Tatlılara karşı koyma taktikleri
Şimdi canın tatlı çekiyor ve her an diyetini bozmak üzere misin? O zaman derhal iradeni güçlendirme taktiklerini uygulamaya başla! Araştırmalara göre aslında irade bir çeşit zihinsel kas gibi. Aynı diğer bütün kaslar gibi o da güçlenebiliyor.
Günlük alman gereken kalori miktarını sokakta köşeyi döner dönmez karşılayabileceğin bir dünyada, seni kurtaracak tek şey: Her ne olursa olsun boyun eğmeyi durdurabilen iradendir. Eğer direnme gücün azsa şu çok duyulan cümleler seni daha da çok yıldırır.
Araştırmalara göre aslında irade bir çeşit zihinsel kas gibi ve o da güçlenebiliyor. Florida State Üniversitesi Psikoloji Profesörü Roy Baumeister, “İnsanın kendi üzerindeki kontrolünü arttırabilme kapasitesine sahip olduğunu biliyoruz" diyor. Aşağıdaki dört taktik, en çok zorlandığın durumlarla nasıl baş edeceğini gösteriyor. Tavsiyeleri uygulamaya başlarsan, kısa bir zaman sonra ne o peynirli pizza ne de parıldayan tatlı çörekler artık aklını çelemeyecek!
1. TAKTİK: KISA ARALIKLARLA AZ MİKTARDA ÖĞÜNLER TÜKET
NEYİ HEDEFLİYOR? KONTROLSÜZ AÇLIK
NEDEN ETKİLİ? Hiçbir şey yemeden çok uzun zaman aç kalmak kan sekerini düşürür. Amacın tamamen iyi niyetli bir şekilde sağlıklı beslenebilmek de olsa, açlık krizi bunun hakkından gelecektir. LaSalle Üniversitesi'nden Lisa Jones, eğer her üç-beş saat arası bir şeyler yersen, kan şekerinin dengede kalacağını ve seni aşırı yemeye karşı koruyacağını belirtiyor. Kan şekeri değerlerin, ne kadar acıktığınla ilgili düşündüğünden çok daha fazla etkili oluyor. Bunun yanında iradenle de direkt bir bağlantısı var. Laboratuar çalışmalarında insanlara (surat ifadelerini bastırabilmek gibi) kendilerini kontrol etmeleri için bir görev verildiğinde, kan şekeri değerlerinin düştüğü gözlemlenmiş. Daha sonra başka bir test çözmeleri istenildiğinde sonuçlar daha da kötü çıkmış. Ardından katılımcıların iradesini güçlendirmek için şekerle tatlandırılmış içeceklerle kanlarındaki glikoz arttırılmış. Çalışmayı idare eden Baumeister "Kendini kontrol veya konsantrasyon gibi zihinsel görevler, bedeninin çalışması için gereken miktarla aynı oranda enerjiye ihtiyaç duyar" diyor. Dolayısıyla eğer yeteri kadar yemediysen, irade göstermen de daha zor olacaktır. Kalçaların sürekli şekerli içecek tüketmen konusunu pek hoş karşılamayacaktır. Kan şekerini dengelemek için karışık karbonhidratlardan, yağsız proteinden ve az miktar da (fındık, zeytinyağı ve balıktaki gibi) faydalı yağlardan oluşan atıştırmalıkları deneyebilirsin. Mesela düşük yağlı yoğurtlarla meyve (çilek, kiraz, dut gibi) veya bir avuç bademle elma sağlıklı örneklerdir.
2. TAKTİK: DİĞER ELİNLE YEMEK YE
NEYİ HEDEFLİYOR? DİKKAT DAĞITMAK
NEDEN ETKİLİ? Genelde kullanmadığın elinle çatal tutmak, otomatik olarak seni yavaşlatacak ve yemeğine yoğunlaşmanı sağlayacaktır. (Her ikisinin de kilo vermeye yardımcı olduğu kanıtlanmış.) Araştırmalara göre bunun gibi şaşırtıcı değişimlerle iradeni de güçlendirebiliyorsun.
Baumeister, bir testten sonra hemen azmi biten insanların, çözülmesi imkânsız olan bulmacalar gibi ardı ardına gelen testleri çözerken daha çabuk pes ettiklerini söylüyor.
Katılanlar kendilerini haftalarca kontrol etmeye çabaladıkları (dominant olmayan elleriyle dişlerini fırçalamak veya mouse kullanmak gibi) ufak çalışmalarda daha uzun süre devamlılık sağlayabilmiş. "Yeni bir uyarının etkisini arttırarak, genel olarak direnç gösterilen bütün dürtüler de geliştirilmiş oldu" diyor Baumeister. Her gün yapılan çalışmalarla üç hafta içinde katılımcılar önemli bir ilerleme kaydetti. Eğer sen de deneyeceksen sonuçlar ne kadar sık çalıştığınla ve zaman içinde ne kadar devam ettirebildiğinle bağlantılı olacaktır. Aynı karın kaslarında olduğu gibi beynindeki gri madde de çalışmadıkça zayıflar, dolayısıyla da iradenin düşmesine neden olur.
3. TAKTİK: SIK SIK TARTIL
NEYİ HEDEFLİYOR? AMACINI UNUTMAMIŞ OLURSUN.
NEDEN ETKİLİ? Önündeki tartıda parıldayan rakamlardan başka, çok az şey kilo verme amacını sürekli sana hatırlatmayı başarabilir. Düzenli tartılarak ekstra kilo alıp almadığını kolayca görebilirsin. Eğer almışsan da onu hemen eritmelisin.
Minnesota Üniversitesi araştırmacıları 1.800 kişiden fazla insanın kilo verme programına katılımıyla yaptıkları çalışmada, % 40’ının her gün veya her hafta tartıldığını ve ne kadar fazla tartıya çıkarlarsa o kadar fazla kilo verdiklerini gözlemlenmiş. Her gün tartılanlar beş buçuk kilo verirken haftada bir çıkanlar üç kilo verebilmiş. (Bu arada hiç tartılmayanlar ise ortalama iki buçuk kilo almış.)
Ancak unutmamak lazım ki; "Rakamlar her zaman beklediğin gibi olmazsa moralini bozmamalısın. O gün üzerine giydiklerin, bedeninin ne kadar su tuttuğu kilonu etkiler" diyor Jones. "Yarışmalara katılan insanlar haftada beş kilo verebilir ama normal bir kadın için bir veya iki, daha gerçekçi rakamlar olacaktır. Zayıflamayı kolaylaştırmak için hedeflediğin kiloya varana kadar birkaç adımda ilerlemelisin. İlk başta iki kilo, onu başardıktan sonra yine bir, iki kilo daha şeklinde sürdürebilirsin. Iowa Üniversitesi College of Public Health çalışması kilo vermede kendine koyduğun amaçlar ne kadar belirgin ve sık olursa, onlara bağlı kalabilme ihtimalinin de o kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Ayrıca hepimizin yaşadığı ve araştırmaların da gösterdiği gibi ilk hedefini başardıktan sonra ikincisine motive olman da daha kolay olur.
4. TAKTİK: RUH HALİNİ HER ZAMAN İYİ TUT
NEYİ HEDEFLİYOR? DUYGULAR YÜZÜNDEN YEMEK YEMEYİ ENGELLEMEYİ
NEDEN ETKİLİ? İnsanların % 75'inin kendilerini üzgün hissettiğinde yemek yediği tahmin ediliyor. O yüzden ruh halini iyi tutmak aklını, yemek yemekten uzaklaştırabilir. Journal of Experimental Social Psychology'nin 2007 yılında çıkmış bir sayısındaki çalışma bu görüşü destekliyor.
Araştırmacılar odada kurabiye ve çikolata varken insanlardan sadece turp yemelerini isteyerek iradelerini kırmaya çalışmış. Daha sonra katılımcıların bir kısmı, kısa bir komedi filmi seyredilen bir odaya, diğerleri ise eğitici bir film seyrettirilen başka bir odaya alınmış. Ardından bütün gruptan zihinsel bir görev yerine getirmesi istenmiş. Kimin daha iyi yapabildiğini tahmin et! Çıkan sonuçlara göre insanın kendini azıcık bile daha iyi hissetmesi hemen "hayır" diyebilmesine yardımcı oluyor. O yüzden bir dahaki sefere seni cezbeden bir şeyle karşılaştığında alışverişe çık veya internette komik bir video bulup seyret; iyi hisler geçici olabilir ama seni buzdolabından uzak tutmaya yetecek kadar da zaman kazandıracaktır.