Tarhan Bora: Embiriyologlar embriyoların ilk bakıcısı

Biraz kendinizden bahseder misiniz?

1970 manisa doğumluyum. Öğrenim hayatımı Ankara’da tamamladım. 1992 yılında tıbbi malzeme sektörüne product manager olarak başladım. 1994 yılında kendi firmamı kurdum.

Tüp bebek malzemeleri getiriyorsunuz. Kaç senedir bu işin içerisindesiniz?

1995 yılında tüp bebek malzemesi getirmeye başladım. 20 yıldır kesintisiz bu sektördeyim.

Nelerdir tüp bebek malzemeleri?

Tüp bebek tedavisinde diğer branşlardan ayrı, özel olarak kullanılan ürünlerin başlıcaları yumurta toplama iğneleri, embryo transfer kateterleri, özel üretilmiş embryo saklama kapları, özel pipetler ve özel üretilmiş embryo geliştirme sıvılarıdır. Bu üründen özellikle bahsetmek gerekir. Çünkü bu sıvılar sperm ve yumurtaların toplanması ve korunması aşamasından başlayarak ana rahmi dışında embryonun oluşturulmasını ve sonrasında ana rahmine yerleştirilmesi öncesinde geçen 3-5 gün içerisinde embryoların beslenmesi ve korunmasını sağlayan çok özel kimyasalları içeren kültür sıvılardır.
Ayrıca tedavi öncesi ve sırasında kullanılan özel üretilmiş hormonları da unutmamak gerekir.

Nedir bu hormonlar?

Kısaca organik ve kimyasal olarak üretilen ve kadınların yumurta üretme sürecini tetikleyen hormonlar olarak açıklayabiliriz. Organik olanların üretimi çok ilğinç. Hamile ya da menapoz dönemindeki kadınların idrarları toplanarak ileri teknolojiler kullanılarak saflaştırılması ile üretilen hormonlar bunlar. Öyle ki 120 bin litreden sadece 1 gr hormon üretilebiliyor, ve bu 1 gram üründen 90 bin kutu kullanıma hazır hormon yapılıyor. Bu uzun ve çok hassas bir süreç.

EMBRYO 5 GÜN BOYUNCA BU MAMALARLA BESLENİYOR.

Embryo maması nedir?

Nasıl ki Premature doğmuş bir bebek için kuvoz gibi özel bir ortam ve daha hassas bakım koşulları gerekiyorsa hayatının daha oluşum aşamasındaki embryonun ana rahminin dışındaki gelişimini sağlamak için çok daha özenli ve güvenli bir ortam oluşturmak gerekir. İşte bu kültür sıvıları embryonun hem maması, hem kuvozu hem de koruyucusu görevini üstlenir.Beş gün boyunca embryo bu mamalarla besleniyor.


Bu malzemelerin hangi ortamlarda ne şartlarda muhafaza edilmesi gerekiyor?

Özellikle kültür medyumu diye adlandırdığımız özel sıvıların üretimden kullaıim aşamasına kadar +2-+8 derecede kesinlikle güneş görmeyen ortamlarda taşınması ve saklanması gerekmektedir. Bu koşullarda meydana gelebilecek ufak değişiklikler bile zaten doğal ortamının, yani ana rahminin, dışında korunmasız ve savunmasız olan embryoların gelişiminin olumsuz etkilenmesine ya da kaybına sebep olabilir. Özel makinelerin içinde olabildiğince sabit koşullarda tutulması gerekir. Embryoların en önemli yaşam destekleri bahsi geçen kültür medyumları.


Malzeme kalitesini nasıl kontrol edebiliyor sunuz?

Temsilcisi olduğumuz firmalar bu konuda uzmanlaşmış ve dünya çapında hizmet veren kuruluşlar. Kalite kontrol konusu bu sektörde en hassas konuların başında gelmektedir. Şöyle söyleyeyim günlük hayatımızda kullandığımız en basit üründen en teknolojik olanına kadar tamamı kalite kontrolleri önceden saptanan optimum örnek ürün sayısı incelenerek (1/1000 ya da 1/10.000 gibi) gerçekleşmekte.


Bu tarz malzemeler bizde üretilemiyor mu?


Zaman zaman bazı ürünler için denemeler olsa da şahsen ben çok sayıda üretim ve kalite kontrol maaliyetleri açısından ülkemiz koşullarında üretime biraz daha zaman gerektiği kanısındayım.

Böyle bir üretime başlamayı düşünmez misiniz?

Yukarıda bahsettiğim koşulları tam anlamı ile oluşturabildiğimize ikna olduğumuzda kesinlikle düşünüyoruz. Ama dediğim gibi biraz daha zaman gerekli.

Hatalı malzemeler, istenmeyen sonuçlara sebep olabiliyor mu?

Kesinlikle! Yetişmiş insanların sağlığında bile ufak tefek hatalar çok önemli sonuçlar doğurabiliyorken henüz hücresel aşamalarda bulunan bir canlı için en ufak olumsuzluklar bile sonu embryonun kaybedilmesine
varan ciddi sonuçlar doğurabiliyor.


EN ÖNEMLİ GELİŞME EMBRYOLARIN ÇOK DAHA KOLAY VE HIZLI ŞEKİLDE DONDURULMASINI SAĞLAYAN VİTRİFİKASYON SİSTEMİ BU SİSTEM İLE EMBRYOLAR EN İLERİ AŞAMALARDA BİLE DAHA GÜVENLİ DONDURULABİLİYOR.

Geçmişe kıyasla sektördeki yenilikler neler?

Bence yeni teknolojilere adapte olmak ve uygulamak konusunda en önde gelen ülkelerden biriyiz. Özellikle doktorlarımızın ve embryoloğlarımızın alanlarında dünyanın en iyilerinden olduğunu söylemeliyim. Yeniliklere gelince son zamanlardaki en önemli gelişme embryoların çok daha kolay ve hızlı şekilde dondurulmasını sağlayan vitrifikasyon sistemi. Bu sistem ile embryolar en ileri aşamalarda bile daha güvenli dondurulabiliyor.


Tüp bebek merkezlerine başvuran çiftlerin dikkat etmesi gereken husular neler?

Tüp bebek merkezlerine baş vuran çiftlerin aslında bilmesi gereken çok önemli bir boyut var; tüp bebek sertifikası olan kilinisyen doktorlar ve embriyologlar ile calışmak.

Embiriyolog kimdir tüp bebekte?

Tüp bebekte embiriyolog aslında halkın anlayacağı tabirde çiftlerin döllenmiş yumurtalarının ilk bebek bakıcılarıdır. Laboratuarı ise yönetenler; embriyologlar ve biyologlardır. Yani tüp bebek doktoru tedavi verir ancak çiftlerin embriyosunun bakımı ve beslenmesi ve anne rahmine kadar gelecek sürecin takipçisi embriyologlardır. Bunu bir takım calışması gibi düşünün. Tüp bebek tedavisine uygun hastalar bu tedaviyi seçerken gideceği merkezlerden öncelikle tüp bebek labaratuvarının kalitesinden orğanizasoyunudan bilgi almaları gerekir. Tüp bebek sertifikalı doktorlar bu sistemi koordine eder ve uygularlar.



“TÜPE SIKIŞMIŞ UMUTLAR” ADLI TİYATRO PROJESİNİ TÜP BEBEK TEDAVİSİNE İLGİ ÇEKMEK VE FARKINDALIK YARATMAK AMACI İLE BU PROJEYİ HAYATA GEÇİRDİK.


“Tüpe şıkışmış umutlar”adlı tiyatro projenizin amacı neydi?

Tüp bebek tedavisi ve uygulamasında bazı yanlış bilinen konuların aydınlatılmasını sağlamak ilk amacımızdı. Ayrıca bu tedaviye ilği çekmek ve farkındalık yaratmakta istedik. Bazı yörelerde çocuk sahibi olamamak sosyal yaralara yol açabiliyor. Kuma getirmek dahil bazı istenmeyen çözümler hem aile içi hem de sosyal huzuru bozan ve bence uzak durulması gereken şeyler. Bu eserde tüp bebek tedavisinin getirdiği çözümlerin hem çiftler hem de sosyal açıdan çok daha doğru sonuçlar getirdiğini vurguluyoruz.

TÜPE SIKIŞMIŞ UMUTLAR DÜNYADAKİ İLK TÜP BEBEK TİYATROSU OLDU !!
2013 YILINDA SOSYAL SORUMLULUKLARINI EN İYİ YERİNE GETİREN FİRMA ÖDÜLÜ ALDIK.


İlk nasıl aklınıza geldi?

Bu fikir Sadri Alışık kültür merkezinde rahmetli Çolpan İlhan’nın oynadığı son baharı beklerken oyunundan esinlenerek ortaya çıktı. Eşim Sanem Bora tarafından sahneye koyuldu. Tüpe sıkışmış umutlar dünyadaki ilk tüp bebek tiyatrosu oldu. Tedavi bekleyen iki ayrı çiftin yaşadığı mücadele inter aktif bir şekilde sahnelendi bu oyunda. Müzikal bir tiyatral olarak izleyicilerin beğenisine sunuldu. Bakın sayın Birgen ülkemizde iki milyona yakın kısırlık tedavisi bekleyen çift var ancak bunların 50-60 bin arası bir yıl içerisinde Türkiye’deki ruhsatlandırılmış tüp bebek merkezlerinde tedavi görmekte. Tedavi göremeyen diğer insanlar maddi imkansızlıklar toplumsal baskı ve tedavinin nasıl ve ne şekilde olduğunu ve ne amaçla olduğunu bilmeyerek ya da allah vermedi diyerek tedaviye yanaşmamakta. İşte işimizin borsasını oluşturmak halkı ve toplumu bilinçlendirmek istedik. Bu sebeple bu sosyal projeyi kendi imkanlarımızla hayata geçirdik. Bu proje sağlık gönüllüleri tarafından 2013 yılında sosyal sorumluluklarını en iyi yerine getiren firma ödülü aldık.

Kimler oynadı?

Merve Sevi, Vahit Atan.Serap Uluyol yönetti. Müzikleri Ozan Çoban yaptı. Kareografi Utku Demirkaya’ya ait. Yazar ise İbrahim Altun. Yapım direktörümüz ise eşim Sanem Bora.


Hangi illerde gösterime girdi?

İzmir, Antalya ve İstanbul

YAKIN BİR GELECEKTE SAĞLIĞI BOZULAN DOKU VE

ORGANLARIMIZIN KENDİ HÜCRELERİMİZDEN ÜRETİLEREK İMPLANTE EDEBİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM..


İleride ne gibi gelişmeler olabilir tüp bebek sektöründe?

Bu çok önemli bir soru. İnanilmaz noktalara geldiği kesin. Sadece bir çiftin çocuk özleminden ortaya çıkan bu bilim artık günümüzde genetik tedavi yöntemlerinin konuşulduğu bir hal aldı. Belki gelecekte binlerce organ nakli bekleyen hastalar veya hastalığını yenememiş vakalara ümit ışığı olacak. Örneğin kök hücre çalışmaları bunlardan bir tanesi. Özellikle embiyonik kök hücre çalışmalarında atılacak adımları merakla bekliyorum.
Tüp bebek tedavisi insan hücrelerinin ve dokularının biyolojik ve genetik olarak daha fazla araştırılmasına ve hücre kültür ortamlarının ve sistemlerinin sürekli gelişmesine neden oldu. Bu sayede kök hücre üretimi ve kök hücre tedavisinin insan sağlığı için etkili bir şekilde kullanılabileceği günler iyice yakınlaştı. Hatta yakın bir gelecekte sağlığı bozulan doku ve organlarımızın kendi hücrelerimizden üretilerek implante bile edilebilecek.

Sizce tüp bebeğin sağlık turizmine dönüşebilmesi için bu sektörde neler yapılması gerekir?
Bu soruyu sorduğunuz için çok teşekkür ederim. Ülkemiz hemen hemen her dalda profesyonel sağlık uzmanları tarafından yönlendirilmekte. Hekimlerimiz kendi dallarında dünyada çıkan yeni teknolojileri hemen hemen herkesten önce öğrenip uygulama aşamasına gelmiş bilgi ve donanımdalar. Bence çok heyecan verici. Bu durumu dış platformlarda doğru ve etkili sunduğumuz anda sağlık turizmi belki yakın gelecekte çok çok önemli bir iş sahası haline gelecektir.


SON ZAMANLARDA ÖZELLİKLE AVRUPADA ERKEK FERTİLİTESİNİ ARTIRMAK İÇİN BAZI GIDA TAKVİYELERİ VE ANTİOKSİDANLAR KULLANILMAKTA.


Sizce hormonlu gıdalar, stres erkekte ve kadında doğurganlığı azaltıyor mu?

En başta hormonlu gıdalar, bunun yanında aşırı stres, yoğun seyahat ve çalışma, sigara alışkanlıkları, hava kirliliği vb. doğal yolla bebek sahibi olmak konusunda epeyce olumsuz etki yapıyor. Tüp bebek tedavisi bu konuda etkili ve gerçek bir cözüm. Halkımızın bu konuda bilinçlenmesi ve bu tedaviden hakkı ile faydalanabilmesi için bilgilendirilmeye ihtiyacı var. Son zamanlarda özellikle avrupada erkek fertilitesini arttırmak için bazı gıda takviyeleri ve antioksidanlar kullanılmakta.

Nedir bu gıda takviyeleri ve antioksidantlar?

Az önce bahsettiğim gibi son zamanlarda özellikle avrupada erkek fertilitesini arttırmak için bazı gıda takviyeleri ve antioksidanlar kullanılmakta. Bizde bu ürünleri ülkemize getirmek için gerekli izinlerimizi ve ruhsatımızı aldıktan sonra Avrupa birliğinde en çok kullanılan bir ürünün ithaline başladık.

TÜKETİCİLERİN;FERTİLİTEYE KATKISI OLACAK ÜRÜNLERİN TARIM BAKANLIĞINDAN RUHSATLI OLUP OLMADIĞI KONUSUNUNDA DİKKAT ETMELERİ ÇOK ÖNEMLİ !!

Emsal ürünler var mı şuan Türkiye’de?

Var, ancak şunu belirtmek isterim; bu tip ürünlerin ülkemize getirilmesi tarım bakanlığının incelemesine ve ruhsatlandırmasına bağlı. Biz yaklaşık 1,5 yıl süren bir emek sonucunda gereken tüm yasal ruhsatımızı alabildik. Bir çok ürün konu ile ilgisi olmayan kalemler üzerinden ithal edilmekte ve satılmakta. Şu konuya da açıklık getirmek gerekli; formülleri doğrulanmamış içeriklerden istenen faydaların sağlanabilmesi mümkün değil. Sadece tüketicinin vitamin ve antioksidan almasına sebep olabilir ancak fertiliteye katkısı hiçbir şekilde olmaz. Tüketicilerin bu konuda bilinçli davranmaları ve aldıkları ürünlerin tarım bakanlığından ruhsatlı olup olmadığı konusununda dikkat etmeleri çok önemli.

Hayvan bakım ve sağlığı için yeni ürünler Türkiye’ye ithal etmeyi düşünüyorsunuz, bahseder misiniz?

Ülkemizde dikkatimi çeken ihtiyaç konularından bir tanesi ülkemizde yaşayan hayvanların bir takım tıbbi malzemelere ihtiyacı olduğu gerçeği. Sadece evcil hayvan yetiştirenler değil sokaktaki kimsesiz hayvanlar, hayvanat bahçesinde yaşayan hayvanlar. Bu konuda dünyanın önde gelen üretici firmalarından biri ile iletişim halindeyiz. Gerek veterinerlik hizmetlerinde, gerekse araştırma amaçlı hayvan üretimi için kullanılabilecek çok geniş bir ürün gamı olan markayı Türkiye’ye getireceğiz. Öyle ki kobaylar için özel üretilmiş anestezi cihazlarından çiftlik hayvanlarının üretim verimini arttırabilecek cihazlar dahil bu ürünlerin içinde yer alıyor.

BİR KOBAYA SOLUNUM CİHAZIYLA MÜDAHALE ETMEK GEREKEBİLİR.

Biraz daha detay verebilir misiniz bu konuda?

Ürünler fareden tutun da milyon dolarlık yarış atlarına, damızlık boğalara kadar her türlü hayvan için özel olarak üretilmiş beslenme ve
cihazlarına, özel tek kullanımlık sarf malzemeler dahil çok geniş bir kullanıma hitap ediyor. Örneğin bir kobayın solunum cihazı yeri geldiğinde çok çok gerekli olabilir. Düşünün 30 günlük bir deney yapılıyor ve 25 inci gün kobaya ani rahatsızlığından dolayı mudahale etmek gerekebilir, bu bir solunum cihazıyla müdahale de olabilir. Yoksa tüm deney masrafı ziyan olabilir düşünün.