Rahim anomalileri
Kadın organlarının doğuştan olan anomalilerinden en çok görülenleri (Müllerian anomaliler) kanalların karın içinde birleşmemesine bağlı olarak görülen rahim (uterus) şekil bozukluklarıdır. Bunlar basit bir çentiklenmeden (septum uteri), tamamen iki ayrı rahim ve tüp oluşumuna kadar gidebilen şekil bozukluklarıdır. Alt vajinada ise (ciltten içe doğru gelişip üst vaginayla birleşme sırasında) kızlık zarının tamamen kapalı olması (imperfore himen) kısmen daha sık görülen bir doğuştan yapısal bozukluktur.
Kadın genital organlarındaki anomaliler ne gibi problemlere yol açarlar?
Kadınlık organlarının bu yapısal bozuklukları aynı zamanda işlev bozukluklarına da yol açabilmektedir. Bunlar kısırlık, tekrarlayan düşükler,erken doğum ve zor doğumlara sebep olabilirler. Uterusun anomalilerine bağlı olarak erken doğum, makat gelişi ve bebek ölüm oranlarında artış olabilir. Bazen bu anomaliler adet görmemeye (amenore), ağrılı adete (dismenore) , ilişkideki zorluk ve ağrılara neden olabilirler. Yumurtalıkların gelişiminin tamamen ayrı olması nedeniyle bu tip hastalarda yumurtalıkların yapı ve işlevleri (yumurtlama , hormon yapımı ) genellikle normaldir.
Genital organlardaki anomaliler ne sıklıkla görülürler?
Kadınlık organlarının doğumsal yapı bozuklukları, kadınların yaklaşık %5’ inde görülmektedir. Doğum yapabilen kadınlarda bu oran %2-3 iken , kısırlık nedeniyle doktora başvuran kadınların %3 oranında yapısal anomaliler görülmektedir. Tekrarlayan düşüklerde %5-10, geç gebelik kayıpları ve erken doğum yapan kadınlarda ise % 25 oranında kadınlık organlarında (genellikle rahimde) doğumsal yapı bozuklukları görüldüğünü bildiren araştırma sonuçları vardır. Bu yapısal bozukluklar gebeliğin olmasını genellikle engellemezken, oluşan gebeliğe ait sorunları, hastalıkları ve erken gebelik kayıplarını, erken doğum ve premature bebek doğumunu arttırmaktadırlar.
En Sık Görülen Kadın Genital Bölge Anormallilikleri;
Uterus Agenezisi (Rahim yokluğu):
Rahim hiç gelişmemiştir.Yerinde ince bir bant ve /veya bunun iki yanında tüpler ve yumurtalıklar olabilir. Beraberinde ( vajen üst kısmı da gelişmediğinden ) güdük veya normal işlevini görebilen bir vajen olabilir. Doktora adet görememe nedeniyle, bazı hastalar ise çocuk isteği ile başvururlar. Yumurtalıkları varsa ancak “ kiralık anne” ve
tüp bebek uygulamaları ile gebe kalabilirler.
Rudimenter veya Hipoplazik (Az gelişmiş veya Güdük) Uterus :
Kısmen rahim gelişmiştir.Genellikle küçük , gebeliğe veya gebeliği taşımaya izin vermeyen bir rahim vardır. Tekrarlayan gebeliklerle gebeliği taşıyacak kadar büyümüş bir rahim oluşabildiği ifade edilse de gebelik ve doğum şansı azdır.
Uterus Unikornus (Yarım rahim):
Rahmi meydana getiren kanallardan (Müllerian ) birisinin gelişmemesi sonucu oluşur.Yukarıdan aşağı doğru sadece bir kanaldan oluşan yarım bir uterus (rahim) meydana gelir. Genellikle kendini düşükler, dış gebelik, erken doğumla belli eder. Bazen diğer yarı hiç gelişmez veya daha az gelişmemiş küçük bir oluşum halinde kalır. Uterus Unikornis ,Yarım + Kör Boynuz olarak adlandırılır.
Uterus Didelfiz (Çift Uterus) :
İki müller kanalının birleşememesi nedeniyle iki uterus ve iki tüp meydana gelir.
Bu tür yapısal bozukluklarda döllenme ve gebe kalma sorunlarından daha çok düşük ve erken doğumlar meydana gelebilir. “Tavşan rahmi” olarak da tanımlayanlar vardır.
Çünkü bu tavşanlarda normal rahim yapısıdır.
Uterus Bikornus:
İki müller kanalının kısmen birleşmesi nedeniyle meydana gelir.Hem içeriden, hem de dışarıdan çentikli, iki kanalın birleşmesinin eksik olduğu bir bozukluktur .
Rahmin ortasında genellikle derin veya yüzeyel bir çentik vardır. Karın içinden laparoskopi ile direk olarak ya da ultrason ve MRI ile görüntülenir. Rahim içi genellikle bebeğin yerleşmesine ve büyümesine izin verir. Gebelik sonuçları normale yakındır.
Gebelik kaybı ve düşükler olursa ameliyat edilmelidir.
Uterus Septus :
Septus Parsiyalis (Rahim İçi Yarım Perde)
Septus Totalis ( Rahim İçi Tam Perde)
İçeriden çentikli bir rahim vardır.İki (müller) kanalının birleşmesi sırasında birbirlerine yapıştıkları, ortadaki bölümün erimemesi nedeniyle oluşur. Çok ince ve kısa (inkomplet uterus septus) veya tüm rahmi içeriden ikiye bölecek kadar kalın ve uzun (komplet uterus septus) olabilir. Rahim içi boyalı filmlerde(rahim filmi-HSG) kalp şeklinde veya tamamen ikiye bölünmüş olarak görülebilir.Tedavi edilmezse gebelik kayıp oranları %40' lardan fazla iken , endoskopik cerrahi sonrası (histreskopi ile kesilerek) bu oranın %10’ lara düştüğü bildirilmektedir. Yine de gebelik denenmeden operasyonu önermeyenler de vardır.
Doğumsal (Kongenital) Vagina Yokluğu:
Doğuştan vajinası olmayan kadınların çoğunlukla uterusları da yoktur. Bu şeklide yapı bozukluğu olan hastalar genelikle hekime adet kanamalarının görülmemesi üzerine geç olarak başvururlar. Uterus ve vagina yapısal bozuklukları idrar yolları anomalileri ile birlikte görülebilirler.
Vajen yokluğu ile karıştırılabilen vajen girişindeki büyük ve küçük dudakların yapışık olması bir cinsel organ anomalisi olabileceği gibi iltihabi hastalıklara da bağlı olabilir. Yakınmaya neden olmuyorsa evlenme çağına kadar kız çocuğunda psikolojik sıkıntılara neden olmamak ve ilgisini gereksizce cinsel organlarına çekmemek amacıyla operasyon ertelenebilir.
Tranvers vaginal bölme , çift veya bölmeli vagina gibi değişik vaginal anomaliler daha az olmakla birlikte görülebilirler. Tanı genelikle jinekolojik muayene ile konulur. Eğer cinsel ilişkide zorluk, adet kanamasının dışarı akmasına engel olursa hemen tedavi edilmelidirler. Tedavi cerrahi olarak vaginal bölmenin kesilmesi şeklindedir.
Imperfore Hymen (Deliksiz Kapalı Kızlık Zarı ):
Normal Kızlık Zarı (Hymen)
Kapalı, Deliksiz, İmperfore Kızlıkzarı
Deliksiz hymen adet kanamalarının başlamasından sonra adet kanının dışarıya akamaması sonucu ortaya çıkan belirtilerle kendini gösterir. Karında şişlik ve ağrı en sık görülen yakınmalardır. Tedavide, kızlık zarı (hymen) haç şeklinde kesilir ve/veya üçgen bir zar dokusu çıkartılıp tekrar kapanmaması için kenarlar dışarı doğru çevrilip dikilir. Özellikle bizim ülkemizde, yapılan bu işlemden sonra, yazılı bir rapor ile kızlık zarının ameliyat sırasında kesildiği bildirilmelidir.
Tanıda neler yapılmalıdır?
Sırası ile tanıda aşağıdaki yol izlenir
Ø Muayene,
Ø Transvajinal veya bekar ise abdomimal ultrasonografi
Ø Histerosalpingografi
Ø MR görüntüleme
Ø Laparaskopi ve/veya Histeroskopi
Genital Bölgedeki doğumsal bozuklukların tedavi seçenekleri nelerdir?
Şekil bozuklukları herhangi bir yakınmaya neden olursa tedavi edilirler. Bunlar genellikle cinsel birleşme güçlükleri, kısırlık, gebelik ve bebek kayıplarıdır. Vajina yok ise yeni vajina yapılabilir, vajinada septum var ise bir operasyon ile kesilir. Hymen (kızlık zarı) doğumsal olarak kapalı ise kesilebilinir. Özellikle fertiliteyi, doğurganlığı etkileyen rahim anomalileri ( didelfis, bikornis gibi) var ise bazı merkezler başarısı ve sonuçları tartışmalı olan Metroplasti ameliyatını uygulamayı tercih edebilmektedirler. Rahim anomaliliklerinin içinde tedavisi en yüz güldürücü olanlardan biri ise rahimdeki septum (bölme) ameliyatlarının histeroskopi ile kesilerek tedavileridir. Günümüzde endoskopik ve histeroskopik ameliyatlar başarılı bir şekilde ehil ellerde uygulanabilmektedir.