Meyve suyu ve püresi: İlk verilecek ek gıdadır. Öncelikle elma suyu(tercihen tatlı) ile başlanır. Elma iyice yıkandıktan sonra soyulur cam rendede rendelenir süzülerek soyu elde edilir. İlk denemede 1-2 çay kaşığı veriniz. Daha sonra her gün taze hazırladığınız meyve suyunun miktarını arttırarak bir haftanın sonunda tam bir elmanın suyu verilebilir. Her hafta armut, mandalina, portakal, havuç, şeftali gibi değişik meyve suları denenebilir. Meyve sularına şeker eklenmemelidir. Çilek gibi alerji yapma ihtimali yüksek olan meyveleri daha ileride veriniz. Aynı hafta içinde birden fazla meyve çeşidi vermeyiniz. Dördüncü aydan itibaren muz dahil olmak üzere meyve pürelerine başlanabilir.
Domates suyu: Domatesin kabukları soyulup, ezilerek tel süzgeçten geçirilir. Tülbent içinde sıkılarak pürtüksüz ve çekirdeksiz suyu alınır. Anne sütü alan bebeklerde 4-6. aylarda yapay beslenen bebeklerde daha erken başlanabilir.
Tarhana: Baharatsız yapılan tarhana çorbası 4. aydan sonra çocuklara verilebilir. Bir silme yemek kaşığı tarhana bir bardak su ile karıştırılıp kaynatılır, ılık olarak çocuğa verilir.
Kuru Baklagiller: Et ve yumurta almayan aileler çocuklarına verebilirler. Kırmızı veya sarı mercimek iyi pişirildiği taktirde bebek için iyi protein kaynağı olurlar. Diğerleri de dış zarları alınarak iyi pişirilip verile bilir.
Mercimek Çorbası: ½ çay bardağı mercimek, ½ çay bardağı bulgur veya pirinç, yarım havuç, yarım su bardağı su ile yumuşayıncaya kadar pişirilir. Pişme suyu dökülmez. Tahta kaşıkla ezilerek kevgirden geçirilir. Kıvamı koyu olursa su ilave edilir ve yarım tatlı kaşığı bitkisel sıvı yağ konur. 4. aydan itibaren bir tatlı kaşığı ile başlamak suretiyle, 7 aylıktan itibaren günde 3-4 yemek kaşığı verilebilir. (miktar çocuğun isteğine göre ayarlanır) Mercimek sebze çorbasının içine koyularak da pişirilebilir.
Havuç Çorbası: 2 su bardağı suya bir yemek kaşığı pirinç, 3 küçük havuç eklenerek 45 dk. pişirilir. Ezilip süzgeçten geçirilerek tekrar ateşe konulup isteğe göre 1 tatlı kaşığı irmik veya tereyağı-sıvı yağ eklenebilir.
Patates Püresi: 1 orta boy patates kabuğuyla haşlanır, soyulur ve ezilir. 2-3 dövülmüş bisküvi ile karıştırılarak tam sütle 150 ml. Tamamlanır. Çocuk tatlı beğeniyorsa şeker veya meyve suyu ile tatlandırılabilir. Yapay beslene süt çocuklarına 3-4 aylıkta anne sütü alanlarda 6-7. aylarda verilir.
Yumurta: su içine yumurta yıkanıp konur. Kaynama derecesindeki suda 10 dk. pişirilir. Akı ayrılarak sarısı verilir. Sarısı ya sütle ezilerek veya sadece ezilip yada sebze çorbasıyla karıştırılarak çocuğa verilir. Aydan sonra akı birlikte verilir.
Kıyma: Hafif ateşte kendi verdiği suyu çekene kadar pişirilip yukarda hazırlanan sebze çorbası ve diğer çorbalar içine katılarak bebeğe verilebilir. Kıyma en uygun et verme şeklidir. Köfte: İki kere çekilmiş kıyma, az miktarda ekmek içi ve az tuzla iyice yoğrulur. Köfteler dibi yağlanmış tavada kapalı olarak pişirilir. İlk başlarken çeyrek köfte ile başlanır, gittikçe artar.
Tavuk eti, balık eti, karaciğer vb. pişirilip kemiğinden ve kılçığından iyice ayrılır, ezilerek verilir veya sebze çorbasının içine eklenir.
Sütün Hazırlanışı: İnek sütünü ve süte ilave edilecek suyu en az 10 dakika ayrı ayrı kaynatırız. İlk bir ay ile dört ay arasında iki birim süte bir birim su ilave ediniz. (40 ml süte 20 ml su) Dördüncü aydan sonra sütü sulandırmaya gerek yoktur. Her 100 ml sütün içine bir kesme şeker veya bir tatlı kaşığı şeker ilave ediniz. Bebeğinizin kabızlığı varsa bir çay kaşığı zeytinyağı ilave edilebilir.
Sebze Çorbasının Hazırlanışı: En erken 3. aydan sonra başlanabilir. Bir orta büyüklükte patates, 1 küçük havuç veya taze kabak küçük olarak doğrayınız, 2 su bardağı su kaynama derecesine gelince malzemeler konulup yumuşayıncaya kadar pişirilir. Tel süzgeçten hiç ezmeden geçirilerek suyu alınır. Bir tatlı kaşığı irmikle 5 dk. kaynatılarak çorba yapılır.
Ilık olan çorbayı birkaç çay kaşığı miktarından başlayarak veririz. Bebeğiniz tolere ettiği sürece miktarı giderek arttırınız ve tam bir öğün şeklinde veriniz. Sebze çorbası bebeğe alıştırıldıktan sonra veya bir hafta verilip bir sorunla karşılaşılmamışsa; sulu sebze püresine geçilir. (Bir hafta içinde)
Sulu Sebze Püresi: Bir orta büyüklükte patates, bir küçük havuç veya taze kabak küçük olarak doğrayınız. 2 su bardağı su kaynama derecesine gelince malzemeler konulup yumuşayıncaya kadar pişirilir. Almaya yakın 1 yemek kaşığı pirinç katılır (veya tatlandırmak için irmik katılır). Ateşten alınıp ezilir, püre haline getirilir. Daha sonra 1 çay kaşığı bitkisel sıvı yağ eklenir. Bundan tam öğün olarak verilir. Bu sebzeleri tolere ediyorsa daha sonraki dönemlerde taze fasulye, mercimek, bezelye, domates, yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak en son eklenir), gibi gıdalarda tek tek eklenebilir. Çocuk büyüdükçe sebze çorbası şeklinde yapılıp daha koyu olarak hazırlanır. Katılan suyu ilerleyen aylarda et suyu, kemik suyu şeklinde de yapılabilir. Bu çorbanın içine 2 kez çekilmiş ve pişirilmiş dana kıymasından bir yemek kaşığı yedirmek yayarlı olur.
Muhallebi: 5. aydan itibaren (ilk 4 ayda anne sütü almayan çocuklarda daha erken başlanabilir) sebze püresinde 1-2 hafta sonra başlanır. Genellikle akşamda tek öğün olarak verilir. Bir su bardağı soğuk süte (bir kahve fincanı su), muhallebinin hazırlanmasında kullanılan süt ilk dönemlerde sulandırılmalı giderek süte geçilmelidir; bir tatlı kaşığı pirinç unu ilave ederek kısık ateşte karıştırarak pişiriniz. Pişirdikten sonra bir tatlı kaşığı şeker ilave edebilirsiniz. 6-7. aylarda pirinç ununa yulaf, mısır, buğday unları eklenebilir.
Yoğurt: Yoğurt yapmak için pastörize edilmiş veya kaynatılmış süt ılımaya bırakılır. Eli yakmayacak sıcaklığa gelince 100 ml (bir çay bardağı) yoğurt eklenir. Sütün üzeri kapatılarak kalın bir örtü ile örtülür, ılık bir yerde 5-6 saat mayalandırılır. Bebeklere her gün taze yoğurt verilir.
İlk denemede birkaç çay kaşığı yoğurt veriniz, her gün miktarını giderek arttırınız. Eğer bebeğiniz yoğurdu sevmezse daha önce denediğiniz meyvelerden birini içine koyabilirsiniz. Mümkün olursa yoğurdu pekmezle beraber vermeye alıştırmak kansızlığı önlemede faydalı olacaktır.
Ek Besin Verilirken Dikkat Edilecek Noktalar:
İlk kez verilecek besinler açken denenmelidir.
Her yeni gıdaya tek tek başlanmalı ve çok az miktarda (bir çay kaşığı)
verilmeli. Bebeğin alımına uygun olarak 3-4 gün içinde miktarı arttırılmalıdır. Böylece besin maddesine alerjisi tespit edilebilir.
Bebek istemediği bir besini almak için zorlanmamalıdır. 2-3 hafta sonra tekrar denenmelidir.
Ek gıdalara tek öğün olarak başlanır. Bebek 6 aylık olduğunda anne sütüne ek olarak günde 2-3 öğün olarak verilebilir.
Ek gıdalara geçerken önce tekli grup (yoğurt, meyve suları) kullanılır, daha sonra çoklu karışımlara (sebze çorbası, kabak dolması) geçilir.
Bebeklere doğal ve taze hazırlanmış besinler verilmelidir. Dondurulmuş yiyecekler, konserve, katı maddeli hazır besinler verilmemelidir.
Bebek için hazırlanan besinler 2 saat içinde tüketilmelidir.
Besinlerin hazırlanmasında kaynamış su kullanılmalıdır.
Tüm besimler sadece kaşık ile verilmelidir. Ek gıdaların verilmesinde biberon kullanılmamalıdır.
Bebeğin beslenmesinde kullanılan kaplar bir tencere içerisinde ağzı kapatılmış olarak en az 5 dk. süre ile kaynatılmalıdır. (malzemeler plastik olmamalıdır)
Meyve-sebze pürelerini hazırlarken vitaminlerin kaybolmaması için cam rende kullanılmalıdır.
Ek gıdalara başlama döneminde çocuğun tuz ihtiyacı yoktur ve tuzsuz besinleri kolayca alabilir. Bu nedenle ilk bir yıl içinde yiyeceklere tuz katılmaması önerilir.
Beslenme saatleri hem anne hem de çocuk için mutlu geçen anlar olmalıdır. Anne rahat olmalı acele etmemelidir, çocuk kusabilir.
İSHAL
Ülkemizde her yıl binlerce çocuk ishal nedeniyle ölmektedir. İshal dışkının günde altıdan fazla ve sulu hale gelmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Su ve tuz kaybına bağlı olarak şu belirtiler ortaya çıkar:
Deride kuruma ve buruşma,
İdrar azalması,
Ağız kuruluğu, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık,
Gözlerde çukura kaçma,
Süt çocuklarında bıngıldakta içeri çökme,
Çok ciddi vakalar dışında ilaç kullanımı tavsiye edilmez. Etkenin ne olduğu tespit edilmeden antibiyotik kullanılmamalıdır. Gereksiz antibiyotik kullanımı barsak dengesini bozacağı için bu gibi durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Beslenme; ishalde -nedeni ne olursa olsun- vücuttan atılan su ve tuz kaybının yerine konması gerekir. Bu nedenle erken tedavi (yani sıvı alımı ve diyet) çocuk sağlığı açısından önemlidir. Bunun için;
Anne sütüne devam edilmeli
Yoğurt ve tahıllar gibi enerji veren, iyi emilen besinlerin yanı sıra meyvelerde eklenmelidir.
Çocuğunuzu az ve sık aralıklarla besleyiniz
Susuz kalmamasına dikkat ediniz
Bol bol O.R.S. (ishal için özel hazırlanmış sulandırılacak toz) veya kullanıma hazır su-tuz karışımından (sade, çilekli veya elmalı) veriniz
Evde kendinizin yapabileceği 4 su bardağı kaynatılmış ılık suya, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu, 1 çay kaşığı karbonat, 1 yemek kaşığı beyaz toz şeker ile hazırlanan karışımdan O.R.S. yerine yine sık aralıklarla içiriniz. Bu hazırlanan karışım 24 saatte bir değiştirilmelidir.
Çok sulu ishallerde; her sabah başı veya her dışkılayıştan sonra bir veya iki çay bardağı yukarıdaki karışımlardan birini veriniz.
Yoğurt, tuzlu ayran, yoğurtlu çorba veriniz.
Meyve olarak elma, muz, şeftaliyi kullanınız.
Örnek Yemek Listesi (Bir yaş sonrası için)
Kahvaltı: açık çay veya ıhlamur, beyaz peynir, ekmek
Kuşluk: tuzlu ayran veya meyve suyu (taze elma, şeftali veya muz ezmesi evde yapılmalı)
Öğlen ve Akşam: bir kepçe yoğurt çorbası veya pirinç çorbası, yoğurt, haşlanmış patates, pirinç lapası, elma, şeftali veya muz, ekmek
İkindi: tuzlu ayran.