- 5 Ekim 2011
- 2
- 0
Obsesif kompülsif bozukluk (OKB) DSM-IV-TR(Amerikan Psikiyatri Birliği Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması Ve Sınıflandırılması El kitabı,Yeniden Gözden Geçirilmiş Dördüncü Baskı)'da Anksiyete Bozuklukları başlığı altında ele alınan bir hastalıktır.Obsesif kompülsif bozukluk,istenmeden gelen,uygunsuz olarak yaşanan,belirgin anksiyete ve sıkıntıya neden olan,benliğe yabancı ve yineleyici özellikte sürekli düşünceler,dürtüler (impulslar) veya düşlemler (imajlar) olarak tanımlanan kompülsiyonlarla karekterize bir bozukluktur.Okb kendine özgü,karışık,heterojen bir durumdur ve hastada zihinsel ve davranışsal belirtilerin aynı anda görülmesini içerir.
DSM-IV-TR'ye Göre Obsesif- Kompülsif Bozukluk Tanı Ölçütleri:
A:Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır:
Obsesyonlar aşağıdakilerden 1,2,3,4 ile tanımlanır:
1-Bu bozukluk sırasında kimi zaman istenmeden gelen ve uygunsuz olarak yaşanan ve belirgin anksiyete ya da sıkıntıya neden olan yineleyici ve sürekli düşünceler dürtüler ya da düşlemler.
2-Düşünceler,dürtüler ya da düşlemler sadece gerçek yaşam sorunları hakkında duyulan aşırı üzüntüler değildir.
3-Kişi bu düşünceleri,dürtüleri ya da düşlemlerine önem vermemeye ya da baskılamaya çalışır veya başka bir düşünce ya da eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır.
4-Kişi obsesyonel düşüncelerini,dürtülerini ya da düşlemlerini kendi zihninin bir ürünü olarak görür (düşünce sokulmasında olduğu gibi değildir.)
Kompülsiyonlar aşağıdakilerden 1 ve 2 ile tanımlanır:
1-Bir tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar (örneğin; el yıkama,düzene koyma,kontrol etme) ya da zihinsel eylemler (örneğin; dua etme,sayı sayma,bir takım sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma)
2-Davranışlar ya da zihinsel eylemler,sıkıntıdan kurtulmaya ya da var olan sıkıntıyı azaltmaya ya da korku yaratan olay ya da durumdan korunmaya yöneliktir,ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler ya etkisizleştirilmesi ya da korunulması tasarlanan şeylerle gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da açıkça çok aşırı bir düzeydedir.
B-Bu bozukluğun gidişi sırasında bir zaman kişi obsesyon ya da kompülsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder.Not:Bu çocuklar için geçerli değildir.
C-Obsesyon ya da kompülsiyonlar belirgin bir sıkıntıya neden olur zamanın boş harcanmasına yol açar (günde 1 saatten daha uzun zaman alırlar) ya da kişinin olağan günlük işlerini,mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini ya da toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar.
D-Başka bir eksen bozukluğu varsa,obsesyon ya da kompülsiyonların içeriği bununla sınırlı değildir (örneğin bir yeme bozukluğunun olması durumunda yemek konusu üzerinde düşünüp durma;Trikotillomaninin olması durumunda saç çekme üzerinde durma;Vücut Dismorfik Bozukluğunun olması durumunda dış görünümle aşırı ilgilenme;bir madde kullanım bozukluğunun olması durumunda ilaçlar üzerine düşünüp durma;Hipokondriazisin olası durumunda ciddi bir hastalığı olduğu biçiminde düşünüp durma bir parafilinin olması durumunda cinsel dürtüler ya da fantaziler üzerinde düşünüp durma ya da Majör depresif bozukluk olması durumunda suçluluk üzerine geviş getirircesine düşünme)
E-Bubozukluk bir maddenin (örneğin;kullanılabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
İçgörüsü az olan tip:O sıradaki epizodda çoğu zaman kişi obsesyon ya da kompülsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul etmiyorsa.
Obsesyonlar
Obsesyonun türkçe karşılığı saplantıdır.Saplantı,yineleyici,ısrarlı,anksiyete (sıkıntı,bunaltı) ya neden olan ve istenmeden gelen (instusive) benliğe yabancı (ego distonik) düşünce,dürtü ya da imajlar (düşlem,hayal,zihinsel resim) dir.Obsesyon için günlük dilde şüphe,evham,kuşku gibi kelimeler kullanılır.Ya kapıyı açık unuttuysam ? Acaba elime mikrop bulaştı mı ? vb benzeri düşünceler obsesyonlara örnek gösterilebilir.
Obsesyonlar üç temel formda gerçekleşirler: 1-Obsesif düşünce (inatçı bir şekilde zihne sokulan,kişiyi rahatsız edici düşünceler) 2-Obsesif imaj (kişiyi rahatsız edici görsel ya da canlı yaşantılar) 3-Obsesif dürtü (kişiyi istenmeyen davranışa zorlayan dürtüler)
Obsesyon İçerikleri
Okb hastalığı içersinde çok farklı obsesyonlar ve kompülsiyonlar vardır.Bir hastada bunların sadece biri olabileceği gibi bir kaçı da aynı anda bulunabilir.
1-Bulaşma Obsesyonu:Çeşitli çalışmalarda en sık karşılaşılan obsesyon çeşididir.Okb hastalarında bulunma oranı %45-55 arasındadır.Bu obsesyon,kişinin mikrop,pislik,kir vb araçlarla kirleneceğine dair bir inancı içerir.Bulaşma obsesyonuna sahip kişiler aşırı temizlik yapma gibi kompülsif davranışlara sahip olabileceği gibi mikrop bulaştıracak ortamlardan uzaklaşma gibi kaçınma davranışlarıda sergileyebilirler.Bu tür obsesyonu olan kişiler anksiyete ile birlikte utanma ve tiksinme duygularını yoğun yaşarlar.
2-Kuşku Obsesyonu:Kirlenmeden sonra en sık karşılaşılan obsesyon türüdür.Bu obsesyona sahip kişiler yaptıkları şeylerden emin olmazlar.Acaba ocağı kapattım mı ? Acaba kapıyı kilitledim mi ? vb sorular kişinin zihnini hep meşgul eder.Bu tür obsesyonlarda yapılan şeyden ya da ihmalden kişinin kendisine ya da başkalarına zarar gelme endişesi söz konusudur.Yaşanılan duygu daha çok hata ve suçluluktur.Bu obsesyonları kontrol etme kompülsiyonları izler.
3-Saldırganlık Obsesyonu:Kişinin kendine ya da başkalarına zarar verme ile ilgili düşünceleri içerir.Obsesyonlar içindeki yaygınlığı %10-20'dir.Bu tür obsesyonu olan kişiler Acaba intihar eder miyim ?,Ya çocuğumu bıçaklarsam ? vb tarzında düşüncelere sahiptirler.Bu obsesyonlarla mücadele etmek için bıçak,makas gibi saldırı aracı olarak kullanılabilecek eşyalardan uzak durma,yüksek yerlerden uzak durma,sevilen kişilerden uzak durma gibi kompülsif davranışlar sergilenebilir.
4-Cinsel Obsesyon:Okb içinde yaygınlığı %13-26'dır.Ayıplanacak şekilde kendisiyle ya da başkalarına dönük cinsel içerikli obsesyonlardır.Çoğunlukla kişinin hemcinsiyle ya da çocukları ile cinsel ilişki yaşamasına dönük ortaya çıkarlar.Bu tür obsesyonlara kontrol ve yıkanma kompülsiyonları eşlik eder.Utanma,suçluluk.günahkarlık gibi duygular yoğun olarak yaşanabilir.
5-Dinsel Obsesiyon
ini ve ahlaki değerlere (allah,peygamber vb) karşı kabul edilemez olarak algılanan düşüncelere sahip olmaktır.Yaygınlığı kültüre göre değişkenlik gösterebilir.Türkiye de Okb hastaları arasında yaygınlık oranı %11-42 arasında değişmektedir.
6-Simetri Obsesyonu:Herşeyin düzenli yerli yerinde vb olması gerekliliği ile ilgili düşüncelerdir.Bu obsesyonlara düzeltme,sıraya koyma vb kompülsif davranışlar eşlik edebilir.Bu tür obsesyonu olan kişilerin sabah hazırlığı çok uzun süreler alabilir.
7-Somatik Obsesyon:Kanser gibi hayatı tehdit eden hastalıklarla aşırı düşünme şeklinde ortaya çıkar.Hasta olma korkusu yoğun yaşanılan bir duygudur.Kişiler hastalıklardan korunmak için çeşitli (tetkik yaptırma,tansiyonu kontrol etme vb) yöntemlerle aşırı ilgili olabilirler.
8-Biriktirme,Saklama Obsesyonları:Kişinin kendisi için maddi ya da manevi değeri olmayan eşyaları saklaması ile ilgili obsesyonlardır.
9-Diğer Obsesyonlar:Yukarıda sayılanların dışında bilme,hatırlama ihtiyacı,belirli şeyleri söyleme korkusu,doğru şeyleri söylememe korkusu,bir şeyleri kaybetme korkusu,uğurlu ve uğursuz sayılar,özel anlamı olan renkler vb obsesyonlarda vardır.
Kompülsiyonlar
Kompülsiyonun türkçe karşılığı zorlantıdır.Zorlantı,obsesyonların verdiği rahatsızlıklarla mücadele etmek için gerçekleştirilen yineleyici kişinin yapmaktan kendisini alıkoyamadığı davranışlar ya da zihinsel eylemlerdir.Kapının açık unutulma ihtimaline karşın bunaltıcı derecede kontrol edilmesi mikrop bulaşma ihtimaline karşın ellerin yıkanması ile ilgili obsesif düşüncelere karşı geliştirilen kompülsif davranışlardır.Kompülsiyonların temel amacı obsesyonların ortaya çıkarttığı sıkıntıyı azaltmaktır.Ancak ilk etapta geçici bir rahatlık yaşatsalarda uzun vadede Okb hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar.Kompülsiyonların bazıları gözle görülebilen davranışlarken (el yıkamak gibi) bazılarıda zihinde gerçekleşen davranışlardır (sayı saymak ) gibi
Obsesyon ve kompülsiyonlar genelde birlikte görülebildiği gibi sadece obsesyonların olduğu vakalarda vardır.Okb hastası düşüncelerinin ve davranışlarının saçma ve gereksiz olduğunu bilir;fakat bunları yapmaktan kendini alıkoyamaz.
Obsesyon ve kompülsiyonlar pek çok insanın hayatında zaman zaman olabilir.Araştırmalar normal insanların %80'nin zaman zaman Okb hastalarını rahatsız eden düşüncelere benzeyen zorlayıcı düşüncelere kapıldıklarını göstermektedir.Bu düşünce ve davranışlar Okb'li hastalara göre daha kısa süreli benliğe daha az yabancı zihinden kolay atılan belirgin sıkıntı oluşturmadan ve önemli etkisizleştirme (nötralizasyon) çabası gerektirmeden yaşanırlar.Obsesif kompülsif bozukluğundan bahsedilmesi için söz konusu düşünce ve davranışların sürekli tekrarlayıcı,kişinin günlük hayatını,sosyal yaşamını,akademik ve mesleki işlevselliğini olumsuz etkileyecek derecede siddetli olmalıdır.Bu yazıyı hazırlarken faydalandığım değerli internet sitesi genbilim.com'a ve de Psikoterapist Yusuf Bayalan'a sev gi ve saygılarımı sunuyor herkesede buradan huzur dolu sağlık dolu mutluluk dolu güzel günler diliyorum.Hoşçakalın
DSM-IV-TR'ye Göre Obsesif- Kompülsif Bozukluk Tanı Ölçütleri:
A:Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır:
Obsesyonlar aşağıdakilerden 1,2,3,4 ile tanımlanır:
1-Bu bozukluk sırasında kimi zaman istenmeden gelen ve uygunsuz olarak yaşanan ve belirgin anksiyete ya da sıkıntıya neden olan yineleyici ve sürekli düşünceler dürtüler ya da düşlemler.
2-Düşünceler,dürtüler ya da düşlemler sadece gerçek yaşam sorunları hakkında duyulan aşırı üzüntüler değildir.
3-Kişi bu düşünceleri,dürtüleri ya da düşlemlerine önem vermemeye ya da baskılamaya çalışır veya başka bir düşünce ya da eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır.
4-Kişi obsesyonel düşüncelerini,dürtülerini ya da düşlemlerini kendi zihninin bir ürünü olarak görür (düşünce sokulmasında olduğu gibi değildir.)
Kompülsiyonlar aşağıdakilerden 1 ve 2 ile tanımlanır:
1-Bir tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar (örneğin; el yıkama,düzene koyma,kontrol etme) ya da zihinsel eylemler (örneğin; dua etme,sayı sayma,bir takım sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma)
2-Davranışlar ya da zihinsel eylemler,sıkıntıdan kurtulmaya ya da var olan sıkıntıyı azaltmaya ya da korku yaratan olay ya da durumdan korunmaya yöneliktir,ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler ya etkisizleştirilmesi ya da korunulması tasarlanan şeylerle gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da açıkça çok aşırı bir düzeydedir.
B-Bu bozukluğun gidişi sırasında bir zaman kişi obsesyon ya da kompülsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder.Not:Bu çocuklar için geçerli değildir.
C-Obsesyon ya da kompülsiyonlar belirgin bir sıkıntıya neden olur zamanın boş harcanmasına yol açar (günde 1 saatten daha uzun zaman alırlar) ya da kişinin olağan günlük işlerini,mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini ya da toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar.
D-Başka bir eksen bozukluğu varsa,obsesyon ya da kompülsiyonların içeriği bununla sınırlı değildir (örneğin bir yeme bozukluğunun olması durumunda yemek konusu üzerinde düşünüp durma;Trikotillomaninin olması durumunda saç çekme üzerinde durma;Vücut Dismorfik Bozukluğunun olması durumunda dış görünümle aşırı ilgilenme;bir madde kullanım bozukluğunun olması durumunda ilaçlar üzerine düşünüp durma;Hipokondriazisin olası durumunda ciddi bir hastalığı olduğu biçiminde düşünüp durma bir parafilinin olması durumunda cinsel dürtüler ya da fantaziler üzerinde düşünüp durma ya da Majör depresif bozukluk olması durumunda suçluluk üzerine geviş getirircesine düşünme)
E-Bubozukluk bir maddenin (örneğin;kullanılabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
İçgörüsü az olan tip:O sıradaki epizodda çoğu zaman kişi obsesyon ya da kompülsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul etmiyorsa.
Obsesyonlar
Obsesyonun türkçe karşılığı saplantıdır.Saplantı,yineleyici,ısrarlı,anksiyete (sıkıntı,bunaltı) ya neden olan ve istenmeden gelen (instusive) benliğe yabancı (ego distonik) düşünce,dürtü ya da imajlar (düşlem,hayal,zihinsel resim) dir.Obsesyon için günlük dilde şüphe,evham,kuşku gibi kelimeler kullanılır.Ya kapıyı açık unuttuysam ? Acaba elime mikrop bulaştı mı ? vb benzeri düşünceler obsesyonlara örnek gösterilebilir.
Obsesyonlar üç temel formda gerçekleşirler: 1-Obsesif düşünce (inatçı bir şekilde zihne sokulan,kişiyi rahatsız edici düşünceler) 2-Obsesif imaj (kişiyi rahatsız edici görsel ya da canlı yaşantılar) 3-Obsesif dürtü (kişiyi istenmeyen davranışa zorlayan dürtüler)
Obsesyon İçerikleri
Okb hastalığı içersinde çok farklı obsesyonlar ve kompülsiyonlar vardır.Bir hastada bunların sadece biri olabileceği gibi bir kaçı da aynı anda bulunabilir.
1-Bulaşma Obsesyonu:Çeşitli çalışmalarda en sık karşılaşılan obsesyon çeşididir.Okb hastalarında bulunma oranı %45-55 arasındadır.Bu obsesyon,kişinin mikrop,pislik,kir vb araçlarla kirleneceğine dair bir inancı içerir.Bulaşma obsesyonuna sahip kişiler aşırı temizlik yapma gibi kompülsif davranışlara sahip olabileceği gibi mikrop bulaştıracak ortamlardan uzaklaşma gibi kaçınma davranışlarıda sergileyebilirler.Bu tür obsesyonu olan kişiler anksiyete ile birlikte utanma ve tiksinme duygularını yoğun yaşarlar.
2-Kuşku Obsesyonu:Kirlenmeden sonra en sık karşılaşılan obsesyon türüdür.Bu obsesyona sahip kişiler yaptıkları şeylerden emin olmazlar.Acaba ocağı kapattım mı ? Acaba kapıyı kilitledim mi ? vb sorular kişinin zihnini hep meşgul eder.Bu tür obsesyonlarda yapılan şeyden ya da ihmalden kişinin kendisine ya da başkalarına zarar gelme endişesi söz konusudur.Yaşanılan duygu daha çok hata ve suçluluktur.Bu obsesyonları kontrol etme kompülsiyonları izler.
3-Saldırganlık Obsesyonu:Kişinin kendine ya da başkalarına zarar verme ile ilgili düşünceleri içerir.Obsesyonlar içindeki yaygınlığı %10-20'dir.Bu tür obsesyonu olan kişiler Acaba intihar eder miyim ?,Ya çocuğumu bıçaklarsam ? vb tarzında düşüncelere sahiptirler.Bu obsesyonlarla mücadele etmek için bıçak,makas gibi saldırı aracı olarak kullanılabilecek eşyalardan uzak durma,yüksek yerlerden uzak durma,sevilen kişilerden uzak durma gibi kompülsif davranışlar sergilenebilir.
4-Cinsel Obsesyon:Okb içinde yaygınlığı %13-26'dır.Ayıplanacak şekilde kendisiyle ya da başkalarına dönük cinsel içerikli obsesyonlardır.Çoğunlukla kişinin hemcinsiyle ya da çocukları ile cinsel ilişki yaşamasına dönük ortaya çıkarlar.Bu tür obsesyonlara kontrol ve yıkanma kompülsiyonları eşlik eder.Utanma,suçluluk.günahkarlık gibi duygular yoğun olarak yaşanabilir.
5-Dinsel Obsesiyon
ini ve ahlaki değerlere (allah,peygamber vb) karşı kabul edilemez olarak algılanan düşüncelere sahip olmaktır.Yaygınlığı kültüre göre değişkenlik gösterebilir.Türkiye de Okb hastaları arasında yaygınlık oranı %11-42 arasında değişmektedir.6-Simetri Obsesyonu:Herşeyin düzenli yerli yerinde vb olması gerekliliği ile ilgili düşüncelerdir.Bu obsesyonlara düzeltme,sıraya koyma vb kompülsif davranışlar eşlik edebilir.Bu tür obsesyonu olan kişilerin sabah hazırlığı çok uzun süreler alabilir.
7-Somatik Obsesyon:Kanser gibi hayatı tehdit eden hastalıklarla aşırı düşünme şeklinde ortaya çıkar.Hasta olma korkusu yoğun yaşanılan bir duygudur.Kişiler hastalıklardan korunmak için çeşitli (tetkik yaptırma,tansiyonu kontrol etme vb) yöntemlerle aşırı ilgili olabilirler.
8-Biriktirme,Saklama Obsesyonları:Kişinin kendisi için maddi ya da manevi değeri olmayan eşyaları saklaması ile ilgili obsesyonlardır.
9-Diğer Obsesyonlar:Yukarıda sayılanların dışında bilme,hatırlama ihtiyacı,belirli şeyleri söyleme korkusu,doğru şeyleri söylememe korkusu,bir şeyleri kaybetme korkusu,uğurlu ve uğursuz sayılar,özel anlamı olan renkler vb obsesyonlarda vardır.
Kompülsiyonlar
Kompülsiyonun türkçe karşılığı zorlantıdır.Zorlantı,obsesyonların verdiği rahatsızlıklarla mücadele etmek için gerçekleştirilen yineleyici kişinin yapmaktan kendisini alıkoyamadığı davranışlar ya da zihinsel eylemlerdir.Kapının açık unutulma ihtimaline karşın bunaltıcı derecede kontrol edilmesi mikrop bulaşma ihtimaline karşın ellerin yıkanması ile ilgili obsesif düşüncelere karşı geliştirilen kompülsif davranışlardır.Kompülsiyonların temel amacı obsesyonların ortaya çıkarttığı sıkıntıyı azaltmaktır.Ancak ilk etapta geçici bir rahatlık yaşatsalarda uzun vadede Okb hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar.Kompülsiyonların bazıları gözle görülebilen davranışlarken (el yıkamak gibi) bazılarıda zihinde gerçekleşen davranışlardır (sayı saymak ) gibi
Obsesyon ve kompülsiyonlar genelde birlikte görülebildiği gibi sadece obsesyonların olduğu vakalarda vardır.Okb hastası düşüncelerinin ve davranışlarının saçma ve gereksiz olduğunu bilir;fakat bunları yapmaktan kendini alıkoyamaz.
Obsesyon ve kompülsiyonlar pek çok insanın hayatında zaman zaman olabilir.Araştırmalar normal insanların %80'nin zaman zaman Okb hastalarını rahatsız eden düşüncelere benzeyen zorlayıcı düşüncelere kapıldıklarını göstermektedir.Bu düşünce ve davranışlar Okb'li hastalara göre daha kısa süreli benliğe daha az yabancı zihinden kolay atılan belirgin sıkıntı oluşturmadan ve önemli etkisizleştirme (nötralizasyon) çabası gerektirmeden yaşanırlar.Obsesif kompülsif bozukluğundan bahsedilmesi için söz konusu düşünce ve davranışların sürekli tekrarlayıcı,kişinin günlük hayatını,sosyal yaşamını,akademik ve mesleki işlevselliğini olumsuz etkileyecek derecede siddetli olmalıdır.Bu yazıyı hazırlarken faydalandığım değerli internet sitesi genbilim.com'a ve de Psikoterapist Yusuf Bayalan'a sev gi ve saygılarımı sunuyor herkesede buradan huzur dolu sağlık dolu mutluluk dolu güzel günler diliyorum.Hoşçakalın
