- 24 Ağustos 2009
- 1.972
- 10
- 48
Plastikteki tehlike: Bisfenol-A (BPA) 
Son aylarda diğer kimyasallarla kombine olarak plastik yapımında kullanılan bir madde olan Bisfenol A veya kısa adıyla BPA hakkında medyada sık sık bazı haberler çıkıyor. Yapılan bazı araştırmalar bu maddenin sağlığımızı ciddi şekilde tehdit ettiğini gösterirken bazı kesimlerden de bu çalışma sonuçlarına itirazlar geliyor. Bu itirazlarda; BPA’nın ancak çok aşırı ısıtıldığında veya olamayacak kadar yüksek miktarlarına maruz kalındığında ya da BPA içeren eşyanın aşırı hasar görmesiyle ortaya çıkabileceğini, dolayısıyla BPA’nın nadir ortaya çıkacak bu durumlar haricinde güvenli bir madde olduğu iddia ediliyor. Ülkemizde bu itirazlar ön plandayken özellikle Amerika ve Kanada’da BPA aleyhine olan bilimsel çalışma sonuçları dikkate alınarak bu maddenin üretimde kullanılmasından vazgeçiliyor ve yeni seçenekler aranıyor. BPA konusu çok önemli çünkü BPA polikarbonat yapımında; polikarbonat da biberonlar, yalancı emzikler, su damacanaları, su ve muhtelif içecek şişelerinin yapımında kullanılmaktadır. BPA ayrıca berrak mutfak kaplarının yapımında hatta bazı diş protezlerinde ve kaplamalarında da kullanılmakta. Yani günlük hayatımızda çok sık kullandığımız maddelerle kendimizin, çocuklarımızın ve çevremizin sağlığını tehlikeye atıyor olabiliriz!
Şimdi BPA hakkında yapılan çalışmaların sonuçlarına birlikte bir göz atalım:
- Fransa’nın Tolouse kentinde bulunan Ulusal Gıda Araştırmaları Enstitüsü (IRNA) araştırmacılarının yaptığı ve Amerikan Bilimler Akademisi (PNAS) dergisinde yayınlanan çalışmada araştırmacılar BPA’nın, vücutta temas ettiği ilk organ olan bağırsak üzerindeki etkisini incelediler. Araştırmada farelerin ve insanların bağırsak hücrelerinde BPA’nın, vücut için gerekli mineral tuzlar ve suyun dolaşımını sağlayan bir yol olan bağırsak epitelyumunun geçirgenliğini azalttığı böylece vücuttaki su ve minerallerin dolaşımının bozulmasına neden olduğu ortaya çıktı. Haberde, bu şirketlerin adları verilmemekle birlikte, bu araştırmanın yayınlanmasından sonra 6 ABD’li biberon üreticisinin BPA içeren biberonlarının satışını durdurduğu duyuruluyor.
- ABD’de Cincinati Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma; BPA’nın insan yağ dokusunda faydalı bir hormon olan Adinopektin’in salgılanmasını azalttığı, görece zararlı interkeukin-A ve TNF adlı maddelerin salgılanmasını arttırdığı; yani insanda aşırı şişmanlığa yol açan metabolik bozukluklara neden olabileceğini; hatta obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan kolesterol düzeyi ve şeker hastalığının bir arada görüldüğü Metabolik Sendrom’a yol açabileceğini gösterdi.
- Yine aynı üniversite araştırmacıları BPA’ya maruz kalmanın meme ve prostat kanseri olan kişilerin tedavisini engelleyen etkileri olduğunu ileri sürdüler.
- California Pasifik Medical Center araştırmacıları, BPA’ya maruz bırakılmış normal insan hücrelerinden 40.000 gen üzerinde yapılan taramada; hücre bölünmesinde dikkati çekecek derecede artışa, hücre metabolizmasında hızlanmaya, kanserli hücrelerin öldürülmesi için kullanılan ilaçlara dirençte artışa neden olduğunu ve hücrelerin kendi olgunluğuna erişmesini engellediğini ortaya çıkardılar.
- Stanford Genome Technology Center’da araştırmacı olan Dr. Wenzhong Xiao, ellerindeki çalışmaların BPA’nın tümöre neden olduğunu kanıtlamadığını ancak insan göğüs hücrelerinin genetik davranışlarını değiştirdiğini ortaya koyduğunu; dolayısıyla BPA ve kanser ilişkisi konusunda daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç olduğunu söyledi.
- Harvard Halk Sağlığı Okulu araştırmacıları polikarbonat şişelerden (yani evlerimizdeki su damacanaları tarzı kaplardan) su içen kişileri 1 hafta boyunca takip ettiler ve sadece 1 hafta damacana suyu kullanımıyla kişilerin idrarında BPA oranının normalin 2-3 katına çıktığını saptadılar. Araştırmacılar ‘polikarbonat şişeden sıvının soğuk olarak tüketilmesi maddenin idrardaki oranını bu derece arttırıyor; bebek biberonlarında olduğu gibi eğer bu şişeleri ısıtırsanız ya da içine yüksek sıcaklıkta sıvı koyarsanız bu değerlerin daha da artmasını bekleriz’ dediler!
- MIT(Massachusets Instute of Technology)’ten Dr. Angela Belcher ve arkadaşları, aynı marka kullanılmış ve yeni satın alınmış su şişelerini 7 gün boyunca test ettiler, eski ve yeni polikarbonat şişelerden salınan BPA’nın oranının aynı olduğunu buldular. Ancak, kaynar suya tabi tutulmuş polikarbonat şişelerin çok daha fazla BPA salınımı gerçekleştirdiğini gözlemlediler ve aradaki farkın 15 ile 55 kat arasında değiştiğini rapor ettiler! Bu çalışma özellikle polikarbonat biberonların kullanımıyla bebeklerin ne derece etkilenebileceğini gösterdiği için önemli…
- Amerika’da bir şişe üreticisi olan Nalgene firması internet sitesinde yaptığı duyuruyla BPA içeren polikarbonat şişelerin üretimini durduracağını açıkladı. Dünyanın en büyük market zincirlerinden Wall-Mart, BPA içeren ürünleri stoklamayacağını ve satmayacağını açıkladı. Ve ardından aynı açıklamayı ünlü oyuncak markası Toys’R'Us da yaptı.
- Kanada plastik biberonların satışını ülke genelinde yasakladı. Kanada Sağlık ve Çevre bakanlıklarının ortak çalışmasıyla plastik biberonların ana maddesi olan BPA’nın zehirli ve tehlikeli maddeler sınıfına dahil edilmesine karar verildi. Karar resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Çevreci Savunma Grubu’ndan Dr. Rick Smith ‘BPA’yı zehirli ve tehlikeli kılan şey onun sıcakla temas ettiğinde kansorejen etki göstermesidir’ dedi. Smith bu nedenle plastik biberonların kullanılmaması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiğini söyledi.
- ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü’nde görevli bilim adamları BPA’nın östrojen hormonunu taklit eden etkileri nedeniyle prostat ve beyin üzerinde zararlı etkilere yol açabileceğini; cenin, bebek ve çocuklarda hareket değişikliklerine neden olabileceğini söylediler.
- ABD’de 2003-2004 yıllarında yapılan Ulusal Sağlık ve Gıda Tarama Çalışması’nda yetişkinlerin idrarında saptanan BPA oranıyla kalp-damar hastalıkları, Diabetes Mellitus Tip 2 (yetişkin tip şeker hastalığı) ve karaciğer enzim anormallikleri arasında sıkı bir ilişki bulundu.
Ben kendi adıma bu araştırmaların medyaya yansıyan sonuç özetlerini dahi okuduğumda plastik üreticilerinin ‘BPA masumdur’ demeçlerini hiç mantıklı bulmuyorum. Üstelik BPA içeren plastikteki tehlike sadece bizimle, şu an yaşayan nesille de sınırlı değil… Son yıllarda giderek önem kazanan bilim dallarından Epigenetik, maruz kalıp etkilendiğimiz zararlı maddelerin sağlığımızı bozmakla kalmayıp genlerimizin çalışmasını da etkileyerek bu zararları yeni nesillere aktarabileceğimizi söylüyor. Yani plastik biberon ve diğer polikarbonat mazemelerin kullanımı sadece bebeğinizin değil henüz doğmamış torunlarınızın sağlığını da tehdit ediyor!
Epigenetik kelime anlamı olarak ‘genler üstü genetik’ anlamında olup DNA’mızın yapısında ve diziliminde bir değişiklik olmaksızın DNA’da kodlu olan genetik bilginin açığa çıkmasında meydana gelen değişiklikleri araştıran bir daldır. Bu bağlamda çevresel şartların genetik yapı ve aktarımı üzerinde de çalışan Epigenetik konusunu ayrı bir yazıda ele almak gerekli diye düşünüyorum.
Dr. Selmin Çetin Doğan
Son aylarda diğer kimyasallarla kombine olarak plastik yapımında kullanılan bir madde olan Bisfenol A veya kısa adıyla BPA hakkında medyada sık sık bazı haberler çıkıyor. Yapılan bazı araştırmalar bu maddenin sağlığımızı ciddi şekilde tehdit ettiğini gösterirken bazı kesimlerden de bu çalışma sonuçlarına itirazlar geliyor. Bu itirazlarda; BPA’nın ancak çok aşırı ısıtıldığında veya olamayacak kadar yüksek miktarlarına maruz kalındığında ya da BPA içeren eşyanın aşırı hasar görmesiyle ortaya çıkabileceğini, dolayısıyla BPA’nın nadir ortaya çıkacak bu durumlar haricinde güvenli bir madde olduğu iddia ediliyor. Ülkemizde bu itirazlar ön plandayken özellikle Amerika ve Kanada’da BPA aleyhine olan bilimsel çalışma sonuçları dikkate alınarak bu maddenin üretimde kullanılmasından vazgeçiliyor ve yeni seçenekler aranıyor. BPA konusu çok önemli çünkü BPA polikarbonat yapımında; polikarbonat da biberonlar, yalancı emzikler, su damacanaları, su ve muhtelif içecek şişelerinin yapımında kullanılmaktadır. BPA ayrıca berrak mutfak kaplarının yapımında hatta bazı diş protezlerinde ve kaplamalarında da kullanılmakta. Yani günlük hayatımızda çok sık kullandığımız maddelerle kendimizin, çocuklarımızın ve çevremizin sağlığını tehlikeye atıyor olabiliriz!
Şimdi BPA hakkında yapılan çalışmaların sonuçlarına birlikte bir göz atalım:
- Fransa’nın Tolouse kentinde bulunan Ulusal Gıda Araştırmaları Enstitüsü (IRNA) araştırmacılarının yaptığı ve Amerikan Bilimler Akademisi (PNAS) dergisinde yayınlanan çalışmada araştırmacılar BPA’nın, vücutta temas ettiği ilk organ olan bağırsak üzerindeki etkisini incelediler. Araştırmada farelerin ve insanların bağırsak hücrelerinde BPA’nın, vücut için gerekli mineral tuzlar ve suyun dolaşımını sağlayan bir yol olan bağırsak epitelyumunun geçirgenliğini azalttığı böylece vücuttaki su ve minerallerin dolaşımının bozulmasına neden olduğu ortaya çıktı. Haberde, bu şirketlerin adları verilmemekle birlikte, bu araştırmanın yayınlanmasından sonra 6 ABD’li biberon üreticisinin BPA içeren biberonlarının satışını durdurduğu duyuruluyor.
- ABD’de Cincinati Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma; BPA’nın insan yağ dokusunda faydalı bir hormon olan Adinopektin’in salgılanmasını azalttığı, görece zararlı interkeukin-A ve TNF adlı maddelerin salgılanmasını arttırdığı; yani insanda aşırı şişmanlığa yol açan metabolik bozukluklara neden olabileceğini; hatta obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan kolesterol düzeyi ve şeker hastalığının bir arada görüldüğü Metabolik Sendrom’a yol açabileceğini gösterdi.
- Yine aynı üniversite araştırmacıları BPA’ya maruz kalmanın meme ve prostat kanseri olan kişilerin tedavisini engelleyen etkileri olduğunu ileri sürdüler.
- California Pasifik Medical Center araştırmacıları, BPA’ya maruz bırakılmış normal insan hücrelerinden 40.000 gen üzerinde yapılan taramada; hücre bölünmesinde dikkati çekecek derecede artışa, hücre metabolizmasında hızlanmaya, kanserli hücrelerin öldürülmesi için kullanılan ilaçlara dirençte artışa neden olduğunu ve hücrelerin kendi olgunluğuna erişmesini engellediğini ortaya çıkardılar.
- Stanford Genome Technology Center’da araştırmacı olan Dr. Wenzhong Xiao, ellerindeki çalışmaların BPA’nın tümöre neden olduğunu kanıtlamadığını ancak insan göğüs hücrelerinin genetik davranışlarını değiştirdiğini ortaya koyduğunu; dolayısıyla BPA ve kanser ilişkisi konusunda daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç olduğunu söyledi.
- Harvard Halk Sağlığı Okulu araştırmacıları polikarbonat şişelerden (yani evlerimizdeki su damacanaları tarzı kaplardan) su içen kişileri 1 hafta boyunca takip ettiler ve sadece 1 hafta damacana suyu kullanımıyla kişilerin idrarında BPA oranının normalin 2-3 katına çıktığını saptadılar. Araştırmacılar ‘polikarbonat şişeden sıvının soğuk olarak tüketilmesi maddenin idrardaki oranını bu derece arttırıyor; bebek biberonlarında olduğu gibi eğer bu şişeleri ısıtırsanız ya da içine yüksek sıcaklıkta sıvı koyarsanız bu değerlerin daha da artmasını bekleriz’ dediler!
- MIT(Massachusets Instute of Technology)’ten Dr. Angela Belcher ve arkadaşları, aynı marka kullanılmış ve yeni satın alınmış su şişelerini 7 gün boyunca test ettiler, eski ve yeni polikarbonat şişelerden salınan BPA’nın oranının aynı olduğunu buldular. Ancak, kaynar suya tabi tutulmuş polikarbonat şişelerin çok daha fazla BPA salınımı gerçekleştirdiğini gözlemlediler ve aradaki farkın 15 ile 55 kat arasında değiştiğini rapor ettiler! Bu çalışma özellikle polikarbonat biberonların kullanımıyla bebeklerin ne derece etkilenebileceğini gösterdiği için önemli…
- Amerika’da bir şişe üreticisi olan Nalgene firması internet sitesinde yaptığı duyuruyla BPA içeren polikarbonat şişelerin üretimini durduracağını açıkladı. Dünyanın en büyük market zincirlerinden Wall-Mart, BPA içeren ürünleri stoklamayacağını ve satmayacağını açıkladı. Ve ardından aynı açıklamayı ünlü oyuncak markası Toys’R'Us da yaptı.
- Kanada plastik biberonların satışını ülke genelinde yasakladı. Kanada Sağlık ve Çevre bakanlıklarının ortak çalışmasıyla plastik biberonların ana maddesi olan BPA’nın zehirli ve tehlikeli maddeler sınıfına dahil edilmesine karar verildi. Karar resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Çevreci Savunma Grubu’ndan Dr. Rick Smith ‘BPA’yı zehirli ve tehlikeli kılan şey onun sıcakla temas ettiğinde kansorejen etki göstermesidir’ dedi. Smith bu nedenle plastik biberonların kullanılmaması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiğini söyledi.
- ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü’nde görevli bilim adamları BPA’nın östrojen hormonunu taklit eden etkileri nedeniyle prostat ve beyin üzerinde zararlı etkilere yol açabileceğini; cenin, bebek ve çocuklarda hareket değişikliklerine neden olabileceğini söylediler.
- ABD’de 2003-2004 yıllarında yapılan Ulusal Sağlık ve Gıda Tarama Çalışması’nda yetişkinlerin idrarında saptanan BPA oranıyla kalp-damar hastalıkları, Diabetes Mellitus Tip 2 (yetişkin tip şeker hastalığı) ve karaciğer enzim anormallikleri arasında sıkı bir ilişki bulundu.
Ben kendi adıma bu araştırmaların medyaya yansıyan sonuç özetlerini dahi okuduğumda plastik üreticilerinin ‘BPA masumdur’ demeçlerini hiç mantıklı bulmuyorum. Üstelik BPA içeren plastikteki tehlike sadece bizimle, şu an yaşayan nesille de sınırlı değil… Son yıllarda giderek önem kazanan bilim dallarından Epigenetik, maruz kalıp etkilendiğimiz zararlı maddelerin sağlığımızı bozmakla kalmayıp genlerimizin çalışmasını da etkileyerek bu zararları yeni nesillere aktarabileceğimizi söylüyor. Yani plastik biberon ve diğer polikarbonat mazemelerin kullanımı sadece bebeğinizin değil henüz doğmamış torunlarınızın sağlığını da tehdit ediyor!
Epigenetik kelime anlamı olarak ‘genler üstü genetik’ anlamında olup DNA’mızın yapısında ve diziliminde bir değişiklik olmaksızın DNA’da kodlu olan genetik bilginin açığa çıkmasında meydana gelen değişiklikleri araştıran bir daldır. Bu bağlamda çevresel şartların genetik yapı ve aktarımı üzerinde de çalışan Epigenetik konusunu ayrı bir yazıda ele almak gerekli diye düşünüyorum.
Dr. Selmin Çetin Doğan
