacaktır. Bunun yanında ilaç alan bebekler bazı ilaçların etkisi nedeniyle normalden fazla uyuyabilir. Aşağıdaki tabloyu bir günlük değil genel olarak değerlendirmelisiniz. Yani bebek genelde kaç saat uyumaktadır buna bakılmalı ve çok fazla veya çok az uyuyorsa durumu bir doktora danışmalıdır.
BEBEK UYKU
1 haftalık 18 saat
1 aylık 17 saat
2 aylık 16-16,5 saat
3 aylık 15-16 saat
4 aylık 15,5 saat
5 aylık 15 saat
6 aylık 14-15 saat
9 aylık 13-14 saat
12 aylık 12-14 saat
18 aylık 12-13 saat
BEBEĞİN YATAĞI NASIL OLMALI
Bebeğin yatağını seçerken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Örneğin, yatak zemini sert olmalı, parmaklıklar arası mesafe 7 cm'den fazla olmamalıdır. Parmaklıklar arası geniş olursa bebeğin başı bunlar arasına sıkışabilir. Sert pamuklu veya yünlü döşekler yeğlenmelidir. Yastık kullanılmaz. Yorgan seçiminde elyaflı ya da kuştüyü ile doldurulmuş yorganlar yerine pamuklu ve yünlüler kullanılmalıdır. Bebekler yan ya da sırtüstü yatırılabilir. Beslendikten hemen sonra bir müddet yan yatması daha uygundur. Başın yatış pozisyonu sık sık değiştirilmelidir. Hep aynı tarafa yatarsa başta şekil bozukluğu oluşabilir.
BEBEK SOĞUKTAN NASIL KORUNMALI
Bebek için en uygun ortam ısısı 22°C ile 26°C arasındaki odadır. Ortam çok sıcak (29°C'nin üzerinde) değilse bebeğe bir kaç kat giysi giydirilmesi uygundur. Bunun için zıbın, fanila ve bebek bezi üstüne giydirilmiş pijama ya da tulum yeterlidir. Böyle giyinmiş bir bebeğin yatarken üzerinin örtülmesi kucağa alındığında da örtüsüne sarılı olarak tutulması uygundur.
Bebekler 2-3 aylık olana kadar çevredeki ısı değişikliklerinden çabuk etkilenirler. Açık kapı ve pencerelerden hava akımı olmamasına dikkat edilmelidir.
Ayrıca bebek sobaya çok yakın yatırılmaz. Bebeğin yüzü kızarmışsa çok ısınmış olabilir. Soluk veya mor olması ise onun üşüdüğünü gösterir. Bebeğin ensesine dokunularak vücut ısısı değerlendirilebilir. Ortam sıcak ise bebeğin giysileri ve örtüleri hafifletilir. Serin ortamda ise başlık ve eldiven giydirilir.
Göbek Bakımı
Göbek bakımı günde en az 3 defa yapılmalıdır. Göbek kordonu idrar ya da kaka ile kirlendiğinde daha sık bakım yapılabilir. Göbek bakımı, kordonunun her tarafını göbeğin dip yuvarlak kısmından göbek kordonunun ucundaki mandala doğru %70 lik alkol damlatarak yapılmalı,alkolün cilde temas etmemesi için steril kare gaz kullanılmalıdır.Daha sonra göbek kordonu steril kare gazla kurulayıp, bebek bezinin dışında kalacak şekilde bırakılır. Göbek düşene kadar banyo yaptırılmamalıdır.Silme tarzında banyo yaptırılabilir.Göbek kordonu düşene kadar etrafı kuru tutulmalıdır.
Göbek kordonu 10-15 gün içinde düşecektir,göbek düştükten sonrada iki gün daha %70lik alkol ile bakım yapılmaya devam edilir.
Göbekte akıntı,kızarıklık,kötü koku,ateş ve kanama gibi durumlarla karşılaşılır ise doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Banyosu
Göbek düşene kadar banyo yaptırılmamalıdır.Silme tarzında banyo yaptırılabilir. Banyosunu ,göbeği düştükten iki gün sonra yaptırabilirsiniz. Suyun sıcaklığının 36.5-37 derece,oda sıcaklığının 22-26 derece olması uygun olur. Banyo öncesi mutlaka hazırlığınızı yaptıktan sonra banyo işlemine başlayın çünkü bebekler çıplakken kendilerini güvende hissetmezler ve çok huzursuz olurlar.
Bebek Giydirilmesi
Kıyafetlerini seçerken;pamuklu,yumuşak,az dikişli olmasına özen gösterin. İlk aylarda ,iç giyim için body, dış giyim için tulum tercih edilmelidir. Giysiler bebeğin hareketlerini kısıtlamayacak bollukta olmalıdır.Bebekler baş,el ve ayaklarından çok çabuk üşeyeceklerinden şapka, eldiven ve çorap mutlaka giydirilmelidir.
Göz Bakımı
Bebeğinizin gözünde akıntı,çapak oluşmuşsa,steril gazlı bezi kaynamış ılık suda ıslatıp,gözümü içten dışa(burundan-kulağa doğru) doğru tek bir hareketle fazla bastırmadan silebilirsiniz. İşlemin tekrarlanması gerekirse yeni bir gazlı bez kullanılmalıdır. Gözde kızarıklık,aşırı çapaklanma ve şişlik varsa doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.
Kulak Bakımı
Kulaklar çok hassas olduğu için asla diplerine kadar temizlemeye çalışılmamalı , içine yabancı cisim sokulmamalıdır. Sadece kulağın arkası ve dış kulak kepçesi silinmelidir. Pamuklu çubuklar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Burun Bakımı
Serum fizyolojik damlatılarak ucu kıvrılmış peçeteyle dıştan ve ucundan temizlenir.
Ağız Bakımı
Anne göğüs hijyenine dikkat etmelidir. Dil ve ağız mukozası normal görünümde ise ağız bakımına ihtiyaç yoktur.
Ağız bakımı yapılacak ise kare gaz kaynamış ılımış suyla ıslatılarak ağız içi tek seferde alınmalıdır.
Deri Bakımı
Yenidoğanda deri çok ince olduğundan kolayca zedelenebilir.
Derinin kirli kalması nedeniyle pişikler ve deri enfeksiyonları çabuk gelişir.
Çok sıcak ortamda kalan veya çok kalın giydirilen bebekler isilik olurlar.
Yenidoğanda deri bütünlüğünü korumak için derinin temiz tutulması önemlidir.
Kaynamış ılımış su pamuk veya kare gazlar kullanılarak baş,boyun,,gövde,ekstremite ve kıvrım yerleri silinir ve iyice kurulanır.
Vücudu özellikle kıvrım yerleri bebe yağı ile yağlanır.
İç çamaşırları hergün değiştirilir.
Genital Bölge Bakımı
Alt değişikliği enaz 2 ay kaynamış ılımış suya batırılmış pamuklarla yapılır.
Kızlarda temizlik önden arkaya doğru uygulanmalıdır.
Alt temizliğinin pHı düşük sabunlarla yapılması pişik oluşumunu önler.
Gaz Çıkartma
Her emme sonrası gaz çıkartılarak sağ yan tarafa yatırılmalıdır.
Not: Bebeğinizle ilgili yapacağınız her işlem öncesi ve sonrası mutlaka ellerinizi yıkayın.
YENİDOĞAN DAVRANIŞLARI
Yenidoğanda bazı refleks ve içgüdüsel davranışlar vardır. Hiçbir yaşam deneyimi ve bilgisi olmayan yenidoğanın çevresiyle uyumunu sağlar:
- Çene titremesi,
- Alt dudağın içine dönmesi,
- Hıçkırık,
- Düzensiz solunum,
- Öksürme, hapşırma,
- Esneme,
- Sesli uyuma,
- İrkilmeler,
- Ağlarken el ve kollarının titremesi,
- Ağlama, sıcaktan soğuğa ani geçişlerde ve beslenirken bebeklerde morarma olur.
Cilt Özelliği
Doğumdan sonra deri normal renginden daha mor görülebilir.
Elleri ayakları soğuk olabilir.
Nefes alışı düzgün değildir ve hızlıdır.
Cildi kırmızı,pürüzlü ve hassasdır.
Vücut Özelliği
Kafa bedene oranla daha büyüktür ve normal doğan bebeklerde şekli doğum kanalından geçtiği için bozuk olabilir.
Kafasında yumuşak kısımlar vardır.(bıngıldak)
Bacakları içe doğru kıvrıktır,normaldir.
Çenesinde ve burun etrafında yağ kabarcıkları olabilir. (milia)
Sakral bölgede morluk olabilir(mongon lekesi)
Görme Ve İşitme Özellikleri
Bebeklerin çoğunda gözyaşı 2.ayda başlar.Doğar doğmaz duyuları algılmaya başlarlar.
Genital Özellikler
Anneden geçen hormonların etkisiyle kız ve erkek bebeklerin gögüslerinde şişme ve süt gelme olabilir.Gögüslere masaj yapmayın, sıkmayın.
Kız bebeklerin genital organları,vajinayı örten dudakları şiştir.Ayrıca akıntı ve kanama gelebilir.
Erkek bebeklerin yumurtalıklarının örten deri şiş görülebilir.6-12 ayda geçer.
Erkek bebeklerin %4 ünün testisleri henüz inmemiştir.
YENİDOĞAN SARILIĞI
Yeni Doğan Sarılığı
Yenidoğanda cilt ve gözaklarının (sklera) sarı bir renk almasıdır. Kan bilirubin düzeylerinin yükselmesi ile oluşur. Yaşlanmış ve bozulmuş kırmızı kan hücreleri tarafından üretilen sarı pigmente bilirubin denir. Biluribin normalde karaciğer tarafından barsak sistemine verilerek atılır. Ancak karaciğer bilirubini yeterli oranda barsağa veremezse kanda birikir ve sarılık oluşur.
YENİDOĞAN SARILIĞININ SEBEPLERİ
1. Fizyolojik (normal) sarılık:
Fizyolojik sarılık vaktinde doğan bebeklerin yaklaşık % 50 sinde, erken doğan bebeklerde ise daha yüksek oranlarda görülür. İlk 24 saatten sonra, genellikle doğumdan sonraki2.veya 3. günde ortaya çıkar. Karaciğerin henüz olgunlaşmaması ve yeterince bilirubin atamamasına bağlı olarak sarılık oluşur. Genellikle ilk bir-iki hafta içinde kendiliğinden kaybolur ve bilirubin düzeyleri zararsızdır.
2.Yetersiz anne sütü alımına bağlı sarılık:
Yetersiz anne sütü alımına bağlı olarak yenidoğanların yaklaşık % 5-10 unda gelişir. Belirtileri fizyolojik sarılığınkine benzer ancak biraz daha şiddetlidir.
3.Anne sütüne bağlı sarılık:
Anne sütü alan bebeklerin yaklaşık % 1-2 sinde görülür. Bazı annelerin sütlerinde ürettikleri özel bir inhibitör madde sebep olmaktadır. Bu madde ( enzim ) bebeğin barsaklarından normalden çok daha fazla bilirubini geri emmesine sebep olur. Bu tip sarılık doğumdan sonraki 4-7. günde başlar ; 3.-10.haftaya kadar sürebilir. Genellikle zararsızdır.
4.Kan grubu uyuşmazlığı: ( Rh veya ABO uyuşmazlığı)
Rh negatif (-) bir kadının bebeği Rh pozitifse (+) gebelik esnasında bebeğe ait eritrositlerin plasentayı aşarak anne kanında bağışıklık cevabına yol açması ile oluşur. Bu bağışıklık cevabı ancak Rh pozitif bir bebeğin doğumundan veya yapılan düşükten sonra ortaya çıkar. Bağışıklık cevabının şiddeti bundan sonra yapılacak her doğumla birlikte giderek artar.
ABO uyuşmazlığında ise hemen her zaman anenin kan grubu O, bebeğin kan grubu ise A veya B dir. ( Anti A duyarlılığı daha sık, Anti B duyarlılığı daha ağır seyirlidir.)
Kan grubu uyuşmazlığında annenin kanında oluşan antikorlar bebeğin kanını yabancı madde olarak algılar ve eritrositlerini parçalar. Eritrositlerin parçalanması ile bol miktarda bilirubin oluşur ve bu da sarılığa sebep olur. Sarılık fizyolojik sarılıktan farklı olarak ilk 24 saatte başlar. Çok ağır tablolara sebep olabilir. Ancak ilk yapılan doğum veya düşükten sonraki 72 saat içinde RhoGam enjeksiyonunun yapılması daha sonra doğurulacak bebeklerin yaşamını tehlikeye atacak antikorların oluşmasını engelleyebilmektedir.
TEDAVİ
1.Fizyolojik sarılıkta tedavi:
Eğer bebeğinizi biberonla besliyorsanız her 2-3 saatte bir beslemeyi deneyin.
2.Yetersiz anne sütüne bağlı sarılıkta tedavi:
Asıl tedavi anne sütü miktarını arttırmak olmalıdır. Bebek daha sık emzirilmelidir.( Her saat gibi ) Böylece mide barsak sisteminin hareketliliği arttırılır ve bilirubinin gaita yolu ile vücuttan daha çabuk atılması sağlanır.
Uyuyan bebeğin de 4 saatlik aralarla uyandırılıp beslenmesi faydalı olacaktır. Sık sık kilo alımı kontrol edilmelidir. Anne sütünün yetmediği durumlarda bir miktar formül mama verilebilir ancak şekerli suyun faydası yoktur.
3.Anne sütüne bağlı sarılıkta tedavi:
2-3 gün için anne sütünü keserek formül mama ile beslemek yararlı olabilir. Ancak bu süre içerisinde anne sütünün azalmasını engellemek için annenin göğsü sağılmalıdır. Hiçbirzaman için sarılığı engellemek için anne sütü tam olarak kesilmez. 2-3 gün sonra tekrar anne sütüne başlanır. Şekerli suyun formül mamadan daha fazla bilirubin uzaklaştırıcı etkisi olduğu kanıtlanmamıştır.
4.Ağır sarılıklarda tedavi: ( Kan uyuşmazlıklarında tedavi)
Kandaki bilirubin seviyesinin 20 mg/dl nin üzerine çıkması sağırlık beyin felci ( cerebral palsy) veya beyin harabiyetine neden olabilir. Bu kadar yüksek seviyeler genellikle kan grubu uyuşmazlıklarında görülür.
Bu komplikasyonlar fototerapi uygulanarak önlenebilir. Mavi ışık deride biriken bilirubini parçalar ve bilirubin düzeylerini düşürür.
Bazı nadir durumlarda ise kan değişimine gitmek gerekebilir. Bebeğin kanı taze kan ile değiştirilir. Ancak fizyolojik sarılıklar bu kadar ağır duruma dönüşmezler.
YENİDOĞAN BEBEK NASIL YATIRILMALIDIR
Yenidoğanın yattığı oda annesi dışında başka erişkinlerle sürekli paylaşılmayan, sıkça havalandırılan, kış aylarında 20 Cº yi aşmayan, yaz aylarında da mümkün olduğunca bu düzeye yakın sıcaklıkta bir oda olmalıdır. Odada süs eşyaları, çok sayıda çiçek ve çok sayıda kitap gibi toz barındıran eşyalar olmamalıdır. Oda tercihen güneş almalı, kapısı kapatılmamalıdır. Anne henüz yataktan kalkamıyorsa bebeğini beslemek için yatağına almalı ancak gece veya gündüz bebeğiyle aynı yatakta uyumamalıdır. Bebeğin iyi uyuyabilmek için mutlak sessizliğe ve karanlığa ihtiyacı yoktur. Ancak daha sonra geceyi öğretmek için, gece uykularında odanın loş veya karanlık olması daha doğrudur.
Bebekler yataklarına, karyolanın ayak ucuna yakın, yüzü açıkta kalacak şekilde üzeri örtülmüş ve sırtüstü olacak şekilde yatırılmalıdır. Yüzüstü yatış pozisyonu bebekler için tercih edilmez. Bebek beslendikten hemen sonra ve gazı çıkarılmadan yatırıldıysa veya beslendikten sonra sıkça kusma alışkanlığı varsa, yatağına yan yatırılabilir. Bu durumda yüz üstüne dönmediği kontrol edilmelidir. Herhangi pozisyonda yatarken kusmuş olduğu fark edilen bebeğin, ağız içi de telaşsız bir şekilde temizlenmedir. Bebeğin yastıkla yatması doğru değildir. Bebeğin çarşafının, örtüsünün ve elbiselerinin desensiz ve beyaz renkli olması, kusma ve vücuttan çeşitli akıntıların geldiği durumların daha erken fark edilmesinin de kolaylık sağlayacaktır.
BEBEĞİNİZ NE KADAR DUYABİLİR
Ani, yüksek ve düzensiz sesler bebeğinizi ürkütürken, yumuşak, sabit ve ritmik sesler bebeğinizi sakinleştirir. Yeni doğan bebeğiniz babasının sesinden annesinin sesinden olduğu kadar büyülenmeyecektir fakat babalar için de bu dönemde işitsel bir iletişim vardır. Düz bir yere uzanın ve bebeğinizi, kulağı tam kalbinizin üstüne gelecek şekilde göğsünüzün üstüne yerleştirin. Kalp atışınız ve nefes alma hareketlerinizin birleşiminin bebeğinizi uykuya geçirdiğini fark edeceksiniz. Bu, bütün bebeklerimizle yaptığım hoşuma giden bir uygulamadır. Bu uygulama, bebeklerin nispeten gelişmemiş olan motor kapasiteleri yüzünden daha az kıpırdadıkları ve sokulmaktan daha çok memnun oldukları yenidoğan döneminde en kolay gibi görünüyor
PREMATÜRE BEBEK
28. haftada doğan bebeklere Prematüre (erken doğmuş) bebek denilir. Ancak tıptaki ilerlemeler sonucunda 26. haftada doğan bebekler dahi yaşatılabildiği için prematüre kapsamına girmiştir.
Prematüre bebek fiziksel olarak gelişmelerini tamamlamadıkları için çok küçüktür, başı olduğundan daha büyük görünür. Yağ dokusu gelişmediği için cildi adeta saydamdır, hatta damarlarını bile görebilirsiniz. Bu bebekler doğum odasındaki kontrolden sonra, hemen özel bakım odasına alınır. Ağlamsı çok hafiftir ve nefes alma sorunu vardır. Prematüre bebeğin gelişebilmesi için annesiyle psikolojik bağ kurması çok önemlidir. Anne onu kucağınıza alamasa bile, kuvözdeki bebeğiyle mümkün olduğu kadar çok ten temasında bulunmalıdır. Mümkünse emzirmeli veya sütünü çekerek bebeğine verilmesini sağlamalıdır. Böylece, annenin sütü de aktif hale gelecek ve bebek hazır olduğu zaman emzirilebilecektir.
yenidoğan bebeklerin beslenme dışında gün boyu uyumaları normaldir. 6-8 kere beslendikleri ve her beslenme süresinin yarım saati bulduğu düşünülürse 4-5 saat eder ki bu aslında yenidoğan bebekler yukarıda da verildiği üzere günde yaklaşık 18 saat civarı eder.
Yani çok uyumaları normaldir. Ancak bebek sürekli olarak hiç uyanmadan 8 saatten fazla uyursa bebeği kontrol etmek doğru olacaktır. Uykusu hafiftir. Uyurken yüzünde ve vücudunda sık olarak kendiliğinden olan hareketler gözlenir. Büyüdükçe uyanık kaldığı zamanlar uzar. Her bebeğin yapısı farklıdır. Bazı bebekler fazla, bazıları ise daha az uyurlar.
Uyku insan sağlığı ve yaşamı için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Bu vazgeçilmez ihtiyaç bebekler için sağlıklı büyüme ve gelişme açısından gerçekten üzerinde durulması gereken bir öneme sahiptir. Peki bebekler ne kadar uyumalıdır, çok uyumaları veya az uymaları normal midir?
Bebekler büyüdükçe uyku gereksinimleri azalmaktadır.
Yine bebeklerde uyku konusunda bilinmesi gereken bir mesele de bebeklerin gece uykusuna ihtiyaçları olduğu kadar gündüz uykusuna da ihtiyaçları olduğudur. Aslında yetişkin bir insanın dahi gündüz en az yarım saat uyuması sağlık açısından faydalıdır. Aşağıdaki grafikte bir bebeğin aylara göre uyuma ihtiyaçları saat olarak verilmiştir.
Bu sürelerde küçük oynamalar elbette olabilir. Yani günlük değişmeler görülebilir. Örneğin bebekte gaz sancıları varsa, bebek hasta ise, bir yeri ağrıyorsa ya da aç ise daha az uyuyacaktır. Bunun yanında ilaç alan bebekler bazı ilaçların etkisi nedeniyle normalden fazla uyuyabilir. Aşağıdaki tabloyu bir günlük değil genel olarak değerlendirmelisiniz. Yani bebek genelde kaç saat uyumaktadır buna bakılmalı ve çok fazla veya çok az uyuyorsa durumu bir doktora danışmalıdır.
BEBEK UYKU
1 haftalık 18 saat
1 aylık 17 saat
2 aylık 16-16,5 saat
3 aylık 15-16 saat
4 aylık 15,5 saat
5 aylık 15 saat
6 aylık 14-15 saat
9 aylık 13-14 saat
12 aylık 12-14 saat
18 aylık 12-13 saat
BEBEĞİN YATAĞI NASIL OLMALI
Bebeğin yatağını seçerken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Örneğin, yatak zemini sert olmalı, parmaklıklar arası mesafe 7 cm'den fazla olmamalıdır. Parmaklıklar arası geniş olursa bebeğin başı bunlar arasına sıkışabilir. Sert pamuklu veya yünlü döşekler yeğlenmelidir. Yastık kullanılmaz. Yorgan seçiminde elyaflı ya da kuştüyü ile doldurulmuş yorganlar yerine pamuklu ve yünlüler kullanılmalıdır. Bebekler yan ya da sırtüstü yatırılabilir. Beslendikten hemen sonra bir müddet yan yatması daha uygundur. Başın yatış pozisyonu sık sık değiştirilmelidir. Hep aynı tarafa yatarsa başta şekil bozukluğu oluşabilir.
BEBEK SOĞUKTAN NASIL KORUNMALI
Bebek için en uygun ortam ısısı 22°C ile 26°C arasındaki odadır. Ortam çok sıcak (29°C'nin üzerinde) değilse bebeğe bir kaç kat giysi giydirilmesi uygundur. Bunun için zıbın, fanila ve bebek bezi üstüne giydirilmiş pijama ya da tulum yeterlidir. Böyle giyinmiş bir bebeğin yatarken üzerinin örtülmesi kucağa alındığında da örtüsüne sarılı olarak tutulması uygundur.
Bebekler 2-3 aylık olana kadar çevredeki ısı değişikliklerinden çabuk etkilenirler. Açık kapı ve pencerelerden hava akımı olmamasına dikkat edilmelidir.
Ayrıca bebek sobaya çok yakın yatırılmaz. Bebeğin yüzü kızarmışsa çok ısınmış olabilir. Soluk veya mor olması ise onun üşüdüğünü gösterir. Bebeğin ensesine dokunularak vücut ısısı değerlendirilebilir. Ortam sıcak ise bebeğin giysileri ve örtüleri hafifletilir. Serin ortamda ise başlık ve eldiven giydirilir.
Göbek Bakımı
Göbek bakımı günde en az 3 defa yapılmalıdır. Göbek kordonu idrar ya da kaka ile kirlendiğinde daha sık bakım yapılabilir. Göbek bakımı, kordonunun her tarafını göbeğin dip yuvarlak kısmından göbek kordonunun ucundaki mandala doğru %70 lik alkol damlatarak yapılmalı,alkolün cilde temas etmemesi için steril kare gaz kullanılmalıdır.Daha sonra göbek kordonu steril kare gazla kurulayıp, bebek bezinin dışında kalacak şekilde bırakılır. Göbek düşene kadar banyo yaptırılmamalıdır.Silme tarzında banyo yaptırılabilir.Göbek kordonu düşene kadar etrafı kuru tutulmalıdır.
Göbek kordonu 10-15 gün içinde düşecektir,göbek düştükten sonrada iki gün daha %70lik alkol ile bakım yapılmaya devam edilir.
Göbekte akıntı,kızarıklık,kötü koku,ateş ve kanama gibi durumlarla karşılaşılır ise doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Banyosu
Göbek düşene kadar banyo yaptırılmamalıdır.Silme tarzında banyo yaptırılabilir. Banyosunu ,göbeği düştükten iki gün sonra yaptırabilirsiniz. Suyun sıcaklığının 36.5-37 derece,oda sıcaklığının 22-26 derece olması uygun olur. Banyo öncesi mutlaka hazırlığınızı yaptıktan sonra banyo işlemine başlayın çünkü bebekler çıplakken kendilerini güvende hissetmezler ve çok huzursuz olurlar.
Bebek Giydirilmesi
Kıyafetlerini seçerken;pamuklu,yumuşak,az dikişli olmasına özen gösterin. İlk aylarda ,iç giyim için body, dış giyim için tulum tercih edilmelidir. Giysiler bebeğin hareketlerini kısıtlamayacak bollukta olmalıdır.Bebekler baş,el ve ayaklarından çok çabuk üşeyeceklerinden şapka, eldiven ve çorap mutlaka giydirilmelidir.
Göz Bakımı
Bebeğinizin gözünde akıntı,çapak oluşmuşsa,steril gazlı bezi kaynamış ılık suda ıslatıp,gözümü içten dışa(burundan-kulağa doğru) doğru tek bir hareketle fazla bastırmadan silebilirsiniz. İşlemin tekrarlanması gerekirse yeni bir gazlı bez kullanılmalıdır. Gözde kızarıklık,aşırı çapaklanma ve şişlik varsa doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.
Kulak Bakımı
Kulaklar çok hassas olduğu için asla diplerine kadar temizlemeye çalışılmamalı , içine yabancı cisim sokulmamalıdır. Sadece kulağın arkası ve dış kulak kepçesi silinmelidir. Pamuklu çubuklar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Burun Bakımı
Serum fizyolojik damlatılarak ucu kıvrılmış peçeteyle dıştan ve ucundan temizlenir.
Ağız Bakımı
Anne göğüs hijyenine dikkat etmelidir. Dil ve ağız mukozası normal görünümde ise ağız bakımına ihtiyaç yoktur.
Ağız bakımı yapılacak ise kare gaz kaynamış ılımış suyla ıslatılarak ağız içi tek seferde alınmalıdır.
Deri Bakımı
Yenidoğanda deri çok ince olduğundan kolayca zedelenebilir.
Derinin kirli kalması nedeniyle pişikler ve deri enfeksiyonları çabuk gelişir.
Çok sıcak ortamda kalan veya çok kalın giydirilen bebekler isilik olurlar.
Yenidoğanda deri bütünlüğünü korumak için derinin temiz tutulması önemlidir.
Kaynamış ılımış su pamuk veya kare gazlar kullanılarak baş,boyun,,gövde,ekstremite ve kıvrım yerleri silinir ve iyice kurulanır.
Vücudu özellikle kıvrım yerleri bebe yağı ile yağlanır.
İç çamaşırları hergün değiştirilir.
Genital Bölge Bakımı
Alt değişikliği enaz 2 ay kaynamış ılımış suya batırılmış pamuklarla yapılır.
Kızlarda temizlik önden arkaya doğru uygulanmalıdır.
Alt temizliğinin pHı düşük sabunlarla yapılması pişik oluşumunu önler.
Gaz Çıkartma
Her emme sonrası gaz çıkartılarak sağ yan tarafa yatırılmalıdır.
Not: Bebeğinizle ilgili yapacağınız her işlem öncesi ve sonrası mutlaka ellerinizi yıkayın.
YENİDOĞAN DAVRANIŞLARI
Yenidoğanda bazı refleks ve içgüdüsel davranışlar vardır. Hiçbir yaşam deneyimi ve bilgisi olmayan yenidoğanın çevresiyle uyumunu sağlar:
- Çene titremesi,
- Alt dudağın içine dönmesi,
- Hıçkırık,
- Düzensiz solunum,
- Öksürme, hapşırma,
- Esneme,
- Sesli uyuma,
- İrkilmeler,
- Ağlarken el ve kollarının titremesi,
- Ağlama, sıcaktan soğuğa ani geçişlerde ve beslenirken bebeklerde morarma olur.
Cilt Özelliği
Doğumdan sonra deri normal renginden daha mor görülebilir.
Elleri ayakları soğuk olabilir.
Nefes alışı düzgün değildir ve hızlıdır.
Cildi kırmızı,pürüzlü ve hassasdır.
Vücut Özelliği
Kafa bedene oranla daha büyüktür ve normal doğan bebeklerde şekli doğum kanalından geçtiği için bozuk olabilir.
Kafasında yumuşak kısımlar vardır.(bıngıldak)
Bacakları içe doğru kıvrıktır,normaldir.
Çenesinde ve burun etrafında yağ kabarcıkları olabilir. (milia)
Sakral bölgede morluk olabilir(mongon lekesi)
Görme Ve İşitme Özellikleri
Bebeklerin çoğunda gözyaşı 2.ayda başlar.Doğar doğmaz duyuları algılmaya başlarlar.
Genital Özellikler
Anneden geçen hormonların etkisiyle kız ve erkek bebeklerin gögüslerinde şişme ve süt gelme olabilir.Gögüslere masaj yapmayın, sıkmayın.
Kız bebeklerin genital organları,vajinayı örten dudakları şiştir.Ayrıca akıntı ve kanama gelebilir.
Erkek bebeklerin yumurtalıklarının örten deri şiş görülebilir.6-12 ayda geçer.
Erkek bebeklerin %4 ünün testisleri henüz inmemiştir.
YENİDOĞAN SARILIĞI
Yeni Doğan Sarılığı
Yenidoğanda cilt ve gözaklarının (sklera) sarı bir renk almasıdır. Kan bilirubin düzeylerinin yükselmesi ile oluşur. Yaşlanmış ve bozulmuş kırmızı kan hücreleri tarafından üretilen sarı pigmente bilirubin denir. Biluribin normalde karaciğer tarafından barsak sistemine verilerek atılır. Ancak karaciğer bilirubini yeterli oranda barsağa veremezse kanda birikir ve sarılık oluşur.
YENİDOĞAN SARILIĞININ SEBEPLERİ
1. Fizyolojik (normal) sarılık:
Fizyolojik sarılık vaktinde doğan bebeklerin yaklaşık % 50 sinde, erken doğan bebeklerde ise daha yüksek oranlarda görülür. İlk 24 saatten sonra, genellikle doğumdan sonraki2.veya 3. günde ortaya çıkar. Karaciğerin henüz olgunlaşmaması ve yeterince bilirubin atamamasına bağlı olarak sarılık oluşur. Genellikle ilk bir-iki hafta içinde kendiliğinden kaybolur ve bilirubin düzeyleri zararsızdır.
2.Yetersiz anne sütü alımına bağlı sarılık:
Yetersiz anne sütü alımına bağlı olarak yenidoğanların yaklaşık % 5-10 unda gelişir. Belirtileri fizyolojik sarılığınkine benzer ancak biraz daha şiddetlidir.
3.Anne sütüne bağlı sarılık:
Anne sütü alan bebeklerin yaklaşık % 1-2 sinde görülür. Bazı annelerin sütlerinde ürettikleri özel bir inhibitör madde sebep olmaktadır. Bu madde ( enzim ) bebeğin barsaklarından normalden çok daha fazla bilirubini geri emmesine sebep olur. Bu tip sarılık doğumdan sonraki 4-7. günde başlar ; 3.-10.haftaya kadar sürebilir. Genellikle zararsızdır.
4.Kan grubu uyuşmazlığı: ( Rh veya ABO uyuşmazlığı)
Rh negatif (-) bir kadının bebeği Rh pozitifse (+) gebelik esnasında bebeğe ait eritrositlerin plasentayı aşarak anne kanında bağışıklık cevabına yol açması ile oluşur. Bu bağışıklık cevabı ancak Rh pozitif bir bebeğin doğumundan veya yapılan düşükten sonra ortaya çıkar. Bağışıklık cevabının şiddeti bundan sonra yapılacak her doğumla birlikte giderek artar.
ABO uyuşmazlığında ise hemen her zaman anenin kan grubu O, bebeğin kan grubu ise A veya B dir. ( Anti A duyarlılığı daha sık, Anti B duyarlılığı daha ağır seyirlidir.)
Kan grubu uyuşmazlığında annenin kanında oluşan antikorlar bebeğin kanını yabancı madde olarak algılar ve eritrositlerini parçalar. Eritrositlerin parçalanması ile bol miktarda bilirubin oluşur ve bu da sarılığa sebep olur. Sarılık fizyolojik sarılıktan farklı olarak ilk 24 saatte başlar. Çok ağır tablolara sebep olabilir. Ancak ilk yapılan doğum veya düşükten sonraki 72 saat içinde RhoGam enjeksiyonunun yapılması daha sonra doğurulacak bebeklerin yaşamını tehlikeye atacak antikorların oluşmasını engelleyebilmektedir.
TEDAVİ
1.Fizyolojik sarılıkta tedavi:
Eğer bebeğinizi biberonla besliyorsanız her 2-3 saatte bir beslemeyi deneyin.
2.Yetersiz anne sütüne bağlı sarılıkta tedavi:
Asıl tedavi anne sütü miktarını arttırmak olmalıdır. Bebek daha sık emzirilmelidir.( Her saat gibi ) Böylece mide barsak sisteminin hareketliliği arttırılır ve bilirubinin gaita yolu ile vücuttan daha çabuk atılması sağlanır.
Uyuyan bebeğin de 4 saatlik aralarla uyandırılıp beslenmesi faydalı olacaktır. Sık sık kilo alımı kontrol edilmelidir. Anne sütünün yetmediği durumlarda bir miktar formül mama verilebilir ancak şekerli suyun faydası yoktur.
3.Anne sütüne bağlı sarılıkta tedavi:
2-3 gün için anne sütünü keserek formül mama ile beslemek yararlı olabilir. Ancak bu süre içerisinde anne sütünün azalmasını engellemek için annenin göğsü sağılmalıdır. Hiçbirzaman için sarılığı engellemek için anne sütü tam olarak kesilmez. 2-3 gün sonra tekrar anne sütüne başlanır. Şekerli suyun formül mamadan daha fazla bilirubin uzaklaştırıcı etkisi olduğu kanıtlanmamıştır.
4.Ağır sarılıklarda tedavi: ( Kan uyuşmazlıklarında tedavi)
Kandaki bilirubin seviyesinin 20 mg/dl nin üzerine çıkması sağırlık beyin felci ( cerebral palsy) veya beyin harabiyetine neden olabilir. Bu kadar yüksek seviyeler genellikle kan grubu uyuşmazlıklarında görülür.
Bu komplikasyonlar fototerapi uygulanarak önlenebilir. Mavi ışık deride biriken bilirubini parçalar ve bilirubin düzeylerini düşürür.
Bazı nadir durumlarda ise kan değişimine gitmek gerekebilir. Bebeğin kanı taze kan ile değiştirilir. Ancak fizyolojik sarılıklar bu kadar ağır duruma dönüşmezler.
YENİDOĞAN BEBEK NASIL YATIRILMALIDIR
Yenidoğanın yattığı oda annesi dışında başka erişkinlerle sürekli paylaşılmayan, sıkça havalandırılan, kış aylarında 20 Cº yi aşmayan, yaz aylarında da mümkün olduğunca bu düzeye yakın sıcaklıkta bir oda olmalıdır. Odada süs eşyaları, çok sayıda çiçek ve çok sayıda kitap gibi toz barındıran eşyalar olmamalıdır. Oda tercihen güneş almalı, kapısı kapatılmamalıdır. Anne henüz yataktan kalkamıyorsa bebeğini beslemek için yatağına almalı ancak gece veya gündüz bebeğiyle aynı yatakta uyumamalıdır. Bebeğin iyi uyuyabilmek için mutlak sessizliğe ve karanlığa ihtiyacı yoktur. Ancak daha sonra geceyi öğretmek için, gece uykularında odanın loş veya karanlık olması daha doğrudur.
Bebekler yataklarına, karyolanın ayak ucuna yakın, yüzü açıkta kalacak şekilde üzeri örtülmüş ve sırtüstü olacak şekilde yatırılmalıdır. Yüzüstü yatış pozisyonu bebekler için tercih edilmez. Bebek beslendikten hemen sonra ve gazı çıkarılmadan yatırıldıysa veya beslendikten sonra sıkça kusma alışkanlığı varsa, yatağına yan yatırılabilir. Bu durumda yüz üstüne dönmediği kontrol edilmelidir. Herhangi pozisyonda yatarken kusmuş olduğu fark edilen bebeğin, ağız içi de telaşsız bir şekilde temizlenmedir. Bebeğin yastıkla yatması doğru değildir. Bebeğin çarşafının, örtüsünün ve elbiselerinin desensiz ve beyaz renkli olması, kusma ve vücuttan çeşitli akıntıların geldiği durumların daha erken fark edilmesinin de kolaylık sağlayacaktır.
BEBEĞİNİZ NE KADAR DUYABİLİR
Ani, yüksek ve düzensiz sesler bebeğinizi ürkütürken, yumuşak, sabit ve ritmik sesler bebeğinizi sakinleştirir. Yeni doğan bebeğiniz babasının sesinden annesinin sesinden olduğu kadar büyülenmeyecektir fakat babalar için de bu dönemde işitsel bir iletişim vardır. Düz bir yere uzanın ve bebeğinizi, kulağı tam kalbinizin üstüne gelecek şekilde göğsünüzün üstüne yerleştirin. Kalp atışınız ve nefes alma hareketlerinizin birleşiminin bebeğinizi uykuya geçirdiğini fark edeceksiniz. Bu, bütün bebeklerimizle yaptığım hoşuma giden bir uygulamadır. Bu uygulama, bebeklerin nispeten gelişmemiş olan motor kapasiteleri yüzünden daha az kıpırdadıkları ve sokulmaktan daha çok memnun oldukları yenidoğan döneminde en kolay gibi görünüyor
PREMATÜRE BEBEK
28. haftada doğan bebeklere Prematüre (erken doğmuş) bebek denilir. Ancak tıptaki ilerlemeler sonucunda 26. haftada doğan bebekler dahi yaşatılabildiği için prematüre kapsamına girmiştir.
Prematüre bebek fiziksel olarak gelişmelerini tamamlamadıkları için çok küçüktür, başı olduğundan daha büyük görünür. Yağ dokusu gelişmediği için cildi adeta saydamdır, hatta damarlarını bile görebilirsiniz. Bu bebekler doğum odasındaki kontrolden sonra, hemen özel bakım odasına alınır. Ağlamsı çok hafiftir ve nefes alma sorunu vardır. Prematüre bebeğin gelişebilmesi için annesiyle psikolojik bağ kurması çok önemlidir. Anne onu kucağınıza alamasa bile, kuvözdeki bebeğiyle mümkün olduğu kadar çok ten temasında bulunmalıdır. Mümkünse emzirmeli veya sütünü çekerek bebeğine verilmesini sağlamalıdır. Böylece, annenin sütü de aktif hale gelecek ve bebek hazır olduğu zaman emzirilebilecektir.
