Bebeklerin fizyolojik ve psikolojik gelişimleri :
Bebekler kar tanesi gibidirler, hiçbiri diğerinin aynısı değildir. Bu yüzden her bebeğin gelişimsel özellikleri birbirinden farklıdır. Bebek bazı gelişme basamaklarına erken veya geç ulaşabilir. Kendi bebeğinizi en iyi siz bilir, gelişim basamaklarını en yakından siz takip edebilirsiniz. Ama unutmamanız gereken en önemli bilgi, her bebeğin birbirinin aynı olmadığı ve farklı gelişim özellikleri sergilediğidir. Tıpkı bazı bebeklerin erken gülmeye, yürümeye, konuşmaya başlaması bazılarının da beklenen zamandan daha geç emeklemesi gibi. Aşağıda belirtilen gelişim süreçleri de bebekten bebeğe farklılık gösterebilir.
Doğduğunda:
Bebeğin dış dünyaya alışmak için birkaç haftaya ihtiyacı vardır. Birkaç hafta boyunca rutin bir düzeni olmaz. Beslenme, uyku saatleri düzensizdir. Doğumdan hemen sonra daha hareketli olup birkaç gün sonra daha sessizleşebilir, sonrasında yine aktif olur.
Başını kontrol edemezler. Emme dürtüsü ile beslenirler. Vücudunu, kol ve bacaklarını eşit olarak hareket ettirebilir. 20-30 cm ilerisini görebilir. Hareket eden cisimleri gözleri ile kısa mesafeden takip edebilir. Eli tutulursa, sıkıca kavrar. Sesin geldiği yöne doğru dönebilir. Onunla konuşulduğunda sakinleşir. Bebeğin 5 duyusu günden güne gelişir. Gülen yüzler, hoş, sakin sesler bebeğin ilgisini çeker. Annesinin kokusunu, sesini tanır.
Gelişimini desteklemek için;
*Bebeğinizi tutarken avuç içinizle de başını destekleyin.
*Onu; sizin yüzünüzü görebileceği kadar yakın tutun.
*Onunla konuşun ve şarkı söyleyin.
*Parlak, değişik renkli objeler göstererek ilgisini çekin.
2. 3. Aylar:
Onunla konuştuğunuzda agulama başlar. Bebeğiniz size daha çok karşılık vermeye, ilginizi fark etmeye başlar. Size güler, sizi izler, yanından ayrıldığınızda tepki gösterir. Kucağa alınınca, ilgi gösterilince sakinleşir. Kadın- erkek seslerini ayırt eder. Sert konuşmalarla, sakin konuşmaları ayırır.
Objelere daha iyi odaklanır. Parlak cisimlere bakmayı tercih eder. İlk aylarda bebeklerin gözlerinde kayma olabilir, bu normaldir. Kaymanın bu aylarda düzelmesi gerekir. Düzelme görülmemesi durumunda doktora başvurulmuştur. Başını da kontrol etmeyi öğrenmiştir ve başını dik tutabilir. Yüzüstü yatırınca, göğüs kafesine kadar gövdesini kaldırır. El ve parmaklarını keşfeder, ellerine dikkatle bakar. Elini tuttuğunuzda, sizin elinizi daha sıkı tutar.
Gelişimini desteklemek için;
*Uyanık olduğunda yüzüstü yatırın, boyun ve sırt kasları güçlensin.
*Ses çıkaran, hareketli, renkli oyuncaklar alın.
*Avuçlayabileceği yumuşak oyuncaklar ve çıngıraklar alın.
*Yatağının yanına kırılmayan ayna, yumuşak oyuncaklar, renkli kitaplar asın.
*Yüz yüze konuşun, şarkılar söyleyin, ismini kullanın.
*Gülümsemelerini, seslerini, mimiklerini taklit edin.
*Bebeğinizi sakinleştiren sesleri ve oyuncakları öğrenin.
4. Ay:
Bebekler bu ayda kendi etraflarında dönmeye başlarlar. Mutlu olduklarında daha çok ses çıkarırlarken, mutsuz olduklarında ağlar, kendilerini bu yolla ifade etmeye çalışırlar. Diş çıkarma sıkıntıları başlayabilir. Elini sık sık ağzına götürecektir.
Gelişimini desteklemek için;
*Bebeğinize ilginizi gösterin. Onunla konuşun, şarkı söyleyin.
*Bazen sadece yüzüne bakıp gülümseyin. İkili ilişkinizin gelişmesine dikkat edin.
*Değişik sesler çıkaran oyuncaklar, ilgisini çekecek renkli objeler alın.
Size özel oyun zamanları yaratın.
*Eline farklı dokularda oyuncaklar verin.
*Bebeğinizi sırt üstü yatırın, birlikte egzersiz yapın.
*Kollarını göğüs kafesi üzerinde çaprazlayın, tekrar açın.
*Bacaklarını ayak bileklerinden tutup yukarı- aşağı yavaş yavaş hareket ettirin.
6.7. Aylar:
Bebeğiniz bu aylarda önce destekli, sonra desteksiz oturmaya başlar. Bu aylardan itibaren bebeğinizi mama sandalyesinde oturtmaya başlayabilirsiniz. Bebek bu aylarda kendi etrafında kolayca döner. El bilekleri üzerinde yüzüstü durur. Oyuncaklara ilgisi artar. Oyuncağa uzanır, eli ve tüm parmakları ile istediği şeye uzanıp alır. Elindeki cisimleri, oyuncaklarını birbirine vurabilir. Bir elindeki cismi, diğer eline geçirebilir.
Onunla oynadığınızı anlar, karşılıklı ilişkiye daha çabuk girer. Ce- e yaptığınızda güler. Tek heceleri söylemeye başlar. Kendi ismini tanıyabilir. Bebeğin bu aylarda annesine bağlılığı artar, aile üyelerini tanır. Çocukları büyüklerden ayırır.
Gelişimini desteklemek için;
*Ona şarkılar söyleyin.
*Kitap okuyun.
*Hayvanların çıkardıkları sesleri öğretmeye çalışın.
*Bebeğinizi kucağınıza alın ve aynanın karşısına geçin; bebek aynada gördüğü görüntüsüne güler.
*Müzik çalın, beraberce dans edin.
8.9. Ay:
Artık yabancıları tanıyıp, yadırgayabilir. Şimdiye kadar topluluk içine rahatça çıkardığınız bebeğiniz, başkalarını görünce ağlayabilir. Mama, baba gibi heceleri söyler. Aynı sesleri sürekli tekrarlar ve daha fazla ses taklit edebilir.
Bu ayda bir yerlere tutunup, ayağa kalkabilir. Yavaş yavaş sıralamaya da başlayabilir. Yatar pozisyondan, oturur pozisyona kendisi geçebilir. Emekleyebilir ve merdivenleri emekleyerek çıkabilir. Kollarının altından dik tutulunca adım atmak ister. Çevresindeki eşyalardan, objelerden zarar görmemesi için, evinizi güvenlikli hale getirmelisiniz.
12. Ay:
Artık bebeğiniz 1 yaşına geldi. Bazı bebekler 1 yaşında yürüyebilir. Çoğu anne, babanın anlamını bilir. Aileden diğer insanlara bağlılık gösterebilir. İnsanlarla oynamayı, oyuncaklarla oynamaya tercih eder.
Gelişimini desteklemek için;
*Onunla oyun oynayarak daha çok zaman geçirin. Hikayeler anlatın, şarkı söyleyin. Ona renkli çocuk kitapları okuyun.
*Diğer çocuklarla oynamasını sağlayın.
*Boya kalemleri alın, kalem tutmaya alıştırın.
Renkli üçgen, kare, dikdörtgen şeklinde oyuncaklar alın.
*Yumuşak bir topla oyun oynayın.
*Bu dönemde, eşyaları göstererek, isimlerini söyleyin. Tekrar ettikçe daha iyi öğrenecektir.
*Yeni şeyler öğrendikçe, onu yüreklendirin. Ona gülün, Aferin deyin.
*Yaptığı şeylere çok fazla hayır demeyin. Hayır dediğinizde durması gerektiğini bilmeli. Bu yüzden hayır kelimesini gerçekten gerektiği zaman kullanın. Onun her şeyi anladığını düşünüp, yapmaması gereken şeyleri neden yapmayacağını anlatın.
Kaynak/ Uz. Dr. Bahar Salihoğlu Kural
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı