Asıl Sorun Duygusal Açlık Olabilir mi?
Bu aralar sıklıkla duyduğum ve araştırmaya karar verdiğim bir konuyu sizlerle de paylaşmak istedim: Duygusal Açlık. Ne yaparsanız yapın iradenize bir türlü hakim olamayıp abur cuburlara koşuyorsanız; yemekten şişkinlik hissetmeden hatta bazen o şişkinlik hissine rağmen kalkamıyorsanız; stresi, üzüntüyü, korkuyu, öfkeyi yemekle bastırıyor, geçiştiriyorsanız sizde duygusal açlıktan muzdarip olabilirsiniz. Ben de internet üzerinde yaptığım araştırmalar sonucu bulduğum çeşitli makaleleri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Bugünki yazımda helpguide.org sitesinde bulduğum bir yazıyı çevirdim. Yazının orjinalini okumak isteyenler için link BURADA.
Duygusal Yeme
Duygusal Yemeyi Tanımak ve Durdurmak
Her zaman sadece açlığımızı dindirmek için yemeyiz. Yemeği stresten kurtulmak veya bir ödül gibi gördüğümüz de olur. Ne yazık ki, duygusal yeme problemlerimizi çözmez. Hatta genellikle kendinizi daha kötü hissettirir. Üstelik asıl problemin verdiği rahatsızlığa bir de fazla yemenin verdiği suçluluk duygusu eklenir. Duygusal yeme sebeplerinizi öğrenmek hem aşırı iştahınızdan ve kompülsif aşırı yemeden kurtulmanızı sağlar hem de geçmişte diyetlerinizi sabote eden durumları değiştirir.
Duygusal Yemeyi Anlamak
Tamamen doyduğunuz halde hala tatlıya yeriniz varsa veya üzgün olduğunuzda bir kutu dondurmayı bitirdiyseniz, duygusal yemeyi yaşadınız demektir. Duygusal yeme, kendinizi iyi hissetmek için yemeği kullanmak; doymak için değil duygusal ihtiyaçlarınız doyurmak için yemek demektir.
Ara sıra yemeği canlanmak için, ödül olarak veya kutlamak için kullanmak tamamen kötü bir şey değil elbette. Fakat yeme birincil başa çıkma mekanizmanıza dönüştüyse - üzgün, öfkeli, yalnız, stresli, bitkin veya sıkkın hissettiğinizde ilk iş buzdolabını açmak gibi - gerçek problemin asla çözülmediği sağlıksız bir döngüye sıkışmışsınız demektir.
Duygusal açlık yemek ile tatmin edilemez. Yemek o an için iyi hissettirebilir, fakat yemeyi tetikleyen faktörler hala orada duruyor olur. Genelde de alınan gereksiz kaloriler nedeniyle yemeden öncekinden bile daha kötü hissedersiniz. Kendinizi herşeyi berbat etmekle ve iradesiz olmakla suçlarsınız. Ana problemle beraber bir de duygularınızla başa çıkmanın sağlıklı yollarını öğrenmeyi bırakır, kilonuzu kontrol etmekte her geçen gün daha da zorlanır ve zamanla kendinizi hem duygularınız hem yemek konusunda daha çaresi hissedersiniz.
Duygusal Yiyici misiniz?
Stres altındayken daha çok mu yersiniz?
Aç değilken veya tamamen doyduğunuz halde yiyiyor musunuz?
Daha iyi hissetmek için mi yiyiyorsunuz? (Örneğin, üzgünken, kızgınken, sıkkınken, sinirliyken kendinizi sakinleştirmek için)
Kendinizi yemekle mi ödüllendiriyorsunuz?
Düzenli olarak kendinizi tıka basa doldurana kadar yer misiniz?
Yemek kendinizi güvende hissetmenizi mi sağlıyor? Yemeği bir arkadaş olarak mı görüyorsunuz?
Yemek konusunda kendinizi çaresiz ve kontrolsüz mü hissediyorsunuz?
Duygusal Açlık ve Fiziksel Açlık Arasındaki Farklar
Duygusal yeme döngüsünden kurtulmadan önce, duygusal açlık ile fiziksel açlığı ayırt etmeyi öğrenmeniz gerekir. Bu söylendiğinden daha zor olabilir, özellikle de sorunlarınızla başa çıkmak için yemeği sıklıkla kullanıyorsanız.
Duygusal açlık çok güçlü olabilir. Sonuç olarak, bunu fiziksel açlıkla karıştırmak kolaydır. Fakat ikisi arasındaki farkı anlamanıza yarayacak bazı ipuçları da vardır.
Duygusal açlık aniden gelir. Sizi birden çarpan baskın ve ısrarcı bir histir. Fiziksel açlık ise azar azar gelir. Yeme hissi o kadar acil değildir ve anında tatmin edilmeyi gerektirmez. (tabi uzun süre aç kalmadıysanız)
Duygusal açlık belirli yiyecekleri aş erer. Fiziksel açlıkta ise hemen hemen herşeyi kabul edersiniz - sebzeleri bile. Ancak duygusal açlık yağlı veya şekerli gıdaları anında yemek ister. Hemen bir cheesecake veya pizza yemezseniz öleceğinizi hissedersiniz.
Duygusal açlık dikkatsiz yemeye neden olur. Daha siz anlamadan bir paket cipsi veya koca bir kutu dondurmayı yemiş olursunuz. Ancak fiziksel açlığı doyurmak için yediğinizde ne yediğinizin daha farkında olursunuz.
Duygusal açlık doyduğunuzda bile tatmin edilmiş olmaz. Daha ve daha fazlasını istemeye devam edersiniz. Tıka basa dolduğunuzu hissetseniz de yemek istersiniz. Fiziksel açlık ise tıka basa dolmaya gerek duymaz. Karnınız doyduğunda tatmin olursunuz.
Duygusal açlık mide ile ilgili değildir. Guruldayan bir karın veya midede bir sancı değil de kafanızdan atamadığınız bir açlık hissi ile karşı karşıya kalırsınız. Belirli dokulara, kokulara ve tatlara odaklanırsınız.
Dugyusal açlık genellikle pişmanlık, suçluluk ve utanç doğurur. Fiziksel açlığınızı doyurmak için yediğinizde ise, vücudunuzun ihtiyaçlarına cevap verdiğiniz için suçluluk veya utanç hissetmezsiniz. Eğer yedikten sonra suçlu hissediyorsanız, bilinçaltınızda bedensel nedenlerle yemediğinizin farkındasınız demektir.
Duygusal Açlık ve Fiziksel Açlık Arasındaki Farklar
Duygusal açlık aniden gelir. Fiziksel açlık kademeki olarak hissedilir.
Duygusal açlık anında doyurulmak ister. Fiziksel açlık bekleyebilir.
Duygusal açlık belirli rahatlatan yiyecekleri ister. Fiziksel açlık kulağa iyi gelen bir çok seçeneğe açıktır.
Duygusal açlık dolu bir mideyle tatmin olmaz. Fiziksel açlık doyduğunuzda durur.
Duygusal açlık, suçluluk, güçsüzlük ve utanç duyguları ile tetiklenir. Fiziksel açlığı doyurmak kendiniz hakkında kötü hissettirmez.
Duygusal Yemeyi Durdurma Adım 1 : Tetikleyicilerinizi Belirleyin
İnsanlar birçok farklı nedenden ötürü yer. Duygusal yemeye bir son vermede ilk adım, sizi neyin tetiklediğini bulmaktır. Hangi durumlar, yerler veya duygular sizi rahatlatan yiyeceklere yöneltiyor?
Duygusal yeme çoğunlukla kötü duygularla bağlantılansa da kendinizi ödüllendirmek veya bir tatili, güzel bir olayı kutlamak gibi pozitif duygularla da ilgili olabilir.
Duygusal yemenin yaygın nedenleri:
Stres - Stresin sizi nasıl acıktırdığını hiç fark ettiniz mi? Bu sadece beyninizde değil. Stres kronik hal aldığında, stres hormonu olan kortizol seviyesinin yükselmesine neden olur. (Kortizol, adrenal korteks tarafından üretilen, vücudun strese gösterdiği tepkiyle ilişkili bir hormondur. Kan basıncı ve şekeri arttırır, kadınlarda kısırlığa neden olur ve bağışıklık sistemini baskılar.) Kortizol tuzlu, tatlı ve yüksek yağlı gıdalar gibi size enerji patlaması ve keyif veren gıdalara isteği tetikler. Hayatınızda kontrol edilemeyen stres arttıkça, duygusal rahatlama için yemeğe yönelme de artar.
Duyguları bastırmak - Yemek; öfke, korku, üzgünlük, sinirlilik, yalnızlık, küskünlük ve utanç gibi rahatsızlık veren duyguları bastırmakta veya geçici olarak susturmakta işe yarayabilir. Kendinizi yemeklerle duygusuzlaştırırken hissetmek istemediğiniz şeylerden kendinizi koruduğunuzu düşünebilirsiniz.
Sıkılmak veya boşluk hissi - Hiç kendinize yapacak bir iş bulamadığınızda, sıkıntıdan kurtulmak için veya hayatınızdaki bir boşluğu doldurmak için yediğiniz oldu mu? Kendinizi tatmin edilmemiş ve boş hissedip yemeği zamanınızı ve ağzınızı doldurmak için kullanırsınız. Tam bu anda, sizi doldurur ve amaçsızlık ve tatminsizlik hislerinden uzaklaştırır.
Çocukluk alışkanlıkarı - Çocukluğunuzdaki yeme hatıralarınızı düşünün. Ebeveynleriniz iyi davranışı dondurmayla ödüllendirmek, güzel bir notu pizza yemeye götürmek veya üzgünken şekerler vermek gibi şeyler yapar mıydı? Bu duygusal kaynaklı çocukluk yeme alışkanlıkları yetişkinliğe de taşınır. Veya bazı yeme durumlarınız sizin için nostaljik bir hal alır- örneğin babanızla yaktığınız mangallar, annenizle pişirip yediğiniz kurabiyeler, veya ailenizle oturduğunuz büyük sofralar gibi anıları yaşatmak için yersiniz.
Sosyal etkiler - Diğer insanlarla bir araya gelip yenen yemekler stresten kurtulmak için en iyi yoldur ancak bu aşırı yemeye de sebep olur. Bunu alışkanlık haline getirmek kolaydır çünkü yemek oradadır veya diğer herkes yiyiyordur. Sosyal ortamlarda asabiyet sebebiyle de aşırı yiyebilirsiniz. Veya aileniz ya da arkadaşlarınız fazla yemeniz için sizi yüreklendirebilir ve gruba uymak her zaman daha kolaydır.
Duygusal yeme günlüğü tutun
Büyük ihtimalle yukarıda sayılan durumlardan birkaçını yaptınız. Yine de, daha belirgin olmasını isteyeceksiniz. Duygusal açlığınızın arkasındaki kalıpları belirlemenin en iyi yollarından biri yemek-duygu günlüğü tutmaktır.
Her aşırı yediğinizde veya kendinizi rahatlatan yiyeceğinize ulaşmaya mecbur hissettiğinizde, bir dakika durun ve bu aciliyeti neyin tetiklediğini bulun. Geriye doğru gittiğinizde, genellikle duygusal açlığınızı dürten moral bozucu bir olay bulacaksınız. Bunların tamamını yemek-duygu günlüğünüze yazın: ne yediniz(veya yemek istediniz), sizi üzen ne oldu, yemeden önce ne hissettiniz, yerken ne hissettiniz ve yedikten sonra ne hissettiniz.
Zamana, tekrarlayan bir kalıp göreceksiniz. Belki sizi habire eleştiren o arkadaşla her buluşmanızdan sonra kendinizi oburca yerken buluyorsunuz. Veya aile buluşmaları veya bir işin teslim tarihi sizi strese sokuyor. Duygusal açlık tetikleyicilerinizi tespit ettikten sonraki adım ise duygularınızı beslemenin doğru yolunu bulmak olacak.
Duygusal Yemeyi Durdurma Adım 2: Duygularınızı Doyurmanın Başka Yollarını Bulun
Eğer duygularınız yemekten başka bir şekilde yönetmenin yolunu bilmiyorsanız, yeme alışkanlıklarınızı uzun süre kontrol altında tutamazsınız. Diyetler genellikle başarısız olur çünkü onlar mantıklı beslenme önerileri sunarlar, ama sizi yediren bilgisizlik değildir. Böyle bir öneri ancak yeme alışkanlıkları hakkında bilinçli ve kontrollü olan kişilerde işe yarar. Duygular ilerlemey baltaladığında, hemen yemeğe koşarsınız.
Duygusal yemeyi durdurmak için, duygularınızı doyurmanın başka yollarını bulmalısınız. Önemli bir ilk adım olmasına rağmen duygusal yemeyi veya tetikleyicilerinizi anlamak yeterli değildir. Yemeğe alternatif olacak ve duygusal tatmin yaşatacak şeylere ihtiyaç duyarsınız.
Duygusal yemeye alternatifler
Eğer depresif ve yalnız hissediyorsanız, sizi daha iyi hissettiren birini arayın, köpeğiniz veya kedinizle oynayın,veya en sevdiğiniz fotoğrafa bakın ya da güzel bir anıyı düşünün.
Sinirliyseniz, en sevdiğniz şarkıda dans ederek, bir stres topunu sıkarak, veya yürüyüşe çıkarak bu enerjiyi atın.
Eğer bitkinseniz, sıcak bir bardak çay için, banyo yapın, kokulu mumlar yakın, veya sıcak bir battaniyeye sarının.
Eğer sıkıldıysanız, güzel bir kitap okuyun, bir komedi şovu izleyin, dışarı çıkın, veya yapmaktan hoşlandığınız bir şey yapın (ahşap işleri, gitar çalma, halka atma, koleksiyonla ilgilenme, vs.).
Duygusal Yemeyi Durdurma Adım 3: Aş Erme Geldiğinde Durun
Birçok duygusal yiyici aş erme sırasında güçsüz hisseder. Yeme aciliyeti vurduğunda, tek düşünebildiğiniz bu olur. Karşı konulamaz ve hemen doyurulması gereken bir gerilim hissedersiniz. Çünkü geçmişte karşı koymayı denemiş ve başarısız olmuşsunuzdur, iradenizin yetersiz olduğunu düşünürsünüz. Ancak gerçekte düşündüğünüzden daha güçlüsünüz!
Aş ermeye cevap vermeden önce 5 dakika düşünün
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, duygusal yeme otomatik ve dikkatisizdir. Ne yaptığınızı bile anlamadan, bir kutu dondurmanın yarısını yemiş olursunuz. Ancak eğer bir süre durabilir ve aş ermekte olduğunuzu fark edebilirseniz farklı bir karar verme şansını kendinize vermiş olursunuz.
Tüm yapmanız gereken yemeyi 5 dakika ertelemek veya 5 dakika fazla uzun geliyorsa, 1 dakika ile buna başlamak. Kendinize "bunu yemeyeceksin!" demeyin, hatırlayın yasak olan çekicidir. Kendinize sadece beklemeniz gerektiğini söyleyin. Beklerken kendinizi kontrol edin. Nasıl hissediyorsunuz? Duygusal olarak neler oluyor? Yemeye karar bile verseniz, bunu neden yaptığınızı daha iyi anlıyor olacaksınız. Bu, gelecek sefer farklı bir tepki vermenize yardımcı olabilir.
Duygularınızı kabul etmeyi öğrenin - kötü olanları bile
Ana problem yemek karşısında güçsüz olmanız gibi görünse de, duygusal yeme duygularınıza karşı güçsüz olmanız ile ilgilidir. Hislerinizle başa çıkmakta kendinizi yeterli hissetmediğiniz için yiyerek onları yok sayarsınız.
Kendinizi rahatsız duyguları hissetmeye bırakmak korkutucu olabilir. Kapıyı bir kere açtınız mı bir daha kapatamayacak olmanızdan korkabilirsiniz. Fakat işin aslı duyguları bastırmak konusunda takıntılı olmazsak, en acı verici ve zor duygular bile kolayca yatışır ve dikkatimizi çekme gücünü kaybeder. Bunu yapmak için, dikkatli olmalı ve an-be-an duygu durumunuzla bağlantıda kalmayı öğrenmelisiniz. Böylece stres altındayken kendinizi kontrol edecek ve duygusal yemeyi tetikleyecek duygusal problemleri tamir edebileceksiniz.
Dahası, duygusal olarak kendinizi açtığınızda hayatınız daha zenginleşecek. Hislerimiz dış dünyaya açılan bir penceredir. En derin arzularımızı, korkularımızı, öfkemizi ve bizi mutlu eden şeyleri anlamamızı ve keşfetmemimizi sağlarlar.
Duygusal Yemeyi Durdurma Adım 4: Sağlıklı Yaşam Alışkanlıkları Edinin
Fiziksel olarak güçlü güçlü, rahat ve iyi dinlenmiş iseniz, hayatın yolunuza çıkardığı engelleri daha kolay aşarsınız. Ancak eğer çoktan bitkin ve fazla boğulmuş hissediyorsanız, herhangi küçük bir hıçkırık bile sizi raydan çıkarmaya ve buzdolabına koşmanıza yeter. Egzersiz, uyku ve diğer sağlıklı yaşam alışkanlıkları, zor zamanları duygusal yeme olmadan atlatmanıza yardımcı olur.
Günlük egzersizi önceliğiniz haline getirin. Fiziksel aktivite ruh haliniz ve enerji seviyeniz üzerinde harikalar yaratır. Ayrıca güçlü bir stres savardır.
Rahatlamak için zaman ayırın. Knedinize her gün en az 30 dakika rahatlama, basıncı azaltma ve gevşeme izni verin. Bu sizin sorumluluklarınızdan uzaklaşmak ve pillerinizi tekrar doldurmak için zamanınız.
Başkalarıyla iletişim kurun. Yakın ilişkilerin ve sosyal aktivitelerin önemini hafife almayın. Pozitif insanlarla vakit geçirmek sizi stresin negatif etkilerinden korur.
Uykunun aş erme ve kilo alma üzerine etkileri/Duygusal yemeye alternatifler
Hiç uykusuz kaldığınızda hızlı bir enerji patlaması yaşamak için yemek aş erdiğiniz oldu mu? Bunun iyi bir nedeni var. Uykusuzluğun stres, aşırı yeme ve kilo alımı ile doğrudan ilgisi vardır.
Vücudumuzda normal açlık ve tokluk hissini ayarlayan iki hormon vardır. Ghrelin iştahı yönetirken, leptin beyine tokluk sinyallerini gönderir. Eğer yeteri kadar uyunmazsa, ghrelin seviyesi ve iştahınız artar; daha fazla yemek istersiniz. Leptin seviyesi ise azalır, yani tatmin olmuş hissetmezsiniz veyemeye devam etmek istersiniz. Uyumayı ne kadar önemsemezseniz o kadar fazla aş erersiniz.
Yorgun hissetmek, aş ermekle savaşmayı zorlaştırdığı gibi, stres seviyenizi de arttırır ve daha çok duygusal açlığa sebep olur.
İştahınızı kontrol etmek ve aş ermeleri azaltmak için, her gece 8 saat kadar uyumaya dikkat edin.